Hukumat yuzasiga I. Stalinning kelishi va shaxsiy diktaturasi o'rnatilishi Reja

80 yil muqaddam SSSRda fojia yuz bergandi: 1932-1933 yillarda sun‘iy tarzda vujudga keltirilgan ocharchilik...
Insonlarni ocharchilik bilan qirish.
Rossiya Davlat Dumasi ma‘lumotiga ko‘ra, qahatchilikdan 7 millionga yaqin odam halok bo‘lgan – bu raqam siyosiy bahonalar bilan otib tashlanganlar, quloq qilinganlar hamda Stalin boshqaruvining so‘nggi yillarida qirg‘inga uchraganlar sonidan ikki baravar ko‘pdir.
Qurbonlar Chor Rossiyasining "ekspluatatorlar sinfi" yoki "Leninchilar gvardiyasi" emas, oddiy mehnatkash xalq vakillari edi.
Insonlar asosan 1933 yilning birinchi yarmida qirilib ketdi.
Ukrainada 1998 yildan boshlab noyabr oyining oxirgi shanbasi "Ochlik qurbonlari" kuni sifatida nishonlanadi.
Shuning uchun, tarixiy fojia uzoq davom etgan esa-da, 2013 yilning 23 noyabri yubiley sana sifatida qayd etildi.
Unga yuridik jihatdan aniqlik kiritish hozirgi kunda ham katta bahs-munozalarga sabab bo‘lmoqda.
Tanobni torttirish
Bolsheviklar tomonidan uyushtirilgan "buyuk o‘zgarishlar" zamirida tez sur‘atlarda o‘sayotgan shaharlar va armiya uchun bepul oziq-ovqatni qo‘lga kiritish intilishi yotardi.
1920 yillarda qishloq xo‘jaligining iqtisoddagi ulushi 15-20 foizni tashkil etardi. Ya‘ni, besh-oltita dehqondan bir ishchi yoki askarni boqish talab qilinardi.
Bunday resurslar bilan butun dunyoda kommunizm g‘alabasini ta‘minlash mumkinmidi?
Albatta, boshqa yo‘l ham bor edi: yerni kuchli egalar ixtiyoriga topshirish, dehqonlarni iste‘mol mollari ishlab chiqarishni rivojlantirish orqali pul ishlashga ilhomlantirish.
Biroq Sovet hukumatiga bu yo‘l mutlaqo to‘g‘ri kelmasdi. Xususiy mulkchilik instinktini kuchaytirishga rag‘batlantirishmi? Yoki qurol-aslaha o‘rniga oynali tryumo va velosipedlar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishmi?
Stalin 1932 yilga qadar kollektivlashtirish kampaniyasini deyarli yakuniga yetkazish bilan ishning yarmini bajarib qo‘ygandi.
Endi dehqonlarni "poxol" uchun mehnat qilishga va ishdan qochmaslikka o‘rgatish qolgandi.
Mixail Sholoxov Stalinga yozgan mashhur xatida o‘z ona qishlog‘i Veshenskaya misolida 1932 yilda g‘alla bilan ta‘minlashga qanday majburlanganini batafsil tasvirlagan.
1930 yilda Ukrainada dehqonlar yetishtirgan bug‘doyning 30 foizi, Shimoliy Qafqozda esa 38 foizi davlat hisobiga tortib olindi, 1931 yilda 42 va 47 foiz g‘alla undirildi.
Kamhosil 1932 yilda esa davlat rejasi yana uchdan birga oshirildi. Mamlakatning barcha hududlaridan bu rejani bajarish imkonsiz, degan maktublar yog‘ildi. Biroq hukumat undan mehr-muruvvat kutish befoyda ekanini ko‘rsatib qo‘yishga qaror qilgandi.
"Dehqon Sovet hokimiyatini ocharchilik bilan bo‘g‘ib qo‘ymoqchi. Biz ularga ocharchilik qanday bo‘lishini ko‘rsatib qo‘yamiz", - degandi Ukraina dohiysi Stanislav Kosior o‘zining respublika partiya faollari majlisida qilgan chiqishida.
