I -bob. Sport tashkilotini boshqaruv faoliyatiga asosiy yondashuvlar

2.2 O'rganishni tashkil etish

Tadqiqot ishi uchta asosiy bosqichdan iborat:

• 
  tayyorgarlik;
  
• 
  analitik;
  
• 
  final.
  

Birinchi bosqichda tadqiqot muammolarini shakllantirish, tadqiqot vositalarining asosiy to'plamini (metodologiyasi, tadqiqot texnikasi, ularni qo'llash tartibi) aniqlash, shuningdek tadqiqotning maqsadi va vazifalarini aniqlash amalga oshirildi. jismoniy tarbiya va sport tashkiloti rahbarining boshqaruv faoliyatining xususiyatlarini o'rganish uchun empirik materiallar to'plami .
Kurs ishi mavzusi bo'yicha tadqiqot olib borishning analitik bosqichi olingan empirik ma'lumotlarni sharhlashni va uning natijalarini tavsiflashni ta'minladi. Ushbu usullar yordamida quyidagilar aniqlandi: sport tashkiloti rahbarining boshqaruv faoliyatining xususiyatlari.
Yakuniy bosqichda tadqiqotning birinchi va ikkinchi bosqichlarida olingan ma'lumotlarni nazariy tahlil qilish, umumlashtirish va muhokama qilish, shuningdek ularni tavsiflash va nazariy xulosalarni ishlab chiqish kiradi.
Tadqiqot – sifat jihatidan yangi moddiy va maʼnaviy qadriyatlar yaratadigan yoki subyektiv yangini yaratish natijasi bo‘lgan faoliyat jarayoniga nisbatan aytiladi. Tadqiqot ilgari hech qachon mavjud bo‘lmagan qandaydir yangi sifat yaratadigan faoliyatdir.
Ilmiy tadqiqotning maqsadi – obyekt, jarayon yoki hodisani har tomonlama, ishonchli o‘rganish; fanda ishlab chiqilgan tamoyillar asosida ularning tuzilishi, aloqalari va munosabatlari va bilish usullari, shuningdek, inson uchun foydali natijalarni olish va ishlab chiqarish (amaliyot)ga joriy etish hisoblanadi.
Ilmiy tadqiqotlar ishlab chiqarish bilan bog‘liqlik turi va uning uchun ahamiyatlilik darajasiga ko‘ra tasniflanadi; mo‘ljallangan maqsad; moliyalashtirish manbalari va texnik xizmat ko‘rsatish muddati.
Har bir tadqiqot ishini maʼlum bir yo‘nalishga kiritish mumkin. Ilmiy yo‘nalish deganda o‘z sohasida tadqiqot olib borilayotgan fan yoki fanlar majmuasi tushuniladi (masalan, texnik, ijtimoiy va boshqalar).
Ilmiy yo‘nalishning tarkibiy bo‘linmalari murakkab muammolar, mavzular va ilmiy masalalardir.
Muammo – yechimlari jamiyatda pishib yetilgan murakkab nazariy va amaliy muammolar yig‘indisidir. Bu inson amaliyotda qiyinchiliklarga duch kelganda yoki hatto maqsadga erishishning “imkonsizligi”ga duch kelganda paydo bo‘ladi.
Ilmiy tadqiqot mavzusi muammoning ajralmas qismidir. Mavzu bo‘yicha tadqiqotlar natijasida muammoning bir qismini qamrab oluvchi maʼlum bir qator ilmiy savollarga javoblar olinadi. Ilmiy masalalar deganda ilmiy tadqiqotning aniq mavzusiga oid kichik ilmiy vazifalar tushuniladi.
Ilmiy tadqiqot yo‘nalishi, muammolari, mavzularini tanlash va ilmiy savollarni shakllantirish juda masʼuliyatli vazifadir.
Muammo va tadqiqot mavzusini tanlashda, avvalo, o‘rganilayotgan yo‘nalishdagi qarama-qarshiliklarni tahlil qilish asosida muammoning o‘zi shakllantiriladi va kutilgan natijalar umumiy maʼnoda aniqlanadi, so‘ngra muammoning tuzilishi ishlab chiqiladi, mavzular va ijrochilarning savollari aniqlanadi, ularning dolzarbligi aniqlanadi.
