Himoyaga ruxsat beriladi
Download 1.45 Mb. Pdf ko'rish
|
mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning orni va bu masalani oqitish uslubiyoti
- Bu sahifa navigatsiya:
- O’zbekiston iqtisodiyotida investitsiyalar dinamikasi. 6-diagramma
- 2012-2013 yilning yanvar-dekabrida mulkchilik shakllari bo’yicha asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarning taqsimlanishi quyida keltirilgan
- 2013-yil iqtisodiyot tarmoqlari bo’yicha investitsiya va kreditlarini o’zlashtirish quyidagicha ifodalanadi: 4-Jadval
- Ishlab chiqarish tarmoqlari
- Noishlab chiqarish tarmoqlari
- O’zbekiston Respublikasining 2012-yilgi davlat investitsiya dasturi doirasida jalb qilingan xalqaro investitsiyalar geografiyasi.
- III BOB: “ MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISHDA XORIJIY INVESTITSIYALARNING O’RNI”
- MAVZU
- O’quv faoliyati natijalari
- Ta’lim metodlari
|
40
2012-yil kapital investitsiyalar tarkibi 5-diagramma
Statistik ma‘lumotlarga ko‗ra, 2012-yilda xorijiy investitsiyalar va kreditlar hissasi 4,7 trillion so‗mdan oshdi, bu resurslar umumiy hajmining 21,6 foizi demakdir. Shundan 45,4% investitsiya kiritmalari sanoatni, 27,7 foizi transportni, 10,2 foizi esa aloqani rivojlantirishga yo‗naltirildi. Respublikamizda investitsiyalar hajmini o‘sishi va ularni moliyalashtirish manbalari tarkibidagi o‘zgarishlar tendensiyasiga e‘tibor qaratsak, so‘ngi yillarda mamlakatimiz iqtisodiyotiga jalb etilayotgan investitsiyalarning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi barqarorlashayotganiga guhox bo‘lamiz. Quyidagi diagrammada investitsiyalar bo‘yicha rasmiy ma‘lumotlar iqtisodiy faollik o‘sishining ijobiy tendensiyasini ko‘rsatmoqda. Mamlakatimizni isloh etish va rivojlantirish bo‘yicha samarali strategiyaning izchil va aniq maqsadli amalga oshirilayotgani natijasida, jahon iqtisodiyotida jiddiy muammolar mavjudligiga qaramay, 2007-2012-yillarda YaIMning o‘sish sur‘ati 8-9.5% oralig‘ida saqlab qolindi. YaIMda jami investitsiyalarning ulushi 2009-yilda katta ulushni tashkil etgan va jami investitsiyalarda markazlashgan investitsiyalarning ulushi kamayish tendensiyasiga ega. Bunday holat ijobiy baholanadi. 41
O’zbekiston iqtisodiyotida investitsiyalar dinamikasi. 6-diagramma
Chunki davlat investitsiyalari ulushining kamayishi nodavlat tuzilmalar faolligining ortishi, ya‘ni mamlakat aholisi va korxona mablag‘‘lari hamda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajminig oshishi bilan izohlash mumkin. 2013 yilning yanvar-dekabrida respublikada asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarning umumiy miqdori milliy valyutada 27557,3 mlrd. so‘mni yoki AQSh dollaridagi ekvivalent hajmda 13,2 milliard AQSh dollarini tashkil etdi. Bu 2012 yilning yanvar-dekabriga nisbatan 11,3% ga ko‘p degani. 2012-yilda esa bu ko‘rsatkich milliy valyutada 22067,0 mlrd. so‘mga yoki 11,7 mlrd AQSH dollariga teng bo‘lib, u 2011 yilga nisbatan 11,6% ga o‘sgan.