G‘alla yetishtirish bo‘yicha davlat rejasini bajarmagan kolxozlarda dehqonlardan nafaqat bug‘doy, balki oilalar zahirasidagi sabzavot, tuz va hatto cho‘chqa yog‘igacha olib qo‘yish buyurildi.
Davlat tasarrufiga o‘tkazilgan mahsulotlarning katta qismi aynib qolardi. Shunday bo‘lsa-da, bir tamoyilga bo‘ysunilardi: odamlarga bergandan ko‘ra, yaxshisi chirib ketsin.
Shunday vaziyatda, 1932-1933 yillarda 3,41 million tonna bug‘doy, 47 ming tonna go‘sht va sut mahsulotlari va 54 ming tonna baliq o‘ta arzon narxda eksport qilindi-ki, chet ellik hamkorlar Sovet hukumatini narxlarni tushirib yuborishda ayblashdi.
Natijada aholisi 30 million bo‘lgan hudud ocharchilik girdobida qoldi.
Mustaqil tadqiqotchi Stanislav Kulchitskiy ma‘lumotiga ko‘ra, Ukrainada ocharchilik 3 million 238 ming inson yostig‘ini quritgan. Bu raqam majburiy migratsiya va tug‘ilishning ikki baravar kamaygani tufayli yuzaga kelgan demografik yo‘qotishlarni o‘z ichiga olmaydi.
Qozog‘iston aholisi 6 milliondan 3 milliongacha qisqardi. U yerda aholidan non emas, balki chorvani olib qo‘yishgan.
Rossiya Federatsiyasida kartoshka va piyozni dehqonlarga qoldirishdi. Natijada bu yerda "atiga" 400 ming odam halok bo‘ldi.
Biroq Boris Yeltsinning amerikalik biografi Timoti Koltonning so‘zlariga ko‘ra, odamxo‘rlik hollari hattoki Rossiyaning birinchi prezidenti tug‘ilgan Uraldagi Butka qishlog‘ida ham ro‘y bergan.
"Har tunda Xarkov ko‘chalaridan 250 nafarga yaqin ocharchilikdan o‘lganlar jasadlarini terib ketishardi. Kuzatuvlar shuni ko‘rsatadi-ki, jasadlardan ko‘plarining jigarlari yo‘q. Ulardan pirojka tayyorlab, bozorlarda sotishmoqda", - deb yozadi Italiya konsuli Rimga bergan hisobotida.
1932 yilning avgustida "Sotsialistik mulkini o‘g‘irlash va talon-taroj qilganlik uchun javobgarlikni yanada kuchaytirish" to‘g‘risidagi qonun kuchga kirdi. Bu qonun omma orasida "uch boshoq bug‘doy" nomi bilan mashhurlashdi. Ushbu qonun asosida, birgina 1933 yil dekabrida ocharchilikdan sabr kosasi to‘lgan 125 ming nafar inson qatag‘onga uchradi. Ulardan 5400 nafari otib tashlandi.
Ocharchilikdan tinkasi qurigan xalq shaharlarga oqa boshladi. Bunga javoban hukumat 1933 yil 22 yanvarida Molotov va Stalin imzo chekkan qarorni qabul qildi:
"Sovet hukumati dushmanlari, aksil-inqilobchilar va polshalik josuslar dehqonlarni yoppasiga ko‘chishga undamoqdalar… Barcha mavjud imkoniyatlarni qo‘llagan holda Ukraina va Shimoliy Qafqoz dehqonlarini shaharlarga ketishi man qilinsin".
Armiya mazkur hududlarni o‘rab oldi. Qaror kuchga kirgan birinchi oyning o‘zida maxsus qo‘mita 219460 shaxs qo‘lga olingani haqida hisobot berdi.
"Bir hafta ichida tashlab ketilgan bolalarni qidirish bo‘yicha xizmat tashkil qilindi. Tirik qolishi ehtimoli bo‘lganlarni Golodnaya Gorada tashkil qilingan maxsus baraklarga jo‘natishdi. Zaiflarni yuk poyezdlarida shahar ortiga jo‘natishdi. Vagonlar kelishi bilan jasadlarni oldindan qazib qo‘yilgan umumiy qabrlarga tashishmoqda", - deb yozadi Xarkovdagi Italiya konsuli.