Ilmiy tadqiqot (izlanish) uchta tarkibiy qism: insonning maqsadli faoliyati, ilmiy mehnat predmeti va ilmiy mehnat vositalaridan iboratdir. Insonning maqsadli ilmiy faoliyati tadqiqot obyekti haqida (bo‘yicha) yangi bilimlarga yoki obyekt haqidagi (bo‘yicha) mavjud bilimlarni to‘ldirishga erishishda anglab yetishni bilishning aniq usullaridan va ilmiy uskunalardan (o‘lchov, hisoblash texnikalari) mehnat vositalaridan foydalanishga tayanadi. Ilmiy mehnat predmeti tadqiqotining faoliyati yo‘naltirilgan tadqiqot obyekti va u haqidagi (oldingi) bugungacha bo‘lgan bilimlar hisoblanadi. Tadqiqot obyektiga moddiy dunyoning har qanday materiali (elektrotexnik uskunalar, elektrlashtirilgan qurilmalar, mashina va mexanizmlar), jarayonlar (texnologik, energetik, agrotexnik, elektromagnit, moddiy materiallar elementlari va h.k.lar) kiradi
Inson hayot faoliyatining barcha sohalarida tadqiqot qiladi. Ijodkorlik namoyon bo‘lishining turli-tumanligini turli asoslariga ko‘ra turkumlash mumkin.
Ijodning turli ko‘rinishlari mavjud:
Ishlab chiqarish – texnikaviy;
Ixtirochilik;
Ilmiy;
Siyosiy;
Tashkilotchilik;
Falsafiy;
Badiiy;
Mifologik;
Diniy;
Kundalik tadqiqot turlari va hokazo. Boshqacha aytganda, tadqiqotning ko‘rinishlari inson amaliy va maʼnaviy faoliyatining ko‘rinishlariga mos keladi.
Ilmiy tadqiqotlar mavzusini tanlash va baholash
Ilmiy bilish muammoni hal qilish bilan bog‘liqdir. Muammolarning bo‘lmasligi tadqiqotlarning to‘xtab qolishi va fanning bir joyda qotib qolishiga olib kelgan bo‘lar edi.
Gipoteza – qadimgi grek tilidan – asos, taxmin maʼnosini bildirib, oldindan o‘rganilgan faktlar, hodisalar, jarayonlarning muayyan majmuiga asoslangan, ularni izohlash uchun ilgari suriladigan va tasdiqlanishi yoki inkor etilishi lozim bo‘ladigan nazariy taxmin.
Ilmiy tadqiqot ishlarida qo‘yidagilar farqlanadi: ilmiy yo‘nalish, muammolar va mavzular. Ilmiy yo‘nalish – fanning muayyan tarmog‘ida yirik, fundamental, nazariy eksperimental masalalarni hal etishga bag‘ishlangan jamoaviy ilmiy tadqiqot sohasi.
Ilmiy yo‘nalish qo‘yidagi tuzilmaviy birliklarga bo‘linadi: mujassamaviy muammolar va muammolar, mavzular va masalalar.
Muammo – murakkab ilmiy masala bo‘lib, hal etishni, tadqiq etishni talab qiladi. U muammoviy vaziyat natijasi hisoblanadi, bu mavjud eski bilimlar va empirik yoki nazariy tadqiqotlar natijasida yangidan topilgan bilimlar o‘rtasida ziddiyat yuzaga kelishi tufayli hosil bo‘ladi. Mujassamaviy muammolar (yoki problematika) – odatda, bir yo‘nalishdagi murakkab bir qancha masalani o‘z ichiga oluvchi muammolar majmui.
Mavzu – bu ilmiy masala bo‘lib, tadqiqot talab qiluvchi muammolar muayyan sohasini qamrab oladi. U ko‘plab tadqiqiy masalalarga – muammoning aniq bir sohasiga taalluqli ancha mayda ilmiy masalalarga asoslanadi. Muammoni yoki masalani hal etishda muayyan tadqiqot vazifasi yechiladi, masalan, yangi materialni ishlab chiqish, konstruksiya, ilg‘or texnologiya va shu kabilarni yaratish. Bunda ularni bajarish faqat nazariy ahamiyat kasb etibgina qolmay, balki asosan kutilayotgan muayyan iqtisodiy samaraga ega amaliy ahamiyat ham kasb etadi.
