Himoyaga ruxsat beriladi
Download 1.45 Mb. Pdf ko'rish
|
mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning orni va bu masalani oqitish uslubiyoti
|
Monitoring va baholash savol-javob, reyting tizimi asosida baholash. 52
“M amlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning o’rni ” mavzusi bo’yicha muammoli ma’ruza mashg’ulotining texnologik xaritasi. Faoliyat bosqichlari Faoliyat mazmuni O’qituvchining Talabaning Tayyorlov bosqichi Guruh bilan salomlashadi; Guruhning davomadi va auditoriyaning tayyorgarligini tekshiradi Darsga kerakli bo‘lgan o‘quv qurollarini tayoorlashadi I. Kirish bosqichi (10 daqiqa) Mavzuning nomi, o‘quv maqsadi, kutilajak o‘quv natijalarini e‘lon qiladi. O‘quv mashg‘uloti elektron taqdimot shaklda o‘tkazilishini tushuntiradi.
Eshitadi, yozib oladi. II. Asosiy bosqich
(55 daqiqa) 2.1 Yangi mavzuni darrov boshlashdan avval oldingi mavzudan bir nechta savollar berib, ularga javoblarni olib, yangi mavzuga bog‘lab ketadi. 2.2 Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha, beradi. Ularning mohiyati, shakllari haqida ma‘lumot beradi. 2.2 Mamlakatimizda xorijiy investorlar uchun qanday imkoniyatlar yaratilganligi, investitsiya faoliyati uchun soliq imtiyozlari yaratilganligi haqida talabalarga ma‘lumot beradi. 2.3
Mamlakatimizning investitsion faoliyati natijalari (elektron taqdimotda keltirilgan jadval, diagramma) bilan tanishtiradi. Ko‘rsatkichlardagi o‘zgarishlarning mohiyati, ularning salbiy yoki ijobiy xarakteerga ega ekanligi haqida batafsil to‘xtalib o‘tadi. 2.4 Mamlakatimizning qaysi xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan
hamkorlik aloqalarini o‘rnatganligi va uning mohiyatini yoritib beradi. O‘qituvchi tomonidan berilgan savollarga javob berishadi.
Mamlakatimizda investorlar uchun qanday muhit yaratilganligi bilan tanishishadi.
Investitsiyalar bilan bog‘liq bo‘lgan makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar va ularning mohiyati bilan tanishishadi
bosqich
(15 daqiqa) 3.1 Yakunda mamlakatimiz investitsion faoliyatini xulosolovchi fikrlarni aytib o‘tadi. 3.2 O‘quvchilarga vazifa sifatida ko‘rsatkichlarni yana bir marta mustaqil o‘rganib chiqishlari va o‘zlariga kerakli xulosalar chiqarishlari topshiriladi. 3.3 Darsda faol qatnashib, o‘z fikrlarini ifodalagan talabalar baholanishadi.
Vazifani yozib oladilar.
