Hujjatlarni nusxalash vositalari

TEZKOR MATBAA VOSITALARI
Tezkor matbaa oddiy muassasa, ofis sharoitlarida sifatli matbaa mahsulotlarini ko’p nusxada tez olishni ta’minlaydi. Tezkor matbaani XX asr ikkinchi yarmining anchagina katga yutugi deb xisoblash mumkin, negaki u jamiyatga kuchli ta’sir kursatish vositasidir: bu reklama, tashvikotning muhim vositasidir, milliy madaniyat va ta’limni rivojlantirishning muhim omilidir. Matbaada ko’plab turli xil bosma usullari mavjud: yukori, chuqur, trafaretli, gektografik, ofsetli va b. YUkori va chuqur bosma usullari — kitob va broshyuralarni ommaviy chop etishning eng takomillashgan usullaridir; ularda xajmiy bosma shakllar, chunonchi yuqori bosma usulida qavarik va chuqur bosma usulida o’yiqli shakllar ishlatiladi. Tezkor matbaada, odatda, tekis bosma formalaridan foydalaniladi.
Gektografik bosma usuli
Uning ish tamoyili bosma uchun sarflanadigan katta bo’yok zaxirasiga ega bo’lgan bosma qolipini tayyorlashga asoslangan bo’lib, bu bo’yoq sekin asta spirtda erib, nusxalarga ko’chadi.
Bosma qolipi oq silliq qog’ozda, unga maxsus nusxa ko’chirish qorozi yordamida xujjatni ko’zguli akslantirish yo’li bilan tayyorlanadi. Bosish gektograflarda qogozni spirt bilan xo’llash va bo’yokning ingachka katlamini bosma qolipidan shu qokozga kontaktli ko’chirish yo’li bilan bajarilali. Bitga bosma qolipidan 100—200 ta oggiskni (nusxani) olish mumkin. Gektografik bosma usuli katta bo’lmagan nusxa tayyorlashda (25—250 nusxa) qo’llaniladi.
Afzalliklari: ko’p raigli bosish imkoniyati, sarflanadigan materiallarning past bahodaligi. Kamchiligi: nusxalarning sifati pastligi va ularning vakg o’tishi bnlan rangsizlanishi. Gektografik bosma usuli yuqori sifatli bo’lmagan materiallarni arzon va tez ko’paytirish uchun qo’llaniladi. Gektografik bosish vazifasini amalga oshiruvchi apparatlar gektograflar deb ataladi. Gsktograflarga misollar: YAntar, GSA4, SgattarpSH, OgeYAeg va 6.
Ofset bosma usuln (rotaprnyagli bosma usuln)
Ofset bosma usuli asosida moy va suvning aralashmasligi yotadi. Bosish kuyidagicha ishlov berilgan tekis yuzada (kolipda) bajariladi: tushirilayottan tasvirga mos uchastkalar bo’eqni moyln asosda ushlab turib, suvni sikib chikdradi, qolgan yuza esa suvni ushlab turib, bo’yoqni sikib chikeradi.
Bosma qolipi metall (folgada) yoki gidrofilli kogoali taxtachada, yozuv mashinkasida (printerda) bosish yo’li bilan, xujjatni elektrografik yoki termografikli nusxa ko’chirish bilan, lekin.albatga.moyli bo’yoqni ishlatish bilan tayyorlanadi. Bosishda taxtachaga bo’yoq yurgiznb chiqiladi, bu bo’yoq moyln joylarga yopishib qoladi, keyin esa kontaktli usul bilan oraliq zveno (ofset barabani) orkali bo’yok nusxa olish uchun krg’ozga ko’chiriladi.
Afzalliklari:
• bosishnikg yuqori sifatli bo’lishi;
• ko’p nusxa olish imkoniyati metall qolipdan 5000 ta ottisk va qog’ozli qolipdan 400—1500 ta ottisk;
• bosma qolipning oson tahrir qilinishi (maxsus ofset rezinkasi yoki moysizlantnruvchi vosita bilan);
• folgadan tayyorlangan taxtachalarni takroran (5—7 martagacha) ishlatish imkoniyati;
ko’p rangli bosish imkoniyati
Kamchiliklari:
• bosma kolipini tayyorlash va nusxa ko’chirish jarayonining murakkabligi;
• jihozlarnikg yuqori bahodaligi.
Ofset bosma usulida ishlatiladigan apparatlarni rotaprintlar deb ataladi. Rotaprintlarga misollar: POL-35, KRС-3, RС-2-A4, Ofseta 11, GEKA, Rominor, Gestetner, Patemaster va b.