I – laboratoriya ishi I. Laboratoriya ishlari texnikasi I. I. Ish tartibi

 
1.3. LABORATORIYADA ISHLASH VAQTIDA RIOYA QILINISHI 
KERAK BO’LGAN EHTIYOT CHORALARI 

---

1. Zaharli va badbo’y moddalar bilan qilinadigan tajribalarni mo’rili shkafda 
bajaring. 
2. Ajralib chiqadigan gazni yaqin turib hidlamang. Gazni hidlash zarur bo’lsa,
ehtiyot bo’lib, havoni qo’lingiz bilan idish og’zidan o’zingiz tomon yelpitib hidlang. 
3. Kuchli kislotalarni, ayniqsa, sulfat kislotani suyultirishda suvni kislotaga 
quymang, kislotani suvga jildiratib quying. 
4. Reaktivlarni quyishda ularni yuzingizga yoki kiyimingizga sachratmasligi 
uchun hech vaqt idishning tepasiga engashmang. 
5. Suyuqlik qizdirilayotgan idish ustiga engashib qaramang, chunki suyuqlik 
ba‘zan sachrab chiqishi ham mumkin. 
6. Probirkaga biror narsa solib qizdirayotganingizda uning og’zini o’zingizga 
yoki yoningizda turgan idishga qaratib tutmang. 
7. Yuzingizga yoki qo’lingizga suyuqlik sachrasa, suv bilan darhol yuvib 
tashlang va sochiq bilan arting. Kuchli kislota sachrasa, avval ko’p miqdor suv 
bilan, so’ngra esa sodaning suyultirilgan eritmasi bilan yuving. Teriga ishqor 
sachraganda uni suv bilan to silliqlik yo’qolguncha yuvish kerak. 
8. Oson o’t oluvchi uchuuvchan moddalar bilan qilinadigan 
tajribalarni o’tdan uzoqroqda va, imkoni bo’lsa, mo’rili shkafda o’tkazing. 
9. Benzin, spirt, efir o’t olib ketsa, alanga ustiga qum sepib o’chiring. 
10. Zaharlanib qolsangiz va qattiq kuysangiz darhol vrachga ko’rsating. 
1.4. XIMIYAVIY IDISH VA U BILAN ISHLASH. 
Ximiyaviy tajribalar vaqtida moddalar bilan qilinadigan ishlarning ko’pchiligi 
yupqa shisha idishlarda bajariladi. Bunday shisha temperaturaning birdan 
o’zgarishiga odatdagi shishaga qaranganda yaxshi chidaydigan bo’ladi. eng ko’p 
ishlatiladigan shisha idishlar probirka, stakanb yumaloq tupli kolba, yassi kolba, 
konus shaklidagi kolba, Vyurts kolbasi va retortalardir (2 - rasm). 
Kristalizatorlar, har xil voronkalar, soat oynalari, allonjlar ham shisha 
idishlarga kiradi. 
SHisha idishlar bilan bir qatorda, chinni kosachalar va tigelllar ham ishlatiladi. 
(3 - rasm). 
Ish vaqtida idishlarni mahkamlab qo’yish uchun halqali va qisqichli temir 
shtativlar ishlatiladi. shisha idishlar (stakanlar, kolbalar) qizdirilayotganda 
sinmasligi uchun ular asbeslangan metall to’rlar ustiga qo’yiladi. 
Moddalarni qattiq qizdirish kerak bo’lsa, chinni tegillardan foydalaniladi; 
bunda ular chinni nay kiygizilgan sim uchburchaklar ustiga qo’yiladi. Qattiq 
moddalar chinni hovonchalarda tuyiladi. 
Suyuqliklar, odatda, chinni kosachalarda bug’latiladi. 
Suyuqliklarning hajmini o’lchash uchun o’lchov idishlar: o’lchov kolbalari va 
tsilindrlar, minzurkalar ishlatiladi. 
Suyuqliklarni juda aniq hajmda qilib o’lchab olish uchun pipetkalar ishlatiladi. 
Ular kichikroq diametrli, o’rtasi keng naylardir. 
Qattiq qizdirilgan ximiyaviy idishni, ayniqsa shisha idishni darrov sovuq stolga yoki 
temir shtativ tagligaga qo’yish va sovuq suvga tegizish yaramaydi. Ichida qaynab 
turga suvi yoki eritmasi bo’lgan kolbani sovuq suvga botirish yoki vodoprovod 

---

jumragi ostida sovitish mumkin. Bunda kolbaning suyuqlik tegmay turgan qismiga 
suv sachramasligi lozim. Suyuqliklarni probirkaga solib qizdirishda probirkaning 
suyuqlik sathidan yuqori qismini yoki faqat 
tubini qizdirish mumlaqo yaramaydi. Probirkaning suyuqlik sathidan yuqori 
qismi qizdirilsa, probirka yorilishi, tubi qizdirilganda esa suyuqlik otilib chiqishi 
mumkin. Probirkaning suyuqlik turgan qismi alangada bir tekis qizdirilishi kerak.