I bob iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida inflyatsiyani yuzaga kelish shakllari va uni ijtimoiy iqtisodiy oqibatlarining nazariy asoslari
Download 0.79 Mb. Pdf ko'rish
|
Inflyasiyaga qarshi siyosat samaradorligini oshirishning jahon tajribasi
|
3-jadval. O`zbekiston Respublikasida inflyatsiyaning asosiy ko`rsatkichlari,
1998-2020 y. (o`tgan yilning mos davriga nisbatan baholarning o`sishi, %) Qat`iy belgilangan almashuv kursini joriy qilish ma`lum darajada inflyatsiyani jilovlab turish imkonini beradi, ammo uning moslashuvgan bo`lmaganligi sababli, inflyatsiyani pasayish sur`atlari sekin kechadi. Agar mamlakatda belgilangan 54 nominal almashuv kursi mavjud bo`lgan sharoitda inflyatsiya darajasi savdo sheriklari bo`lgan mamlakatlardagiga nisbatan yuqori bo`lsa, u holda bu mamlakat valyutasining real almashuv kursi oshadi. Bunday sharoitda unumdorligini tegishli ravishda oshmasligi mamlakat korxonalari tashqi raqobatbardoshligiga jiddiy putur etkazadi va iqtisodiy o`sishni jilovlaydi. Halqaro amaliyotda aynan shunday bir nechta mamlakatlarda kuzatiladi. Masalan, 1996 yilning oxirida Chexiya respublikasida iqtisodiy o`sish sur`atlarining pasayishi kuzatiladi. Bu holatning sabablari tahlil qilinganda shu narsa ma`lum bo`ldiki, mamlakatda real ish hakining o`sish sur`atlaridan yuqori bo`lgan mamlakatning eksport sohasida turg`unlik alomatlari paydo bo`ldi. Odatda, eksport sohasida hukumati tomonidan milliy valyutaning almashuv kursini deval`vatsiya qilinishiga olib keladi. Ammo inflyatsiyani kuchaytiruvchi manbadir. Makroiqtisodiy barqarorlikka erishilgan paytda suzib yuruvchi almashuv kursi markaziy bankka, mamlakatning xo`jalik sub`ektlariga ichki va tashqi iqtisodiy sharoitlar natijasida favqulodda yuzaga keladigan o`zgarishlarga moslashish imkonini berishi mumkin. Bundan tashqari, suzib yuruvchi almashuv kurslari mamlakatga xorijiy kapitallarni oqib kelishini kuchaytirish mumkin, buning natijasida esa milliy valyutaning almashuv kursi ko`tariladi, va bu holat, uning kursini ma`lum darajada foydalan almashuv, kursidan orqali nishon sifatida foydalanmaslik (kursning o`zgarishiga befarq munosabatda bo`lish) inflyatsiya jarayonlarinii kuchayib ketishiga olib kelishi ham mumkin. Bayon qilingan fikr-mulohazalarga asoslangan holda quydagi xulosani shakllantirish mumkin: suzib yuruvchi valyuta kursi rejimida inflyatsiyaning o`sishi real almashuv kursining oshirishiga olib kelishi mumkin, bu esa, mamlakat korxonalarininng eksport salohiyatiga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Shu sababli, milliy valyuta kursiga nisbatan mezilarli taziq yuzaga kelsa, u holda milliy valyutani vaqti - vaqti Bilan deval`vatsiya qilib turish lozim. Agar mamlakatda milliy valyuta kursiga nisbatan valyuta yo`lakchasi joriy qilingan bo`lsa, u holda milliy valyutaning yo`lakchada tebranish diapazonini kengaytirish lozim. |
