Хрзирги в акт да Узбекистонда йилига 60 млрд кВт*соат электр энергияси ишлаб чидарилади


Download 122.97 Kb.
Sana09.05.2023
Hajmi122.97 Kb.
#1449199

Хрзирги в акт да Узбекистонда йилига 60 млрд. кВт*соат электр энергияси ишлаб чидарилади


, ГЭСлардан олинувчи 1741,7 МВт*соат кувватдаги “Узбекгидроэнерго” АЖ дарамогида булиб, яна олтита янги ГЭС
курилиши режалаштирилган [45; 31-6].
Дастлабки урганиш натижалари шуни курсатадики, мазкур сув окимлари потенциалидан фойдаланиш оркали 4 ГВаттдан зиёд элекр энергияси олиш мумкинлиги [46; 16-23 б.фишда келтирилган .
Биргина Андижон вилоятини урганишда ундаги мавжуд энергетик имкониятлар аникланди. Ан дижон вилоятида сугориш тизимига Даулсиз 2 та катта сой (Корагунон-1 ва ^орагунон-2) ва унинг 10 га ядин ирмодлари мавжуд. Шунингдек ташлама сувлар окадиган 10 га ядин задкаш соилар мавжуд. Уларнинг барчасини бирлаштирадиган умумий хусусияти шундан иборатки, уларда сув йил давомида одади. Сугориш каналларида сув фадат деддончилик пайтида одади, яъни улардаги миниГЭСлар тикланса ёки янги микроГЭСлар дурилса, фадатгина сугориш даврида ишлаиди. Куз диш ойларида мазкур каналларда сув одмайди ва сув иншоотлари мавсумий
таъмирланади.
Кичик ва микро-ГЭС дуриш мумкин булган энергетик нудталар тугрисида фикр юритганда, катта Фаргона канали (КФК) ни эътиборга олиш мадсадга мувофиддир. Унинг схематик картасида сув босими энергиясидан фойдаланиш мумкин булган жойлар анидланди (1.1 раем). Фаргона водийсидаги сув иншотларидан бири катта Фаргона каналидаги мавжуд гидроэнергетик потенциал урганилди. Унда 5 та ташламаларда мини-ГЭСлар ' дуриш мумкин булган жойлар курсатилган. Улардаги гидроэнергетик потенциал- 1-2-ташламада 12,642 МВт, 3-4-ташламада 18,522 МВт, 5-6- ташламада 17,1 МВт, БАК йуналишида эса 15,7 МВт ни ташкил этади. 48 км масофада жойлашган ушбу канал ва дарёларда деривациялаш ордали жуда куплаб микро-ГЭСлар урнатиш ёдилги тежамкорлиги ва электр энергияси
таъминотига катта хисса душади.
6





чархпалакли микро-ГЭС
Бу камчиликлар уз навбатида микро-ГЭС таннархини ортишига олиб келади.
Пропеллерли гидротурбиналарда ишлайдиган микро-ГЭСнинг афзаллиги кам материал кетиши, юкоридаги чархпалакка нисбатан катта тезкорликда ишлайди, камчилиги -парраклари валга сув одим йуналишига нисбатан сув босимига караб 25°-45° бурчак остида махкамланганлиги учун: биринчидан, пропеллерга таъсир этувчи кучнинг айланиш йуналишига проекцияси кичиклашуви хамда паррак олди ва орда томонидаги босимлар фарди эвазига кавитацион эффект кучаяди; иккиничидан, таъсир кучи айланувчи валга дадар давом этади, бу долат марказга ядинлашган сари вални айлантирувчи куч моментини камайишига олиб келади ва энергия исрофи ортади.


зо
Сув юдоридан дуйилувчи энг самарали дибобланган чархпалак типидаги микро-ГЭСларнинг катта баландликдан дуйиладиган сувда ишловчи ишчи гилдираги диаметри 2 - 4,4 м, кенглиги 0,25 -4 м, сув босими баландлиги 2,1 дан 4,4 м гача, ишлаб чидарадиган электр дуввати 0,2 дан 55 кВт гача, уртача баландликдан дуйилувчи 1 - 2,2 м дан, ишчи гилдираги диаметри 4 - 7,5 м, кенглиги 0,5 - 3 м, сув сарфи 1,5 - 3,1 м3/с, энергия ишлаб чидариш дуввати 4­45 кВт ни ташкил этувчи ва одаётган сувга мулжалланган турлари мавжуд [52, 20-28-6.]-
Бу конструкцияларнинг камчилиги, улчамларининг катталиги туфайли куп миддорда металл ишлатилиши ва таннархининг димматлашуви, серияли ишлаб чидариш имкони йудлиги, ишчи гилдираги айланаси нудталарининг чизидли тезлиги 1-3 м/с, бурчак тезлиги - 0,74-1,05 рад/с булгани учун генераторга узатиладиган частотагача эришишда куп каскадли шкифлар ёки редуктор л ар дан фойдаланиш керак булади. Шунинг билан бирга, сув миддори узгарганда ишчи гилдираднинг айланиш частотаси мое долда кескин узгаради. Бу долат ундан олинадиган ток параметрларини ностабил булишига олиб келади.
Куриб утилган микро-ГЭСлар ичида 1.5-расмда тасвирланган реактив гидротурбина бошдаларга нисбатан тезкорлиги юдори, аммо йуналтирувчи аппаратдан ишчи гилдиракка кирувчи сув ишлаш давомида четки нудталарининг чизидли катта булиши эвазига сув одимида уюрмалар юзага делиб, марказгаядинлашган сари сидилиш содир булади. Бу долда сув дастаси узидан олдинги дурадчанинг айланиш йуналишига тесдари булган дуч билан таъсир этиб, айланишга даршилид курсатади. Сув одими айланиш мардазига томон даракатида айлантирувчи дуч моментини камайиши кузатилади.
Маржонли мини-ГЭС- трос куринишидаги дурилма булиб, унга роторлар бидр дилиб урнатилган. Трос ариднинг бир диргогидан иккинчи диргогига тортиб дуйилган ва тулалигича сувга ботириб дуйилган. Сувнинг одими роторларни, роторлар эса тросни айлантиради. Троснинг бир учи подшипникда, иддинчи учи эса, генератор валига уланган. Маржонли мидро- ГЭСнинг камчилидлари яддол куриниб туради: дуп' материал талаблиги, атрофдагилар учун хавфлилиги (узун сув ости троси, сувда дуринмас роторлар, ариднинг тусиб дуйилиши), кичид ФИК га эгалиги.
[23]-ишда курилган реадтив гидротурбинали микро-ГЭС ишчи гилдирагининг схемаси дуйидаги 1.5-расмда берилган. Бу реактив гидротурбинада йуналтирувчи аппарата ордали утган сув, ички курадчаларга бошлангич дириш нудтасида деярли перпендикуляр урилиш натижасида актив
куч таъсир этади.
Download 122.97 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling