I боб. Мавзу: давлат ва ҳУҚУҚ назарияси фанинингпредмети ва методлари

аудентик (норматив актни чиқариш орган томонидан берилади);

легал (ваколатли субъект томонидан берилади);

ҳуқуқни қўллаш.

Норасмий шарҳлашнинг (юридик умуммажбурий аҳамиятга эга бўлмайдиган ва ҳокимиятлилик кучидан мустасно шарҳлаш) куйидаги хиллари мавжуд:

• 
  обыденный (кундалик, одатдаги) - махсус билим талаб қилинмайдиган ва исталган фуқаро томонидан берилади;
  

- профессионал (юристлар томонидан берилади);
- доктриал (юридик нормаларни илмий тушунтириш).
Юридик нормаларнинг ҳақиқий мазмуни ва текстининг нисбати билан боғлиқ равишда шарҳлаш натижалари турлича бўлиши мумкин.
Бу нисбатдан келиб чиққан ҳолда шарҳлашнинг уч хили мавжуд:
- сўзма-сўз (буквальное), яъни ҳуқуқ нормаси ҳақиқий маъноси текст
ифодаси билан мос келадиган ҳолларда қўлланилади;
- чекловчи (ограничительное) ҳуқуқий нормаси ҳақиқий маъноси текст
ифодасининг ичида ўз ифодасини топган;
- тарқатувчи (распространительное) қачонки ҲНсининг маъноси текст
ифодасидан кенг бўлган ҳолларда қўлланилади.
Хуқуқни шарҳлаш акти - бу шундай ҳуқуқий актки, у ўзида юридик нормаларнинг маъносини тушунтиришни мужассамлаштиради.
Ҳукуқни шарҳлаш актларининг хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

• 
  улар юридик нормаларнинг маъносини тушунтиришни кўзда тутади;
  
• 
  конкретлаштирувчи буйруқ (фармойиш) кўринишидаги ҳукжатларни мужассамлаштиради;
  
• 
  мустақил аҳамиятга эга бўлмасдан, шархланаётган ҳуқуқ нормалари билан биргалиқда ҳаракатда бўлади.
  

Юридик адабиётларда ҳукуқни шарҳлаш актларининг куйидаги кўринишларини ажратади:
1) расмий шарҳлаш типлари билан боглиқ ҳолда иккига бўлинади

• 
  норматив шарҳлаш акти (аудентик ва легал);
  
• 
  чигал (казуал) шарҳлаш акти.
  

2) шарҳ берувчи органларга боғлиқ равишда: давлат ҳокимияти органлари актлари, бошқарув, суд ва прокуратура органлари актларига;
3) ҳукуқни тартибга солиш предметига боғлиқ равишда: жиноят,
маъмурий, фуқаролик ҳуқуқларини ... шархдаш актларига;
4) характерига боғлиқ равишда: моддий ва процессуал шарҳлаш актларига;
5) шакли (форма)га боглиқ равишда: фармон, қарор, буйруклар, инструкциялар ва бошқаларга;
6) юридик табиатига кўра - ҳукуқ ижодкорлигининг интерпретацион актлари ва ҳуқуқни қўллашнинг интерпретацион актларига ажралади (интерпретация - шархланаётган ҲНсининг унинг тексти ҳажми билан нисбати) ёки расмий шарҳлаш актлари):

- ҳуқуқ ижодкорлигининг интерпретацион актлари - аудентик ёки легал шарҳлаш тартибида чиқарилган юридик норматив актлардир.

- ҳуқухни кўддашшшг интерпретаджон актлари - махсус ҳуқуқий актлар бўлиб, ўзида ҲНларини қўллаш қоидаларини мужассамлаштирган ва тажрибаларни умумлаштириш асосида ифода зтилган актлардир.
Ҳуқуқдаги бўшлиқ (камчилик) - бу ҳаракатдаги қонунчиликда зарур бўлган юридик нормаларнинг тўла ёки қмсман йўқлиги. Ҳуқукда камчилик (пробел) нинг икки кўриниши мавжуд, буларга: