Hujjatlarini bibliografiya tuzish

III. Matbaa korxonalarida rasmiy hujjatlarni tayyorlash, saqlash, hisobga olish va 
topshirish tartibiga qo‘yiladigan talablar 
9. Matbaa korxonalarida qat’iy hisobda turadigan buyumlarning saqlanishi va 
tezkor hisobga olinishini ta’minlaydigan qat’iy tartib o‘rnatiladi. 

---

6 
10. Tartib talablariga rioya etish matbaa korxonasi barcha xodimlari uchun 
majburiy hisoblanadi. 
11. Matbaa korxonasida tartibning tashkil etilishi va holati uchun rahbar va tartib 
bo‘yicha mas’ul shaxs javob beradi. 
Matbaa korxonasida tartibning holati uchun mas’ul shaxs bevosita korxona 
rahbariga bo‘ysunadi. 
12. Ishlab chiqarish va omborxona binolarida tartibga rioya qilish uchun tegishli 
bo‘linmalarning rahbarlari, ularning o‘rinbosarlari, ustalar, katta omborchilar va 
omborchilar javob beradilar. 
13. Maxsus qog‘oz, yarim tayyor mahsulotlar, rasmiy hujjatlar blankalarining 
tayyor bosma va quyma mahsulotlari qoldiqlarining buxgalteriya hisobi tashkil etilishi 
uchun matbaa korxonasining bosh (katta) buxgalteri javob beradi. 
Ko‘rsatib o‘tilgan mahsulotlarning tezkor hisobi o‘z vaqtida va to‘g‘ri yuritilishi 
uchun sexlar (uchastkalar) boshliqlari, ularning o‘rinbosarlari, ustalar, omborchilar hamda 
qat’iy hisobda turadigan maxsus qog‘oz, yarim tayyor mahsulotlar, tayyor bosma va quyma 
mahsulotlarga ishlov berish, ularni saqlash va hisobga olish bilan bog‘liq boshqa shaxslar 
javob beradilar. 
14. Qat’iy hisobda turadigan yarim tayyor mahsulotlar, tayyor bosma va quyma 
mahsulotlarga ishlov berish, ularni saqlash bilan bog‘liq shaxslar tartib buzilishining barcha 
hollari to‘g‘risida matbaa korxonasi rahbariyatiga yoki tartibning holati uchun mas’ul 
shaxsga, buxgalteriya hisobi buzilishi to‘g‘risida esa, shuningdek bosh (katta) buxgalterga 
yozma shaklda axborot berishlari kerak. 
15. Daftarlardagi va boshqa hisobga olish hujjatlaridagi yozuvlar operatsiyalar 
sodir etilgan paytda yuritiladi. Aniqlangan xato bitta chiziq bilan o‘chiriladi va uning 
tepasiga to‘g‘ri yozuv yozib qo‘yiladi. O‘chirib yozish va tuzatishlarga yo‘l qo‘yilmaydi. 