42
2012-2013 yilning yanvar-dekabrida mulkchilik shakllari bo’yicha asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalarning taqsimlanishi quyida keltirilgan: 2-Jadval: 2012-yil (mlrd. so’m) Yakunga nisbatan foiz hisobida
Jami
investit- siyalar
Shu jumladan, moliyalashtirish manbalari bo‘yicha
Davlat budjeti mablag‘‘
-lari Sug‘oriladi- gan yerlar- ning melirativ holatini yaxshilash jam. Korxona-
lar va aholi
mablag‘‘ -lari
Chet el investit- siyalari va
kreditlari Bank
kreditlari va bosh-
qa qarz mablag‘‘
-lari Budjet-
dan tash-
qari fondlar
mablag‘ ‘-lari
Jami: 22067,0
5,1 0,4
50,8 21,7
11,4 10,6
Shu jumladan, mulkchilik shakllari bo‘yicha:
davlat 4963,8 20,9
1,7 30,3
11,8 2,1
33,2 nodavlat 17103,2 0,5
--- 56,8
24,5 14,1
4,1 Manba: “Bozor, Pul va Kredit” 2013-yil, 11-son 3-Jadval: 2013-yil (mlrd. so’m) Yakunga nisbatan foiz hisobida
Jami
investit- siyalar
Shu jumladan, moliyalashtirish manbalari bo‘yicha
Davlat budjeti mablag‘‘
-lari Sug‘oriladi- gan yerlar- ning
melirativ holatini yaxshilash jam.
Korxona -lar va
aholi mablag‘‘
-lari Chet el
investit- siyalari va kreditlari Bank kreditlari va bosh- qa qarz
mablag‘‘ -lari
Budjet- dan
tash- qari
fondlar mablag‘
‘-lari Jami:
27557,3 5,5
0,4 53,1
20,3 11,0
9,7 Shu
jumladan, mulkchilik shakllari bo‘yicha:
davlat
6033,3 24,2
2,0 24,4
15,9 2,9
30,5 nodavlat 21524,0 0,2
--- 61,2
21,5 13,3
3,8 Manba: “Bozor, Pul va Kredit” 2013-yil, 11-son Mamlakatimiz iqtisodiyotida kapital qo‘yilmalar tarkibida markazlashmagan invetitsiyalar miqdorining ortib borayotgani bozor iqtisodiyotiga xos tendensiya bo‘lib, aholi va korxonalar mablag‘‘larining ortishi hamda ushbu mablag‘‘larning investitsiya qilib kiritilishi mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim ahamiyat
43
kasb etadi. Asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar 2012-yilda 22067,0 mlrd. so‘mni, 2013-yilda 27557,3 mlrd. so‘mni tashkil etdi. Jami investitsiyalar tarkibida korxona va aholi mablag‘‘lari hissasi 2012-yilda 50,8% ni, 2013-yilda esa 53,1% ni tashkil etgani gapimizning yaqqol isbotidir. 2013-yil iqtisodiyot tarmoqlari bo’yicha investitsiya va kreditlarini o’zlashtirish quyidagicha ifodalanadi: 4-Jadval:
Mlrd. so‘m Umumiy hajmga nisbatan foizda Jami: 27557,3
--- Ishlab chiqarish tarmoqlari 18420,6
100,0 Sanoat
9467,5 51,4
Shu jumladan:
yoqilg‘i-energetika metallurgiya kimyo va neft-kimyo sanoati mashinasozlik yengil sanoat oziq-ovqat sanoati qurilish materiallari sanoati
4966,2 908,1 618,9
832,4 651,5
488,6 519,8
27,0
4,9 3,4
4,5 3,5
2,7 2,8
Qishloq xojaligi 1173,7
6,4 Qurilish 713,5 3,9
Transport va aloqa 4790,1
26,0 Savdo va ovqatlanish 1332,2 7,2
Geologiya va yer ostiboyliklarini izlash 402,9
2,2 Boshqalar 540,7 2,9
Noishlab chiqarish tarmoqlari: 9136,7
100 Uy-joy qurilish 5766,7 63,1
Kommunal xo‘jalik 626,7
6,9 Sog‘liqni saqlash 782,3 8,6
Ta‘lim 742,1
8,1 Madaniyat va san‘at 167,1 1,8
Boshqalar 1057,8
11,5 Manba: www.mfer.uz 44
Umumiy holda: 7-diagramma
Manba: www.mfer.uz 8-diagramma
45
