I – bob. Texnik termodinamika asoslari 1-§. Fanning maqsadi, vazifalari va asosiy tushunchalar termodinamika

Izobarik jarayonni tahlil qilish

O‘zgarmas bosimda sodir bo‘ladigan jarayon izobarik jarayon deb ataladi. (dp = 0 yoki p = const). Izobarik jarayon p – v koordinatalar sistemasida absissa o‘qiga parallel to‘g‘ri chiziq bilan tasvirlanadi (6 – rasm).

q U
p l T
q
p₁ = p₂ 1 2 T₂ 2
T₁ 1
l q
v₁ v₂ v S₁ S₂ S
6 – rasm. Izobarik jarayonning P-V, T-S diagrammalarda tasvirlanishi.
1 va 2 nuqtalar uchun holat tenglamasini yozib, ularni hadma – had bo‘lamiz:
pv₁ = RT₁ va pv₂ = RT₂ ,
bundan
(56)
Izobarik jarayonda gazning hajmi absolyut haroratga to‘g‘ri proporsional ravishda o‘zgaradi.
1 kg gazning bajargan ishini quyidagicha aniqlaymiz:
dl = pdv
yoki
(57)
Agar ideal gaz uchun pv₂ = RT₂ va pv₁ = RT₁ ekanligini nazarda tutsak,
l_p = R(T₂ – T₁) = R(t₂ – t₁) (58)
(58) tenglamadan gaz doimiysi (R) ning fizikaviy ma’nosini keltirib chiqariladi. Agar izobarik jarayonda 1 kg gazning harorati 1 ⁰C ga o‘zgargan bo‘lsin (t = t₂ – t₁ = 1 ⁰ ), u holda
l_p = R bo’ladi (59)
Demak, gaz doimiysi – bu izobarik jarayonda 1 kg gazning harorati 1 S ga o‘zgarganda bajargan ishidir.
Izobarik jarayonda issiqlik miqdori quyidagi tenglamadan aniqlanadi:
q_p = h = h₂ – h₁ (60)
yoki
q_p = c_p(T₂ – T₁) = c_p(t₂ – t₁) (61)
Agar c_p = f(t) bo‘lsa, u holda
(62)
Entropiyaning o‘zgarishi:
(63)
Jarayonda berilgan issiqlikning ichki energiyaga sarflanish ulushi:

bunda