53
Ko‘rgazmali usullar ta‘lim beruvchiga mantiqiy o‘zaro bog‘liqlikni ko‘rgazma ravishda illyustrastiya qilishga, o‘quv materiallarini yetkazishni strukturalashtirishga, ta‘lim oluvchilarga materialni tushunishga va yaxshi eslab qolishga yordam beradi. «Texnologik vositalarni faol qo‘llashga asoslangan xohlagan zamonaviy texnologiya asosan vositali ravishdagi ta‘limni amalga oshiradi, bunda o‘quv axborotning asosiy hajmi o‘qituvchi orqali emas, balki ta‘lim vositalari orqali o‘tadi. Hamma biladigan bir gap bor: «Yuz marotaba eshitgandan ko‘ra bir marotaba ko‘rgan yaxshi». Shuning uchun o‘quv materialni og‘zaki bayon etish uchun (bunda 20 foiz mazmuni egallanadi) vaqt ketkazishning ma‘nosi yo‘q. Mashg‘ulotlarda o‘quvmateriallarni ko‘rgazmali, vizual shaklda keltirish lozim. Ko‘rilayotgan ob‘ekt ta‘limoluvchilar diqqatini ta‘lim vositalari yordamida o‘ziga tortadi, qabul qilish jarayonini kuchaytiradi va chuqurlashtiradi, bo‘lib o‘tayotgan jarayonlarni kuzatishga, ob‘ektlarni modellashtirishga yordam beradi. Shuning uchun ham ta‘lim usullarini tanlashda namoyish,videousul ,muammoli vaziyatlar usullaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.Aynan shu usullar yordamida ta‘lim berish jarayonida ma‘lumotlarning ko‘proq qismini saqlab qolish mumkin. Quyida ―M amlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning o‘rni‖ mavzusining elektron taqdimotini keltiramiz. 54
Mavzu: “Mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning o’rni va bu masalani o’qitish uslubiyoti” • Xorijiy investitsiyalarning mohiyati, turlari va investitsiyalashga ta‘sir etuvchi omillar. • Milliy iqtisodiyotda chet el kapitalining ahamiyati va uni jalb qilish sabablari. • O‘zbekiston Respublikasining investistion muhiti. • O‘zbekiston Respublikasi makroiqtisodiy investitsion faoliyati tahlili. • O‘zbekiston Respublikasining xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi Reja:
O`zbekiston va jahon iqtisodiyotining kelgusi
taraqqiyoti, asosan, investitsiyalarga bog‘liqligini bugungi kunda deyarli har bir mutaxassis va xo`jalik yurutuvchi sub`ekt anglab etganligini nazarda
tutsak, hozirgi
kunda respublikamiz iqtisodiyotiga investitsiyalarni, xususan, xorijiy investitsiyalarini kengroq jalb etish ularning mamlakatimizda o`tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarning samarali ijrosini ta`minlashning muhim asosiga aylanganligi bilan bog‘liqligini tushunib olish qiyin emas. Mamlakatni ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy rivojlanishida investitsiyalarining jumladan, xorijiy investitsiyalarning ahamiyati kattadir. Ma`lumki, har qanday
davlat dunyodan
ajralgan holda, jahon tajribalarini o`rganmasdan, dunyoning yetakchi davlatlari ilm, fan va texnika sohasida erishgan yutuqlarini qabul qilmasdan rivojlanishi mumkin emas. 55
Mavzuning maqsadi: Mamlakatimizning investitsion faoliyati va iqtisodiyotimizni rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning tutgan o‘rnini tahlil qilish, ushbu mavzuni o‘qitish uslubiyotini yaratish.
Qo‘yilgan maqsadga erishish quyidagi vazifalarning yechimi bilan bog‘liq: • Milliy iqtisodiyotda chet el kapitalining ahamiyati va uni jalb qilish sabablarini o‘rganish; • Mamlakatimizda yaratilgan investitsion muhit bilan tanishish; • Respublikamiz makroiqtisodiy investitsion faoliyati statistik ko‘rsatkichlari bilan tanishish va ularni tahlil qilish;
• Mamlakatimizning xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi va istiqboldagi rejalarini o‘rganib chiqib, tahlil qilish.
56
Xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa
faoliyatlariga safarbar
etadigan barcha
mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Iqtisodiy mazmuniga ko`ra xorijiy investitsiyalar ssuda kapitali (ya`ni qarz va kredit), xamda bevosita va portfel‘ investitsiyalarga bo‘linadi.
