Хусусий патология камконлик


Касалликнинг келиб чикиш тарихи


Download 0.7 Mb.
bet16/21
Sana17.06.2023
Hajmi0.7 Mb.
#1543049
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21
Bog'liq
Hususiy patologiya Kamkonlik va endokrin

Касалликнинг келиб чикиш тарихи. Касаллик патогенези-га караб 2 хил: инсулинга алокадор кандли диабет ва инсулинга боглик булмаган кандли диабет булади. Инсу­линга алокадор кандли диабет асосан ёшлар орасида учрайди. Унинг келиб чикишида вирусли касалликлар — кизмик, эпидемик паротит (тепки), кизилча, Коксаки касаллиги, грипп алохида ахамиятга эга. Бу хасталиклар меъда бези бета-хужайраларининг мудом зарарланишига олиб келади. Сунгги йилларда олимларимиз бу касалликни аутоиммун касаллиги деб хисобламокда, яъни 1 типда НЬА-генетик тизимига богликлиги аникланган. Бунда купинча организмда В8, Вз, В,8, Оз, О4 каби антигенлар топилган. Бу касаллик ирсий касаллик хам хисобланади, у наслдан-наслга утиши мумкин. Инсулинга боглик булган кандли диабет монозиготали эгизакларда текширилганда, 50 фоиз холларда монозиготали эгизаклар конкордант булиб чиккан, яъни агар улардан бири кандли диабет билан касалланган будса, у холда иккинчиси хам касалланган. Бу касалликнинг келиб чикишида беморнинг бошка аутоиммун касалликларга чалинмаганлиги хам ахамиятлидир (масалан, бод, витилиго,, гепатит).
Касалликнинг пайдо булишига беморнинг ширин овкат-ларни куп ейиши сабаб булади.
Инсулинга алокадор булмаган кандли диабет купинча 40 ёшдан ошган (II тип) эркакларда ва аёлларда учрайди. У купрок атеросклероз, камконлик, гипертония, семизлик каби дардларга чалинган беморларда кузатилади. Бу касалликка яна бир хавфли бир канча омиллар сабаб булиши мумкин (ичкиликбозлик, кашандалик, иш билан шурулланмаслик ва бошк.). Инсулинга боглик булмаган кандли диабет наслдан-наслга утади. Бу типда монозигота­ли эгизакларнинг хаммаси конкордантлар хисобланади. Бундан ташкари, кандли диабет меъда ости безининг уткир ва сурункали шамоллаши (панкреатит), панкреат-эктомияда ва гем охр ом а т оз да кузатилиши мумкин. Ка­салликни эндокрин касалликлар: Иценко — Кушинг ка­саллиги, тиреотоксикоз, акромегалия, феохромацитома каби хасталиклар хам келтириб чикариши мумкин. Хар хил, айникса сийдик хайдовчи дорилар (диуретиклар), глюко-кортикоидлар, окрик кшдирувчи дори, ацетилсалицил колдик-лари, турли захарли моддалар, нитрозоаминлар, цианидлар, бета-хужайралар зарарланиши хам касалликнинг пайдо булишида маълум ахамият касб этади. Шунинг учун касаллик тарихи урганилар экан, бемордан бояги дорилар истеъмол килганлигини, захарли моддалар билан ишлаган-ишламаганлигини суриштириб билиш лозим.
Патогенези. Касаллик купинча инсулиннинг нисбатан етишмовчилигидан, гохо эса мутлако етишмаслигидан келиб чикади. Инсулинга алокадор кандли диабет патогенези асосан Лангерганс оролчаларидаги бета-хужайраларнинг зарарланиши (деструкцияси) натижасида инсулиннинг уму-ман етишмовчилигига борликдир. Бунда аутоиммун меха-низми хам патологик жараёнга кушилиб, панкреатик оролчаларнинг хужайраларига карши антителолар ишлаб чикаради. I типга мансуб диабетда бундай антителолар куп (50—85%) аникланади. Инсулин етишмаслиги натижасида Хам модда алмашинуви бутунлай издан чикади. Бунда глюкозанинг глюкозофосфатга айланиши бузилади, глюко-за-оксидланиш-фосфорланиш жараёни тормозланади, угле­водларнинг ёгга айланиш жараёни хам сусаяди, углеводлар жигарда йигила бошлайди, гликонеогенез кучаяди, глюкоза­нинг жигардан конга тушиши тезлашиб, хужайрага утиши "сусаяди. Буларнинг хаммаси углеводларнинг тукималардан бутунлай утилизация була олмаслигига ва конда канд микдорининг купайишига олиб келади. Инсулинга алокадор булмаган кандли диабет патогенези асосан инсулиннинг нисбий етишмаслигига богликдир. Бу касаллик панкреатик оролчаларнинг бета-хужайраларида ва периферик инсу­линга борлик булган тукималардаги рецептор аппаратининг инсулин билан богланиши бузилиши натижасида келиб чикади.
Кандли диабет патогенезида вазннинг ортикча булиши хам ахамиятлидир. Бунда инсулинга боглик тукималарда рецепторлар сонининг камайиши натижасида инсулиннинг нисбий етишмовчилиги келиб чикади.

Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling