I боб. Жиноят ҳуқуқи махсус қисми тушунчаси, вазифаси, предмети ва тизими

Ўта хавфли рецидивист томонидан қасддан одам ўлдириш
(ЎзР ЖК 97-моддаси 2-қисми «с» банди)
Ўта хавфли рецидивист тушунчаси ЎзР ЖК 34-модда 3-қисмида баён қилинган. Одам ўлдириш содир этилгунга қадар қонуний кучга кирган ҳукмга биноан қонунда белгиланган тартибда ўта хавфли рецидивист деб топилган шахсларгина ЖК 97-модда 2-қисми «с» банди бўйича жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Ўта хавфли рецидивист томонидан одам ўлдиришнинг содир этилганлиги, агар бошқа иштирокчилар одам ўлдириш содир этилгунга қадар қонунда белгиланган тартибда ўта хавфли рецидивист деб топилмаган бўлсалар, одам ўлдиришнинг бошқа иштирокчилари ЎзР ЖК 97-модда 2-қисми «с» банди билан жавобгар қилинмайди.
Агар айбдор томонидан ЖК 98-101-моддаларида назарда тутилган қасддан одам ўлдириш содир этилган бўлса, унинг қилмиши ЖК 97-модда 2-қисми «с» банди билан ўта хавфли рецидивист томонидан содир этилган деб квалификация қилиниши мумкин эмас.
4-§. Кучли руҳий ҳаяжонланиш ҳолатида
қасддан одам ўлдириш
(ЎзР ЖК 98-моддаси)
Кучли руҳий ҳаяжонланиш ҳолатида қасддан одам ўлдириш – физиологик аффект (кучли ҳаяжон, жазава) ҳолатидаги одам ўлдиришдир.
Объектив томондан жиноят жабрланувчи томонидан қилинган ғайриқонуний зўрлик ёки оғир ҳақорат, бошқа ғайриқонуний ҳаракатлари туфайли тўсатдан юз берган кучли руҳий ҳаяжонланиш ҳолатида қасддан одам ўлдиришдан иборатдир.
Мазкур модда шундай тузилганки, у қуйидаги иккита:
1) айбдорнинг алоҳида руҳий жисмоний ҳолати;
2) одам ўлдириш жабрланувчининг айби билан содир этилишини ҳисобга олади.
Айбдорни ЎзР ЖК 98-моддаси бўйича жавобгарликка тортиш учун қуйидаги учта жиҳат:
1) низо манбаи – жабрланувчининг ғайриқонуний зўрлиги ёки оғир ҳақорати ёхуд бошқа ғайриқонуний ҳаракатлари;
2) низо манбаи натижасида айбдорда кучли руҳий ҳаяжонланиш (физиологик аффект) ҳолатининг юзага келганлиги;
3) субъектнинг шундай ҳолатда тўсатдан жабрланувчини ўлдириб қўйиши мавжудлигини аниқлаш зарур.
Аффект деб, ўта кучли, тез пайдо бўладиган ва кучли қисқа вақт ичида давом этадиган руҳий холатга аталади. Одамнинг аффект ҳолатида содир этадиган қилмишлари “портлаш” каби ўтади.
Аффектлар одамниг руҳий ҳолати каби турлихил. Ғаразлик, мушкуллик, қийинчилик, хурсандлик ва х.з. ааффектлари мавжуд. У ёки бу турининг мавжуд булиши унинг шунга етаклаган ҳолатларга боғлиқ .