I bob. Byudjet tashkilotlarida xarajatlar smetasini hamda shtatlar jadvalini tuzish va tasdiqlash tartibi

1.2. Byudjet tashkilotlarida xarajatlar smetasi va shtatlar jadvalini tuzishning huquqiy asoslari.
Byudjet smetasini shakllantirish jarayoni taxminiy rejalashtirilgan ko'rsatkichlarning bir qator hisob-kitoblarini va byudjet smetasi loyihasini tayyorlashni o'z ichiga oladi. Hujjatni shakllantirish bo'yicha ishlar muassasa byudjetdan ajratilgan byudjet mablag'lari miqdori to'g'risidagi ma'lumotlarni olgan paytdan boshlanadi. Hisob-kitoblar smetaga qo'llaniladi, bu erda har bir xarajatlar moddasi asoslanadi. Barcha davlat muassasalari o'zlarining byudjet smetalarini tuzadilar, buning asosida byudjet mablag'lari boshqaruvchisi o'zining barcha bo'linmalari bo'yicha Yagona hisobotni tuzadi.
O’zbekiston Respublikasi vazirliklari, idoralari, tegishli hokimliklarning boshqarma va idoralari harajatlar smetasini tuzish bo‘yicha ishlarni tashkil etish, quyi budjet tashkilotlariga kelgusi yil uchun smeta hujjatlarini tuzish tartibi to‘g‘risida topshiriqlar beradi.
Buning uchun O‘zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi vazirliklari va idoralari, tegishli hokimliklarning boshqarma va idoralari tasarrufidagi tashkilotlarning rahbarlari va buxgalterlarini yig‘ilishlarini chaqirib, ularga tashkilotlarning xarajatlar smetasini tuzish tartibi va muddatlari to‘g‘risida ko‘rsatmalar beradi, tushuntirishlar beradi. ularga tashkilotlarning moliya-xo‘jalik faoliyatiga oid amaldagi qonun hujjatlarini qo‘llash va ular tomonidan smeta hujjatlarini tuzish tartibini, smetalar bo‘yicha hisoblangan xarajatlarning amaldagi qonun hujjatlariga majburiy muvofiqligi, moliyaviy normalarga qat’iy rioya etish bo‘yicha ko‘rsatmalar beradi. xarajatlarda intizom va tejamkorlik rejimi, shuningdek smetalarni tuzish va smeta blankalarini to'ldirish texnikasi bo'yicha ko'rsatmalar beradi.Shu bilan birga, quyi tashkilotlarga ijtimoiy rivojlanishning iqtisodiy ko'rsatkichlariga (sinflar soni, o'quvchilar, bolalar, yotoqxonalar, yotoq kunlari, bolalar-kunlar va boshqalar) muvofiq kelgusi yil uchun asosiy ishlab chiqarish ko'rsatkichlari yozma ravishda ma'lum qilinadi. 
Hisob-kitoblar iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish ko‘rsatkichlarini va qat’iy tejamkorlik rejimini amalga oshirishni hisobga olgan holda mablag‘larga bo‘lgan ehtiyojga muvofiq amalga oshirilishi kerak.
Xarajatlarni hisoblashda siz quyidagilarga amal qilishingiz kerak:
- O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining boshqa qarorlari, Prezident farmonlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlari, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining idoraviy normativ hujjatlari; O'zbekiston;
- byudjet tashkilotlari xarajatlarini rejalashtirishning normativ usuli;
- tovarlar va xizmatlarning amaldagi davlat tomonidan tartibga solinadigan narxlari va tariflari, shuningdek nodavlat korxona va tashkilotlarning alohida tovarlari va xizmatlari narxlari;
Ayniqsa:
- ish haqi uchun ajratmalar smetalarga rasmiy ish haqi va ish haqi stavkalari, ularga budjet qonunchiligida belgilangan qo‘shimcha to‘lovlar va nafaqalar asosida hamda amaldagi namunaviy shtatlar va shtat me’yorlariga muvofiq kiritiladi. Iqtisodiy usulda bajarilgan ishlar uchun ish haqi budjet yili uchun xarajatlar smetasida nazarda tutilgan ishlar hajmidan kelib chiqqan holda smetalarga kiritiladi;
- professor-o‘qituvchilar ish haqi uchun ajratmalarni belgilashda qonun hujjatlarida tasdiqlangan ish haqi stavkalari va daftarlarni tekshirish, sinf boshqaruvi, tasdiqlangan hisob-kitob, o‘quv yuklamasiga muvofiq tuzilgan o‘quv rejasi va boshqalar uchun qo‘shimcha haq to‘lash normalaridan kelib chiqishi;
-xodimlarning ish haqi hisobidan davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha hisob-kitoblar bo‘yicha xarajatlar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan sug‘urta mukofotlari stavkalariga muvofiq smetaga kiritiladi, undan olinadigan ish haqining barcha summalaridan esa O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. qonun hujjatlari, davlat ijtimoiy sug'urtasiga badallar to'lanadi;
