I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Tayanch tushunchalar: sirpanish ishqalanish, sirpanish ishqalanish 
kuchi, sirpanish ishqalanish koeffitsiyenti, dumalanish ishqalanish, 
dumalanish ishqalanish kuchi, dumalanish ishqalanish koeffitsiyenti.
µ
d 
= F
i(d)
mg .
r
yoki
(4)

---

122
Dinamika asoslari
1. Dumalanish ishqalanish kuchini tushuntirib bering. Uning formulasi qanday 
ifodalanadi?
2. Tevarak-atrofingizda uchraydigan sirpanish ishqalanish va dumalanish ishqa-
lanishga misollar keltiring.
1. Gorizontal holatdagi yog‘och taxtaning sirtida yog‘ochdan yasalgan 5 kg mas-
sali taxtacha tekis sirpantirilmoqda. Bunda hosil bo‘lgan sirpanish ishqalanish 
kuchini toping. (Ushbu va keyingi masalalarda g = 10 m/s
2
deb, ishqalanish 
koeffitsiyentining qiymatini mavzudagi jadvaldan va matndan oling.)
2. Gorizontal holatdagi po‘lat sirtida po‘latdan yasalgan 10 kg massali jism gori-
zontal yo‘nalishda kuch bilan tekis tortib sirpantirilmoqda. Bunda jism qanday 
kuch bilan tortilmoqda?
3. Gorizontal holatdagi po‘lat sirtida radiusi 10 sm, massasi 3 kg bo‘lgan po‘lat 
disk tekis dumalantirilmoqda. Bunda hosil bo‘lgan dumalash ishqalanish kuchi-
ni toping.
4. 3-masalada keltirilgan disk yon tomoni bilan gorizontal holatdagi po‘lat sirt 
ustida tekis sirpantirilmoqda. Sirpanish ishqalanish kuchini toping. Uni 3-ma-
saladagi dumalash ishqalanish kuchi bilan taqqoslang va xulosa chiqaring.
34-§. SIRPANISH ISHQALANISH 
KOEFFITSIYENTINI ANIQLASH
(3-laboratoriya ishi)
Ishning maqsadi: yog‘och chizg‘ich ustida sirpanayotgan taxtachaning 
ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash yordamida sirpanish 
ishqalanishga oid bilimlarini mustahkamlash.
Kerakli jihozlar: uzun yog‘och chizg‘ich, ilgakli taxtacha, dinamometr, 
tarozi, tarozi toshlari.