---

7 
16. Matbaa korxonasi rahbari, shuningdek tartibning holati uchun mas’ul shaxs 
qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarga ishlov berish va ularni saqlash bilan bog‘liq barcha 
xodimlar bilan belgilangan tartibni o‘rganishni tashkil etadilar hamda bir yilda kamida bir 
marta jurnalga tegishli shaklda belgi qo‘ygan holda ushbu tartib bo‘yicha bilimlarni 
tekshiradilar. Qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarga ishlov berishga yangi xodim 
qo‘yilishi oldidan uning tartib bo‘yicha bilimlari jurnalga belgi qo‘yilgan holda albatta 
tekshiriladi. 
17. Omborxona uchun javob beruvchi moddiy javobgar shaxs almashtirilgan 
taqdirda uning zimmasida bo‘lgan qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarni berish matbaa 
korxonasi rahbari tomonidan tayinlanadigan va tasdiqlanadigan komissiya ishtirokida 
dalolatnoma bo‘yicha amalga oshiriladi. Dalolatnoma korxona bosh buxgalteriga beriladi. 
Omborxona ichidagi uchastka uchun javob beruvchi moddiy javobgar shaxs 
almashgan taqdirda uning zimmasida bo‘lgan qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarni 
topshirish sex boshlig‘ining farmoyishi bo‘yicha amalga oshiriladi hamda katta usta va usta 
ishtirokida dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. 
18. Qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarga ishlov berish va ularni saqlash bilan 
bog‘liq bo‘lgan sexlar binolarini, ustaxonalar, bo‘limlar, yuk saqlanadigan joylar va 
omborxonalarni ochish tegishli bo‘linmalarning boshliqlari, o‘rinbosarlari yoki katta smena 
ustalari, qo‘riqlash vakili hamda moddiy javobgar shaxslar ishtirokida amalga oshiriladi. 
Eshiklar ochilishidan oldin muhrlarning butunligi puxta ko‘zdan kechiriladi, qulflarning 
sozligi tekshiriladi. 
Ikkita moddiy javobgar shaxs birgalikda ishlashi nazarda tutilgan qat’iy hisobda 
turadigan yukxonada saqlanadigan mahsulotlarni ochish va yopish ular hozir bo‘lgan 
taqdirda amalga oshiriladi. Moddiy javobgar shaxslardan biri hozir bo‘lmagan taqdirda 
yukxonalarni ochish va yopish korxonadagi tartib uchun javob beruvchi shaxs ishtirokida 
bajariladi. 
19. Ish tamom bo‘lgandan keyin sex binolari, ustaxonalar, bo‘limlar, yukxonalar va 
qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarga ishlov berish va ularni saqlash bilan bog‘liq 

---

8 
omborxonalar yong‘indan saqlash nuqtai nazaridan tekshiriladi, qulflanadi hamda 
qo‘riqlash vakili hozirligida tegishli boshliqlar, o‘rinbosarlar, katta smena masterlari 
tomonidan muhrlanadi. 
Yopilgan va muhrlangan binoning kalitlari maxsus shaklda qo‘riqlashga obyektni 
qabul qilib olish daftaridagi dasxat bilan mas’ul shaxsga saqlash uchun topshiriladi. 
20. Sexlar, ustaxonalar, bo‘limlar, yukxonalar va omborxonalarni avariyalar 
paytida sex boshliqlari va moddiy javobgar shaxslar hozir bo‘lmaganda ochish faqat 
matbaa korxonasi rahbari, uning o‘rinbosari yoki korxona bo‘yicha mas’ul navbatchining 
ruxsati bilan amalga oshirilishi mumkin. Ishlab chiqarish binolari va yukxonalarni 
ochishning bunday har bir holati dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi hamda keyingi kuni 
komissiya ishtirokida qat’iy hisobda turadigan mahsulotlar mavjudligi tekshiriladi. 
Qat’iy hisobda turadigan mahsulotlar kamomadi aniqlangan taqdirda tegishli 
shakldagi dalolatnoma tuziladi, u tegishli chora-tadbirlar ko‘rish uchun tuzilgan zahoti 
matbaa korxonasi rahbariga yoki tartibning holati uchun mas’ul shaxsga beriladi. 
21. Qat’iy hisobda turadigan buyumlarni matbaa korxonasi hududidan olib chiqib 
ketish ishonchnoma asosida berilgan, matbaa korxonasi rahbari va bosh buxgalteri yoki 
ularning o‘rinbosarlari tomonidan imzolangan ruxsatnomalar bo‘yicha amalga oshiriladi. 
22. Qat’iy hisobda turadigan mahsulot ishlab chiqaradigan ixtisoslashtirilgan 
bosmaxonalar yoki maxsus uchastkalar tegishli alohida qo‘riqchi bilan ta’minlangan 
bo‘lishi kerak. 
23. Qat’iy hisobda turadigan mahsulot tayyorlovchi maxsus uchastkalarda yoki 
ixtisoslashtirilgan bosmaxonalarda ishlaydigan shaxslarni kiritish maxsus doimiy 
ruxsatnomalar bo‘yicha amalga oshiriladi (ruxsatnomaning old tomonida rekvizitlar: 
xodimning familiyasi, ismi, otasining ismi, ruxsatnomaning tartib raqami, 3x4 sm 
o‘lchamdagi surat, guvohnomaning amal qilish muddati, rahbarning imzosi va korxona 
muhri bo‘ladi). 

