I bob. Kartografik tasvir usullari

1. KARTOGRAFIK TASVIR USULLARI


1.1 JOYLAR USULI

Hududlarning usuli xaritalashtirilgan hodisaning keng tarqalgan maydoni xaritada ko'rsatilgan barcha hududlardan alohida belgi bilan ajralib turadi. Shu tarzda, tematik xaritalarda o'simliklar yoki hayvonlarning madaniy va yovvoyi turlarining tarqalishi, suvsiz hududlar, dengizda suzuvchi muzlar, foydali qazilmalar joylari, tarixiy xaritalarda dehqon qo'zg'olonlari bilan qoplangan hududlar va boshqa ko'plab hodisalar ko'rsatilishi mumkin.

Har qanday hodisaning joylari ko'pincha xaritalarda ma'lum bir naqsh va rang chizig'i bilan ajralib turadi. Boshqa hollarda, ajratilgan maydondagi xaritaning yuzasi bo'yalgan yoki soyali.
Turli xil o'simlik turlarini, hayvonlarni va boshqalarni tarqatish joylari turli xil mekansal munosabatlarga ega bo'lishi mumkin: ular bir-biridan bir-biridan farq qilishi mumkin, bir-biriga tegishi yoki nihoyat o'zaro bir-biriga bog'lanishi mumkin.
Kantitativ oraliq deb ataladigan turli xil joylar mavjud. Ushbu tartibga solishga, tasvirlangan maydoni hodisa faqat sodir bo'lgan hududida, tugatish emas, balki u, ayniqsa, jadal namoyon bo'lgan hodisa, tarqatish sohasida qismini ajratib turadi. Xaritaning afsonasida, hududni ajratish ma'lum bir miqdoriy ko'rsatkich bilan belgilanadi.
1.2 SIFATLI FON USULI

Sifatli fonning usuli xaritada ko'rsatilgan hudud butunlay ajratilgan qismlarning sifatli farqlarini ko'rsatishdan iborat. Bo'linish ko'rsatilgan hodisaning qabul qilingan tasnifiga asoslangan asosda amalga oshiriladi. Bu xususiyat, masalan, tuproq turi yoki hududning boshqa tabiiy xususiyati, qishloq xo'jaligining ixtisoslashuvi va boshqalar.

Xaritaning har bir ajratilgan qismi o'z chegaralariga ega va uning rangi bilan bo'yalgan, shuning uchun barcha bo'limlar o'quvchiga aniq ko'rinadi. Agar juda ko'p ajratilgan joylar mavjud bo'lsa va ular orasida tipologik tarzda takrorlanadigan bo'lsa, fon rangidan tashqari ular xaritaning afsonasiga muvofiq raqamlar yoki harflar bilan ham ko'rsatiladi.
Sifatli fonning usuli hududni har qanday xususiyatga ko'ra rayonlashtirishni ko'rsatish uchun ishlatilishi mumkin. Hududni biron bir elementar xususiyat emas, balki ularning kompleksi bilan farq qiladigan qismlarga ajratish. Xaritaning afsonasida, er yuzasining tanlangan qismlari o'rtasidagi sifat farqlari bir vaqtning o'zida ko'plab xususiyatlar to'plamiga asoslangan umumiy xususiyatlar bilan ifodalanadi.


1.3 NUQTA USULI

Tasvirning nuqta usulini qo'llash, hodisa joylashtirilgan joylarda xarita nuqtasiga (kichik diametrli bir xil o'lchamdagi doiralarga) qo'llaniladi. Har bir nuqta hodisaning hajmini ifodalovchi birliklarda ma'lum bir raqamli qiymat yoki "vazn" ni beradi.

Nuqta shaklida, bu o'lchamdagi xaritada ko'rsatilishi mumkin bo'lgan bunday katta hududga joylashtirilgan hodisalarni xaritalash. Tez-tez namoyish nuqta yo'l hodisa butun ishg'ol maydoni doimiy emas, va bunday boshqa ekinlar uchun ajratilgan er bilan ajratilgan yoki hatto boshqa er bilan band bo'lgan har qanday qishloq xo'jaligi ekinlari, ekin maydonlari kabi tarqalishi tarqalgan. Xaritada aholi joylashuvi va uning miqdori, ekin maydonlari, chorva mollari va boshqa hodisalarning joylashishi va kattaligi ko'rsatilgan.
Odatda nuqta usuli hodisaning mutlaq sonini ko'rsatish uchun ishlatiladi. Biroq, nuqta og'irligi mutlaq emas, balki nisbiy miqdorni ifoda etadigan usul mavjud. Shu tarzda hodisalarni ko'rsatadigan kartalar-foiz-nuqta kartalari. Ushbu xaritada faqat 100 ball joylashtirilgan, bu hodisani joylashtirishga muvofiq joylashtirilgan.
Nuqtali usul, turli xil tarkibiy qismlarni ko'rsatish uchun turli xil rangli nuqtalardan foydalanib, fenomenning tuzilishini aks ettirishi mumkin. Boshqa hollarda, nuqtalarning rangi vaqt o'tishi bilan hodisaning rivojlanishini ko'rsatish uchun ishlatiladi.