Muammo va mavzuni tanlash qiyin va masʼuliyatli ishdir, u bir necha bosqichda o‘z yechimini topadi.
Birinchi bosqichda, muammoviy vaziyatdan kelib chiqib, muammo ifoda etiladi va kutilayotgan natija umumiy tarzda belgilanadi.
Ikkinchi bosqichda, muammoning dolzarbligi, uning fan va texnika uchun ahamiyati aniqlanadi.
Uchinchi bosqichda muammo tuzilmasi ishlab chiqiladi – tema, kichik temalar, savollar va ular o‘rtasidagi bog‘liqlik farqlanadi.
Natijada muammo daraxti shakllanadi. Keyinchalik, muammolar asoslangandan, uning tuzilmalari ishlab chiqilgandan so‘ng ilmiy xodim (yoki jamoa) qoidaga ko‘ra ilmiy-tadqiqot mavzuini mustaqil tarzda tanlaydi. Ko‘pincha mavzuni tanlash tadqiqotni olib borishdan ko‘ra murakkabroqdir.
Ilmiy tadqiqot mavzusiga bir qator talablar qo‘yiladi:
Mavzu dolzarb bo‘lishi, hozirgi paytda hal etishni talab qilishi zarur. Fundamental tadqiqotlar bilan bog‘liq mavzular dolzarblik darajasini belgilash uchun hozircha tegishli mezonlar yo‘q. Shuning uchun, mazkur holda dolzarblikni yirik olim yoki ilmiy jamoa belgilaydi. Mavzuning amaliy tavsifiga kelsak, ularning dolzarbligi, qoidaga ko‘ra ishlab chiqarish muayyan tarmog‘ining rivojlanish va iqtisodiy samaradorlik talablariga ko‘ra belgilanadi.
Mavzu yangi ilmiy masalani hal etishi va ilmiy yangilik tavsifiga ega bo‘lishi kerak.
Ilmiy mavzuga qo‘yiladigan muhim talablar bo‘lib iqtisodiy samaradorlik va ahamiyatlilik hisoblanadi. Amaliy tadqiqotlar bilan bog‘liq mavzular tanlash bosqichida taxminiy belgilanadigan iqtisodiy samara berishi lozim. Fundamental tavsifdagi mavzuni tanlashda iqtisodiy samaradorlik mezoni ahamiyatlilik mezoniga o‘z o‘rnini bo‘shatib beradi.
Mavzu ilmiy yo‘nalishiga mos bo‘lishi kerak. Bu ilmiy jamoa malakasi va vakolatidan eng to‘liq ravishda foydalanishga imkon beradi. Natijada ishlanmaning nazariy darajasi, sifati va iqtisodiy samarasi oshadi, tadqiqotning bajarilish muddati qisqaradi.
Joriy etilish mavzuning muhim tavsifi bo‘lib hisoblanadi. Mavzuni ishlab chiquvchilar uni rejadagi muddatda tugatilish imkoniyatini belgilashlari va buyurtmachining ishlab chiqarish sharoitlariga joriy etilishini aniqlashlari kerak. Ular tegishli ishlab chiqarishni, uning hozirgi vaqtdagi va kelgusidagi talablarini yaxshi bilishlari lozim.
Mavzuni tanlash mamlakat va xorijiy adabiyot manbalarini, yaʼni hal qilinayotgan masalaga bag‘ishlangan. Diqqat bilan o‘rganib chiqish bilan qo‘shib olib boriladi. Bu velosipedni qayta kashf etmaslik uchun, shuningdek zamonaviy ilmiy-tadqiqotlar yo‘nalishini aniqlash uchun zarur.
Keyingi yillarda mavzuni tanlashda eksperiment baholash usuli keng qo‘llanilmoqda. Buning maʼnosi shundaki, rejalashtirilayotgan mavzu mutaxassis-ekspertlar tomonidan baholanadi. Har bir ekspert mavzularga qo‘yiladigan tegishli talablarni ballarda baholaydi (yuqorida qarang). Eng yuqori ball usuli oddiy hisoblanadi – bunda eng ko‘p ball to‘plagan mavzu maqbul hisoblanadi.