2012-2013-yillar iqtisodiyot tarmoqlari bo‘yicha chet el investitsiyalari va kreditlarini o‘zlashtirishda ham asosiy ulush transport va aloqa (2012-yilda 37.9% va 2013-yilda 30.2% ), yoqilg‘i-energetika (2012-yilda 40.3% va 2013-yilda 35.0% ) ni tashkil etdi. O’zbekiston Respublikasining 2012-yilgi davlat investitsiya dasturi doirasida jalb qilingan xalqaro investitsiyalar geografiyasi. Mamlakatimiz iqtisodiyotiga davlat investitsiya dasturi doirasida jalb qilinayotgan xalqaro sarmoyalarning asosiy qismi Xitoy, Rossiya, Janubiy Koreya hamda Niderlandiya davlatlari tashkil etmoqda. Xitoy davlati jami jalb qilingan xalqaro sarmoyalarning 35.66% ni tashkil qilayotgani va bu borada mamlaktimiz ushbu davlat bilan yuqori darajada hamkorlik ishlari olib borayotganini ko‘rish mumkin. Bundan tashqari, xalqaro sarmoyaning Rossiyaga 26.79%, Janubiy Koreyaga 19.50% hisobida to‘g‘ri kelayotganini takidlash lozim. 5-Jadval: № Investor davlatlar Jami jalb qilingan xalqaro investitsiyalardagi ulush
(foiz hisobida)
1 Xitoy 35.66
2 Rossiya
26.79 3 Janubiy Koreya 19.50 4 Niderlandiya 3.26 5 Buyuk Britaniya 2.77 6 Malayziya 2.50 7 Germaniya 1.94 8 JAR 1.08 9 Fransiya 0.74 10
Vetnam 0.73
11 Turkiya
0.71 12
Singapur 0.66
13 Shvetsiya 0.65 14
Yaponiya 0.57
15 Ispaniya 0.51 16
Bolgariya 0.21
17 BAA
0.11 18
boshqalar 1.09
Manba: “Bozor, Pul va Kredit” 2013-yil, 11-son 46
2.2 Xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorlik. Xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorlik mamlkatimiz investitsion siyosatining asosiy dastaklaridan biri sanaladi. Hozirgi vaqtda xalqaro moliya tashkilotlari va ikki tomonlama hamkorlik tashkilotlari (BDAFI) O‘zbekistonning ijtimoiy infrasutruktasini, transport va aloqa, shuningdek ishlab chiqarishni tarmoqlarini rivojlantirish borasida ko‘plab hamkorlik ishlarini olib bormoqda. Ayniqsa, BDAFI tashkiloti 2013-2015 yillarda aholi turmush tarzini yaxshilash borasida eng asosiy tashkilot sanaladi. Butun jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Islom rivojlanish banki, Yaponiya xalqaro rivojlanish tashkoliti, Germaniyaning ―KfW‖ banki, Xitoy Eksimbanki, Korea Eksimbanki, Yevropa Komissiyasi, IFC va BDAFIs tashkilotlari bilan hamkorlik qilish jarayonida juda katta tajriba to‘plandi va o‘rta muddatli hamkorlik programmalarini amalga oshirishning ketma-ketlik mexanizmi yaratildi. IFC va BDAFIs tashkilotlari bilan o‘rnatilgan mustahkam aloqalar natijasida O‘zbekiston Respublikasiga kiritilayotgan investitsiyalar hajmi yildan-yil ortib borayapti. Oxirgi besh yil ichida beg‘araz moddiy va texnik yordam hajmining o‘sish surati o‘rtacha 8,2% ni tashkil etdi. Bu ko‘rsatkich 2013 yilda 7,6% ni tashkil etib, 186 mln. USDga yetdi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar mahkamasining 29.03.2013 yildagi №90 sonli qaroriga muvofiq hozirda IFC va BDAFIs tashkilotlari bilan hamkorlikda amalga oshirilishi ko‘zda tutilayotga jami 285 600 000 USDga teng bo‘lgan ta‘lim, sog‘liqni saqlash, qishloq xo‘jaligi va suv resurslaridan foydalanish, ichimlik suvi muammolari, energotejamlilik, atrof muhitni himoyalash, kichik va o‘rta biznessni qo‘llab quvatlash va boshqa masalalarni o‘rganib chiqmoqda. Shuningdek, 2013-2017 yillarda Xitoy Xalq Respublikasi bilan birgalikda jami qiymati 271 300 000 USD ga teng bo‘lgan 35 loyihani, Yaponiya Respublikasi bilan 57 400 000 USD ga teng bo‘lgan 14 ta va Korea Respublikasi bilan 22 500 000 USD gat eng bo‘lgan 9 ta loyihani amalga oshirish masalasi o‘rganib chiqilmoqda. Yevropa Komissiyasining qishloq xo‘jaligini va qishloqlarda yashovchi aholining
47
