I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

A
– linol kislotasining kontsentratsiyasi; C
C
- stearin kislotasining 
kontsentratsiyasi. 
Agar ma'lum vaqt oralig'ida konsentratsiyalardagi o'zgarishlar o'lchanadigan 
bo’lsa, u holda: 
Bunda, C
Aн 
va C
Aк
- linol kislotasining boshlang’ich va oxirgi 
kontsentratsiyalari; 
C
Cн 
va C
Cк
- stearin kislotasining boshlang’ich 
va oxirgi 
kontsentratsiyalari. 
Ammo ushbu ko’rsatkichning ko’proq qo’llaniladigan hosilaviy shakldagi 
formulasi quyidagicha: 
bunda, C
Вн 
va C
Вк
– mos ravishda olein guruhi (monoto’yinmagan) 
kislotalarining boshlang’ich va oxirgi kontsentratsiyalari; 

---

213 
27-jadvalda misol tariqasida paxta moyi hamda uning deyarli bir xil yod 
sonigacha selektiv (S = 0,94) va noselektiv (S = 0,74) to’yintirilgan
salomaslarining triatsilglitserinlari tarkibi ko'rsatilgan. 
Sanoatda nikel’ katalizatorlarida gidrogenlashda yuqori selektivlikka quyidagi 
sharoitlarda erishiladi: harorat 180
0
C dan past bo'lmasligi, vodorodning bosimi 
past bo’lishi (0,2 MPa dan oshmasligi kerak), katalizatorning yog’dagi yuqori 
kontsentratsiyasi va mo'tadil faolligi, solishtirma yuzasi katta bo’lgan yuqori 
dispersli katalizatordan foydalanish. 
Izomerizatsiya 
ham 
gidrogenlashning 
selektivligi 
bilan 
bog'liq 
va 
selektivlikning oshishiga olib keladigan barcha omillar izomerlarning to'planishiga 
olib keladi va aksincha. 
27-jadval 
Ko’rsatkichlar 
Dastlabki paxta 
moyi 
Selektiv 
gidrogenlash 
mahsuloti 
(S = 0.94) 
Noselektiv 
gidrogenlash
mahsuloti 
(S = 0,74) 
Yod soni, % 
109,8 
71,0 
73,2 
Suyuqlanish harorati, °С 
— 
30,6 
35,5 
Yog’-kislotalari tarkibi, % : 
linol (18:2) 
50,3 
8,4 
18,5 
olein (18:1) 
20,1 
60,5 
43,8 
to’yingan (18:0) 
29,6 
31,1 
37,7 
Triatsilglitserinlar tarkibi, % 
18:2 18:2 18: 2 
18:2 18:2 18: 1 
18:2 18:2 18:0 
18:2 18:1 18:1 
18:2 18:1 18:0 
18:2 18:0 18:0 
18:1 18:1 18:1 
18:1 18:1 18:0 
18:1 18:0 18:0 
18:0
15,8 
0 
0 
12,7 
0 
2,8 
20,6 
0,6 
7,9 
4,4 
7,2 
6,9 
16,5 
10,9 
20,1 
12,6 
5,7 
5,9 
1,9 
20,9 
11,1 
7,7 
37,5 
22,6 
7.8 
16,6 
18,4 
0 
0,6 
4,3 

---

214 
Tajriba shuni ko`rsatadiki, salomaslarda monoto`yinmagan kislotalarning 60% 
gachasi trans-formada bo`lishi mumkin. Bu esa oziqlanish haqidagi zamonaviy 
talablarga umuman mos kelmaydi. Chunki, trans-izomerlar gidrogenlashtirilgan 
yog`larning qattiqligini va suyuqlanish haroratini oshirishda ijobiy ahamiyat kasb 
etsada, mahsulotlarning oziqaviyligiga va zararsizligini ta`minlashga salbiy ta`sir 
ko`rsatishi aniqlangan.