I. Боб. “Корпоратив бошқарув ва рақобатни ривожлантириш”

Икки поғонали модел (инсайдерлик): 
Раҳбарлик ва ижрочилик органи: 
- Кузатув кенгаши (Директорлар кенгаши); 
- Ижроия органи. 
Вазифаларнинг қатъий тақсимланиши. Кенгаш аъзолари ижроия органига 
аъзолик қилиши мумкин эмас. 
Континентал модел: 
- Доимий эгаларда 70 - 80% акция жамланган, 20 - 30% акция эса “чакана” 
сотилади ва харидорлар уларга маблағларни вақтинча жойлаштириш воситаси 
сифатида қарайдилар;
- Акциядорлик сармоясини йирик “улгуржи” инвесторлар ташкил қилиб, 
бир - бирининг акциясига ўзаро эгалик қилиш (кучли қарамлик) тизими кенг 
ривожланган;
- Кузатув кенгашида компания ҳодимларининг салмоқли вакиллиги; 
- Ўзоқни кўрадиган инвесторлар; 
- Қимматли қоғозлар бозори кичикроқ ва ликвидлиги камроқ. 

---

30 
Тармоқ (япон) модел: 
Япон модели мазмунига кўра америка моделига ҳам, германия моделига 
ҳам ўхшамайди, бироқ иккала моделнинг айрим хусусиятларини ўз ичига 
олган:
- директорлар кенгаши таркибида мустақил директорлар бўлмасдан, 
Кенгашнинг барча аъзолари юқори бошқарув органи вакиллари ёки эски 
бошқарувчилардир;
- акциядорлик сармоясини асосан йирик инвесторлар ташкил қилиб, 
ягона саноат гуруҳига аъзо бўлган компанияларнинг ўзаро акцияларига эгалик 
қилиш ҳолати муҳим ўрин тутади. 
- шахслараро муносабатлар кучли муҳим аҳамиятга эга; 
- инсайдерларнинг етакчилиги. 
Корпоратив тузилма 
 
6-расм. Корпоратив бошқарувнинг япон модели 
Директорлар кенгаши
(президент билан бирга) 
Президент 
Президент қарорларни 
тасдиқлайди 
МАСЛА
ҲАТ 
БЕРАДИ 
Ижроия маъмурияти 
Маслаҳатлашади 
Компания 
Бошқаради 
Акциядорлар 
Тайинлайди 
Асосий
банк 
Қарз беради 
Бошқарувни 
таъминлайди 
Назоратни 
амалга оширади 
Эгалик қилади 
(мустақил директорлар) 
(ташқи акционерлар) 
хукумат 
"Кейрецу" 
бошқариш 
Банк 

---

31 
7-расм. Япония корпорацияларидаги ўзаро муносабатлар тизими.