turmush tarzini yaxshilashga mo‘ljallangan moddiy yordamlarini o‘zlashtirish borasida loyihalar portfeli tuzilmoqda. Bundan tashqari, IFC va BDSFIs tashkilotlari bilaning mamlakatimiz iqtisodiyotiga ajratayotgan uzoq muddatli imtiyozli kreditlar miqdori ortib bormoqda. 2013-yilda 2‘960 mln. USD ga teng bo‘lgan 23 ta moliyaviy bitim imzolangan, bu o‘tgan yilga nisbatan 214,5% ga teng. Xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlarining bu mablag‘‘lari sog‘liqni saqlash, ta‘lim, energetika, yo‘llar infrasutrukturasini yaxshilash, kimyo sanoati, qishloq xo‘jaligi, iirgatsiya va milioratsiya, communal xo‘jalik, suv inshoatlari holatini yaxshilash kabi ko‘plab tarmoqlarga maqsadli yo‘naltirildi. 6-chizma
Yaqin kelajakda quyidagi hamkorlik ishlari olib borilishi ko‘zda tutilmoqda:
a) Osiyo Taraqqiyot Banki bilan hamkorlikda jami 5‘030 mln USD ga teng 38 ta loyiha (2014-2016-yillarda);
b) Butun Jahon Banki bilan hamkorlikda jami 1‘000 mln USD ga teng bo‘lgan 9 ta loyiha (2014-2016-yillarda);
c) Islom Taraqqiyot banki bilan hamkorlikda 1‘300 mln USD ga teng bo‘lgan 19 ta loyiha (2014-2018-yillarda);
48
7-chizma
2011-2015-yillar davomida transport va aloqa
kommunikatsiya infrasutrukturani, ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirishga qaratilgan davlat dasturlari, shuningdek, 2013-2015-yillar oralig‘ida O‘zbekiston Respublikasi aholisi turmush farovonligini oshirish maqsadida quyidagilar prinsiplar xalqaro moliya institutlari va rivojlanish bo‘yicha hamkorlar bilan ish olib borishda asosiy o‘rin egallaydi: Yangi yuqori texnologiyali ishlab chiqarish korxonalari qurish, mavjud ishlab chiqarish korxonalarini esa modernizatsiya qilish, texnik va texnologik o‘zgartirishlar kiritish, biznes va investitsion muhitni yanada yaxshilash orqali Respublika iqtisodiyoti raqobatbardoshligini yanada oshirish; BDAFIs tashkiloti bilan hamkorlikda quyidagi loyihalar amalga oshirilishi ko‘zda tutilgan:
a) Xitoyning Eksimbanki bilan hamkorlikda jami 1‘230 mln USD ga teng 10 ta loyiha;
b) Yaponiya xalqaro hamkorlik agentligi bilan hamkorlikda jami 500 mln USD ga teng 3 ta loyiha;
c) Koreaning iqtisodiy rivojlanish va hamkorlik tashkiloti bilan hamkorlikda jami 594,6 mln USD ga teng 10 ta loyiha;
d) Islom Taraqqiyoti Banki bilan hamkorlikda jami 480,9 mln USD ga teng 15 ta loyiha;
e) Germaniya hukumati bilan hamkorlikda jami 20,8 mln USD ga teng 4 ta loyiha;
49
Transport va aloqa infrasutrukturasini modernizatsiya qilish jarayoni davom ettirish, shuningdek, yangi temiryo‘l, avtomobil yo‘llarini qurish, mavjudlarini rekonstruktsiya qilish. Elektroenergetika, gaz va suv ta‘minoti, konalizatsiya yo‘llari holatini yaxshilash; Qishloq hudularida kichik biznes va xizmat ko‘rsatish sohalarini rivojlantirish, aholini ish o‘rinlari bilan ta‘minlash va shu orqali qishloq aholisi turmush tarzini yaxshilash; Ishlab chiqarish sohalarida energiya sarfini kamaytirish, energiya tejaydigan texnikalardan foydalanish va qayta tilanadigan energiya manbalaridan energiya olishni rivojlantirish; Informatsion va kommunikatsion texnologiyalar rivojini va iqtisodiyotda ularning rolini oshirish; Sog‘liqni saqlash va ta‘lim sohalarida olib borilayotgan ishlar davomiyligini ta‘minlash; Orolbo‘yi va yashash muhiti og‘ir bo‘lgan joylarda, ekologiya va atrof muhitni yaxshilashga qaratilgan ishlarni yanada kuchaytirish, iqtisodiyotda ―yashil iqtisodiyot‖ texnologiyalarini qo‘llash.