---

9 
Ruxsatnomalar nazorat-o‘tkazish punkti kartotekasida saqlanadi. Xodim ishga 
kelganda o‘zining tartib raqamini aytadi, qo‘riqchi kartotekadan ushbu tartib raqamli 
ruxsatnomani oladi, shaxsni surati bilan solishtiradi va shundan keyingina uni maxsus 
uchastka hududiga kiritadi (ruxsatnoma ish smenasi tugagungacha xodimda bo‘ladi). 
Ish tugagach nazorat o‘tkazish punktidan o‘tayotganda xodim ruxsatnomani 
qo‘riqchiga ko‘rsatadi, qo‘riqchi uni kartotekaga biriktirib qo‘yadi. 
24. Maxsus uchastkaga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar (chilangarlar, elektrchilar, 
santexniklar) korxonaga ularda ruxsatnomalar byurosi tomonidan katta usta (usta)ning 
oldindan berilgan, matbaa korxonasi rahbari yoki korxonadagi tartib uchun mas’ul shaxs 
imzolagan yozma buyurtmanomasi asosida beriladigan maxsus shakldagi vaqtinchalik 
ruxsatnoma mavjud bo‘lgan taqdirda kiritiladi. 
25. Korxonaga keluvchilar (buyurtmachilar, yetkazib beruvchilar, loyihalash va 
ilmiy-tadqiqot tashkilotlari, energiya, bug‘ qozonxonalari nazorati vakillari va shu kabilar) 
maxsus uchastka yoki maxsus bosmaxona hududiga ma’muriyat ruxsati bilan 
ruxsatnomalar byurosi tomonidan beriladigan bir martalik ruxsatnomalar bo‘yicha, shaxsini 
tasdiqlovchi hujjat mavjud bo‘lgan taqdirda kiritiladilar. Ruxsatnomalar byurosi 
bo‘lmaganda, ruxsatnomalar matbaa korxonasi rahbari tomonidan maxsus tayinlanadigan 
shaxs tomonidan beriladi. Ruxsatnomada uning amal qilish muddati, keluvchining 
familiyasi, ismi, otasining ismi, uning borayotgan joyi, ruxsatnoma berishga asos bo‘lgan 
hujjatning nomi va tartib raqami, matbaa korxonasining muhri bo‘ladi. Ruxsatnomada 
nazorat koreshogi bo‘ladi. Unda ham yuqoridagi rekvizitlar ko‘rsatiladi. 
 
Hujjatlar matniga qo‘yiladigan eng muhim talablardan biri xolisliktlir. 
Hujjatlar rasmiy munosabatlarni ifodalovchi va qayd etuvchi rasmiy yozma 
vositalar sifatida axborotni xolis aks ettirmog‘i lozim. Shuning uchun hujjatlar 
tilida so‘z va so‘z shakllarini qo‘llashda muayyan chegaralanishlar mavjud. 
Xususan, rasmiy ish uslubida kichraytirish-erkalash qo‘shimchalarini olgan 

---

10 
so‘zlar, ko‘tarinki-tantanavor yoki bachkana, dag‘al so‘zlar, shevaga oid so‘zlar, 
tor doiradagi kishilargina tushunadigan so‘zlar, o‘xshatish, jonlantirish, 
mubolag‘a, istiora, tashxis kabi obrazli tafakkur ifodasi uchun xizmat qiluvchi 
usullar ishlatilmaydi. Ularning ishlatilishi hujjatlar matnidagi ifodaning 
noxolisligiga olib keladi. 
Hujjat matni aniqlik, ixchamlik, lo‘ndalik, mazmuniy to‘liqlik kabi lalablarga 
ham javob berishi kerak. Bu talablarga javob bera olmaydigan hujjat chinakam 
hujjat bo‘la olmaydi, bunday hujjat ish yuritish jarayoniga xalaqit beradi. 
Hujjatlar tilida ot turkumiga oid so‘zlar ko‘p qo‘llanadi. Hatto fe’l bilan 
ifodalanuvchi harakat va holatlar ifodasi uchun ham otga yaqin so‘z shakllari 
tanlanadi, ya’ni “harakat nomi” deb ataluvchi so‘z shakllari faol ishlatiladi.