Belgilari Bevosita investitsiyalar Portfel‘ investitsiyalar Kapital chiqarishdan asosiy maqsad: Xorijiy
firma ustidan
nazorat o‘rnatish Yuqori foyda olish Maqsadga erishish yo‘llari
Xorijda ishlab chiqarishni tashkil etish va olib borish Xorijiy qimmatbaho qog`ozlarini sotib olish Maqsadga erishish usullari a) xorijiy firmaga to‘liq
egalik qilish b) aktsiyalar nazorat paketini sotib olish (XVJ nizomiga binoan kompaniya aktsioner kapitalining 25%dan
kam bo‘lmasligi kerak) Xorijiy
firma aktsioner kapitalining 25%dan (AKSH, Yaponiya, Germaniyada 10%dan) kamini sotib olish Daromad shakllari Tadbirkorlik faoliyati foydasi, dividendlar Dividendlar, foizlar 57
Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar 1995
2000 2005
2010 2011
2012 2013
Series 1 88,7
744,5 3012,9
15409,1 18291,3
22067 27557,3
0 5000
10000 15000
20000 25000
30000 mlrd. so’m Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarning yo’nalishi o’zgarishi 0 10 20 30 40 50 60 1991 2013 19,4
14,3 28,9
56,2 51,7
29,5 boshqalar yangi I.Ch korxonalarin qurish mavjudlarini rekonstruksiya qilish 58
2013-yil 35% 22% 16% 27% Sanoat
Uy-joy qurilish Transport boshqalar
Sanoat
Uy-joy qurilish Transport boshqalar
Davlat investitsiyalari ulushining kamayishi nodavlat tuzilmalar faolligining ortishi, ya‘ni mamlakat aholisi va korxona mablag‘‘lari hamda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajminig oshishi bilan izohlash mumkin. 59
2012-2013 yilning yanvar-dekabrida mulkchilik shakllari bo’yicha asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarning taqsimlanishi quyida keltirilgan: Yakunga nisbatan foiz hisobida Jami
investit- siyalar
Shu jumladan, moliyalashtirish manbalari bo‘yicha Davlat budjeti mablag‘‘-lari Sug‘oriladi- gan yerlar- ning melirativ holatini yaxshilash jam. Korxona-
lar va aholi
mablag‘‘- lari
Chet el investit- siyalari va
kreditlari Bank
kreditlari va bosh-
qa qarz mablag‘‘- lari Budjet-
dan tash-qari fondlar mablag‘
‘-lari Jami:
22067,0 5,1
0,4 50,8
21,7 11,4
10,6 Shu
jumladan, mulkchilik shakllari bo‘yicha: davlat 4963,8
20,9 1,7
30,3 11,8
2,1 33,2
nodavlat 17103,2
0,5 ---
56,8 24,5
14,1 4,1
2012-yil (mlrd. so’m) Yakunga nisbatan foiz hisobida Jami
investit- siyalar
Shu jumladan, moliyalashtirish manbalari bo‘yicha Davlat
budjeti mablag‘‘-lari Sug‘oriladi- gan yerlar- ning melirativ holatini yaxshilash jam. Korxona-
lar va aholi
mablag‘‘- lari
Chet el investit- siyalari va
kreditlari Bank
kreditlari va bosh-
qa qarz mablag‘‘- lari Budjet-
dan tash-qari fondlar mablag‘‘
-lari Jami:
27557,3 5,5
0,4 53,1
20,3 11,0
9,7 Shu
jumladan, mulkchilik shakllari bo‘yicha: davlat 6033,3
24,2 2,0
24,4 15,9
2,9 30,5
nodavlat 21524,0
0,2 ---
61,2 21,5
13,3 3,8
2013-yil (mlrd. so’m) 60
2013-yil iqtisodiyot tarmoqlari bo’yicha investitsiya va kreditlarini o’zlashtirish quyidagicha ifodalanadi: mlrd. so‘m Umumiy hajmga nisbatan foizda Jami: 27557,3
--- Ishlab chiqarish tarmoqlari 18420,6
100,0 Sanoat
9467,5 51,4
Shu jumladan: yoqilg‘i-energetika metallurgiya kimyo va neft-kimyo sanoati mashinasozlik yengil sanoat oziq-ovqat sanoati qurilish materiallari sanoati 4966,2 908,1
618,9 832,4
651,5 488,6
519,8 27,0
4,9 3,4
4,5 3,5
2,7 2,8
Qishloq xojaligi 1173,7 6,4
Qurilish 713,5
3,9 Transport va aloqa 4790,1 26,0
Savdo va ovqatlanish 1332,2
7,2 Geologiya va yer ostiboyliklarini izlash 402,9 2,2