50
III BOB: “ MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISHDA XORIJIY INVESTITSIYALARNING O’RNI” MAVZUSINI O’QITISHNING TEXNOLOGIK MODELINI YARATISH.
51
Quyida mamlakatimiz
iqtisodiyotini rivojlantirishda
xorijiy
investitsiyalarning o‘rni mavzusi bo‘yicha ma‘ruza va seminar darslarining o‘qitish uslubiyotlari keltirilgan. MAVZU: Mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning o‘rni.
Elektron taqdimotli ma‘ruza Mavzu rejasi 1. Xorijiy investitsiyalarning mohiyati, turlari
va investitsiyalashga ta‘sir etuvchi omillar. 2. Milliy iqtisodiyotda chet el kapitalining ahamiyati va uni jalb qilish sabablari. 3. O‘zbekiston Respublikasining investistion muhiti. 4. O‘zbekiston Respublikasi makroiqtisodiy investitsion faoliyati tahlili. 5.
O‘zbekiston Respublikasining xalqaro moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi.
mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantirishdagi o‘rnini talabalarga tushuntirish.
Xorijiy investitsiyalarning mohiyati, turlarini to‘g‘risida tushuncha berish; Investistiya jarayonining asosiy
kategoriyalarining tasnifi
va iqtisodiy mohiyatini tushuntirish; Mamlakatimizda investitsiyalarni jalb qilish uchun yaratilgan imkoniyatlar bilan
tanishtirish. Mustaqillik davrlaridan boshlab
to hozirgacha mamlakatimizdagi investitsiya faoliyati natijalari(ko‘rsatkichlari) bilan tanishish. Milliy investistiya resurslari haqida tushuncha berish; Mamlakatimizning xalqaro moliya
institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi va uning mohiyatini yoritib berish.
Investistiya kategoriyalari to‘g‘risida, xorijiy investitsiyalarning mohiyati, turlari va
investitsiyaga ta‘sir etuvchi omillar haqida tushuncha paydo bo‘ladi. Investistiya jarayonining asosiy
kategoriyalarining tasnifi va iqtisodiy mohiyatini tushunishadi; Mamlakatimizda investitsiyalarni jalb qilish uchun yaratilgan imkoniyatlar bilan tanishadilar. Mamlakatimizdagi investitsiya faoliyati natijalari(ko‘rsatkichlari) bilan
tanishadilar, ko‘rsatkichlardagi o‘zgarishlar sababi
va mohiyati haqida fikr yuritadilar. Mamlakatimizning qaysi xalqaro
moliya institutlari va rivojlanish tashkilotlari bilan hamkorligi qilayotgani va uning mohiyatini anglashadi. Ta’lim metodlari Ma‘ruza, savol-javob, suhbat, munozara. Ta’lim vositalari Ma‘ruza matni, kompyuter, proyektor, doska. Ta’lim shakllari Elektron tadqimot O’qitish shart-sharoiti Texnik vositalardan foydalanish va guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
Download 1.45 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|