- kommunal xizmatlar uchun iqtisodiy xarajatlar joriy narxlar va kommunal xizmatlar uchun tariflarni hisobga olgan holda hisoblab chiqiladi;
- ayrim toifadagi xodimlarni kvartiralar va kommunal xizmatlar bilan bepul ta'minlash xarajatlari amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadi;
- oliy, o‘rta maxsus o‘quv yurtlari, kasb-hunar ta’limi muassasalari, kurslar, aspirantlar va doktorantlar talabalari uchun stipendiyalar bo‘yicha xarajatlar stipendiyalar miqdori va stipendiyalar berishning amaldagi tartibidan kelib chiqqan holda hisoblab chiqiladi;
- tibbiyot, bolalar va boshqa ijtimoiy-madaniy tashkilotlarda oziq-ovqat mahsulotlarining qiymati ayrim turdagi tashkilotlar uchun mavjud bo‘lgan tabiiy ovqatlanish me’yorlari va qonun hujjatlarida tasdiqlangan me’yorlarga muvofiq ovqatlanish kunlaridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqiladi;
- dori vositalariga harajatlar qonun hujjatlarida belgilangan pul xarajatlari normalaridan kelib chiqib belgilanadi: kasalxonalarda - bir karavot kuniga, poliklinikalarda - bir marta tibbiy ko'rikdan o'tish uchun, agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib belgilanmagan bo'lsa;
- ayrim turdagi ijtimoiy-madaniy tashkilotlar uchun kiyim-kechak, poyabzal, ichki kiyim, ko'rpa-to'shak va boshqa yumshoq jihozlar sotib olish uchun xarajatlar amaldagi moddiy ta'minlash me'yorlari asosida, lekin ajratilgan mablag'lar doirasida hisoblab chiqiladi.
14. Yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lgan va xarajatlarni qoplashning boshqa manbalariga ega bo‘lgan tashkilotlar byudjetdan ajratiladigan mablag‘lardan tashqari, qo‘shimcha daromadlar va ular bilan bog‘liq xarajatlar smetasini ham tuzadilar.
Ushbu hisob-kitoblardan olinadigan daromadlar qonun hujjatlarida belgilangan miqdorlar asosida aniqlanadi.
Pul mablag'larini muassasaga o'tkazishdan oldin, taxminiy uchrashuvlar aniqlanishi kerak. Bu quyidagi hollarda amalga oshiriladi:
agar kerak bo'lsa, reja ma'lumotlarini tarmoq, davlatlar va mahsulot taqsimoti bo'yicha o'zgartiring
muassasaning faoliyat profili yoki ish rejimini o'zgartirganda
muassasani saqlash uchun qo'shimcha mablag'lar ajratilganda
inventar ob'ektlarining mavjud ortiqcha zaxiralarini hisobga olish zarur bo'lsa (inventar va materiallar)³
byudjet intizomini buzganligi va smeta auditi davomida aniqlangan tasdiqlangan me’yor va me’yorlardan oshib ketganligi sababli ajratmalar miqdori kamaygan taqdirda.
inflyatsiya tufayli ish haqi va moddiy boyliklar va ko'rsatilgan xizmatlar narxlarining o'zgarishi bilan.
Qoidaga ko'ra, byudjet muassasasiga sabablarni ko'rsatgan holda o'zgartirishlar miqdorini aks ettiruvchi sertifikat-xabarnomalar yuboriladi. Tahlil jarayonida har bir xarajatlar moddasi bo'yicha moliyalashtirish rejasiga aniqliklar kiritiladi. 2021 yil uchun muassasaning moliyaviy resurslaridan foydalanishning to'liqligini hisoblash 2.1-jadvalda keltirilgan. 2.1-jadval – 2021 yil uchun muassasaning moliyaviy resurslaridan foydalanishning to'liqligi tahlili, ming so’m.
1-jadval.

Xarajatlar yo'nalishi	Smeta tomonidan tasdiqlangan 2021 yil uchun	Naqd pul xarajatlar	Mablag'lardan foydalanish natijasi
1	2	3	4
Joriy xarajatlar	558 894,3	558 156,8	-737,5
Ish haqi	253 551,5	253 415,5	-136,0
Ish haqini hisoblash	83 978,5	83 584,0	-394,5
Materiallar va sarf materiallarini sotib olish	18 781,0	18 720,6	-60.4
Ish safarlari va xizmat safarlari	18.3	18.2	-0,1
Transport xizmatlari uchun to'lov	750,0	750,0	0
Aloqa xizmatlari uchun to'lov	770,0	769,8	-0,2
Kommunal xizmatlar uchun to'lov	31 040,0	31 008,5	-31,5
Boshqa joriy xarajatlar	4656.0	4636.9	-19.1
Grantlar	165 349,0	165 253.3	-95,7
Kapital xarajatlar	50 350,0	50 326,9	-23.1
Uskunani sotib olish	7350.0	7327.1	-22.9
Kapital ta'mirlash	43 000,0	42 999,8	-0,2