Boshqalar 540,7
2,9 Noishlab chiqarish tarmoqlari: 9136,7
100 Uy-joy qurilish 5766,7 63,1
Kommunal xo‘jalik 626,7
6,9 Sog‘liqni saqlash 782,3 8,6
Ta‘lim 742,1
8,1 Madaniyat va san‘at 167,1 1,8
Boshqalar 1057,8
11,5 61
35,0% 1,4% 3,7% 3,6% 1,9% 3,0% 40,3% 3,7% 7,4% 2013y. yanvar-dekabr yoqilg'i-energetika masinasozlik yengil sanoat neft-kimyo sanoati qishloq xo'jaligi kommunal xo'jaligi transport va aloqa sog'liqni saqlash boshqa tarmoqlar Yoki…
№ Investor davlatlar Jami jalb qilingan xalqaro
investitsiyalardagi ulush(foiz hisobida) 1 Xitoy
35.66 2 Rossiya 26.79 3 Janubiy Koreya 19.50 4 Niderlandiya 3.26 5 Buyuk Britaniya 2.77 6 Malayziya 2.50 7 Germaniya 1.94 8 JAR 1.08 9 Fransiya 0.74 10 Vetnam 0.73 11 Turkiya 0.71 12 Singapur 0.66 13 Shvetsiya 0.65 14 Yaponiya 0.57 15 Ispaniya 0.51 16 Bolgariya 0.21 17 BAA
0.11 18 boshqalar 1.09
62
O’quv soati:2 soat Talabalar soni: O’quv mashg’ulotining shakli Muammoli seminar Mavzu rejasi: 1. Xorijiy investitsiyalarning mohiyati, turlari va investitsiyalashga ta‘sir etuvchi omillar. 2. Milliy iqtisodiyotda chet el kapitalining ahamiyati va uni jalb qilish sabablari. 3. O‘zbekiston Respublikasining investistion muhiti. 4. O‘zbekiston Respublikasi makroiqtisodiy investitsion faoliyati tahlili. 5. O‘zbekiston Respublikasining xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi. Mashg‘ulotning maqsadi: Investistiya jarayonining asosiy kategoriyalarining tasnifi va iqtisodiy mohiyatini tushuntirish. Mustaqil ravishda muammoni ishlab chiqish, tahlil qilish va baholash, hamda yechimini topib, yakuniy xulosalar qilish malakalarini shakllantirish. Pedagogik vazifalar: Xorijiy investitsiyalarning mohiyati, turlarini to‘g‘risida tushuncha berish; Investistiya jarayonining asosiy
kategoriyalarining tasnifi va iqtisodiy mohiyatini tushuntirish; Mustaqillik davrlaridan boshlab
to hozirgacha mamlakatimizdagi investitsiya faoliyati natijalari(ko‘rsatkichlari) bilan tanishish. Mamlakatimizning xalqaro moliya
institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi va uning mohiyatini yoritib berish. Muammoli vazifalarni yechishda nazariy bilimlarini qo‘llash imkoniyatini yaratish; Muammoni va uni echimini topish jarayonini tahlil qilish ketma-ketligini aniqlashga o‘rgatish; Mustaqil ravishda muammoning echimini topish va yakuniy xulosalarni shakllantirishga undash. O’quv faoliyatining natijalari: 1.
Investistiya jarayonining asosiy kategoriyalarining tasnifi, ularning muhim tomonlarini to‘liq yoritadi, 2.
Mamlakatimiz investitsion faoliyati natijalari bilan tanishtirish
3.
Muammoli vazifalarni echimini topishda nazariy bilimlarini qo‘llaydi;
4.
Muammoli savollardan kelib chiqib,
muammoni ajratadi va muammoni yechish jarayonini aniqlaydi;
5.
Taklif qilingan qarorlar variantlarini baholaydilar va muammo bo‘yicha yakuniy xulosalar qiladi. Ta’lim metodlari Muammoli metod, tezkor-so‘rov Ta’lim vositalari Ma‘ruza matni, format qog‘ozlari, markerlar, skotch, o‘quv materiallari
Frontal, jamoaviy, guruhlarda ishlash. O’qitish shart-sharoiti Texnik vositalardan foydalanish va guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
Nazorat savollari, savol-javob, reyting tizimi asosida baholash.
63
Faoliyat bosqichlari Faoliyatning mazmuni O’qituvchining Talabaning Download 1.45 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|