I bob. Sudya, prokuror va advokatlar faoliyati va psixologik qarashlari

Sud psixologiyasidagi axloq qoidalari
Sud-psixologiya psixologiyasiga oid axloqiy tavsiyalar va taxminlar APA ro'yxatida keltirilgan Sud psixologiyasi bo'yicha mutaxassislik ko'rsatmalari.^[3] Ushbu ko'rsatmalar sud-psixologlar benuqsonlik, xolislik va adolatni qadrlashi, shuningdek, iloji bo'lsa, manfaatlar to'qnashuvidan qochish kerakligi to'g'risida eslatmalarni o'z ichiga oladi. Ushbu manfaatlar to'qnashuvi psixolog sud ishlarida u yoki bu tomonga maslahatchi sifatida ish olib boradigan holatlarda, psixologdan o'z e'tiqodi yoki qadriyatlari bilan to'qnashgan narsadan guvohlik berish yoki baho berish talab etilganda yoki psixolog paydo bo'lishi mumkin. biron bir holatda shaxsning baholovchisi yoki davolanish provayderi rolini o'ynashni tanlash qaroriga duch keladi. Ushbu so'nggi manfaatlar to'qnashuvi, shuningdek, mijozlar bilan bir nechta munosabatlarga oid axloqiy ko'rsatmalarga tegishli.^[3] Shuningdek, odob-axloq me'yori sifatida sud-psixologlar, aks holda sud ishi uchun psixolog yollash imkoniga ega bo'lmagan shaxslar uchun ma'lum miqdordagi haq yoki pro bono xizmatlarini taklif qilishlari kutilmoqda. Boshqa axloqiy ko'rsatmalar mijozlarga ularning muomalasi yoki baholari to'g'risida ma'lumot berishdan oldin ularning roziligini olish, mijozlar o'rtasida maxfiylik / maxfiylik / imtiyozlarni hurmat qilish va tan olish, sud majlisida ishtirok etishda xolis va xolis bo'lishni va har qanday narsaga rioya qilish uchun ma'naviy va axloqiy xarajatlarni hisobga olishni o'z ichiga oladi. professional standartlarga zid bo'lishi mumkin bo'lgan sud qarorlari.

XULOSA
Sudyaning asosiy vazifasi dalillarni chuqur va har tomonlama o’rganish hamda tegishli qonunchilik me’yorlari doirasida muayyan ish bo’yicha adolatli sud hukmi yoki qarorini chiqarishdan iboratdir.
Sudyalar jamoatchilik fikriga quyidagicha ta’sir o’tkazadilar:

5. 
   Fuqarolarda huquqiy ongni shakllantiradilar.
   
6. 
   Jinoiy ishni ko’rib chiqish jarayonida jazoning muqarrarligiga oid ijtimoiy- psixologik tushunchani rivojlantiradilar.
   
7. 
   Sud jarayonining yuqori saviyada o’tishi jinoyatchi va uning sheriklariga nisbatan axloqiy, ma’naviy qoralash muhitini yaratadi.
   
8. 
   Sud jarayoni jamoatchilikda jinoyatni keltirib chiqargan sabablar
   
9. 
   va shart-sharoitlarni bilish xohishini vujudga keltiradi.
   

Sudya faoliyatining rekonstruktiv sohasi- amaldagi qonunlarga muvofiq adolatli hukm yoki qaror chiqarish maqsadida ish bo’yicha yig’ilgan barcha ma’lumotlar joriy va tugal tahlilidan iborat. Bu jarayonda sudyaning salohiyati, zehni va ijtimoiy aql-idroki, xotirasi, tasavvuri, fikrlashi, intuitsiyasi ko’zga tashlanadi. Ayrim kishilarda mavjud bo’lgan sudyaning vazifasi berilayotgan savollarga javob va izohlarni diqqat bilan tinglashdangina iborat, degan fikr noto’g’ridir. Sudya yolg’on ko’rsatma berayotgan sudlanuvchi, guvohlarga qat’iy ta’sir ko’rsata olish malakasiga ega bo’lishi lozim. Sudyadan suddagi u yoki bu shaxsning noo’rin xulq-atvorini jilovlash, xatti-harakatlari va so’zlarining mantiqiy asossizligini o’z o’rnida ko’rsata bilish qobiliyati talab etiladi.
Sud psixologiyasi yuridik soha bilan o'zaro bog'liqligi sababli, asosiy huquqiy tamoyillarni tushunishni talab qiladi, masalan, yuridik mutaxassislar tomonidan qo'llaniladigan standart yuridik amaliyotlar va standartlar, ekspert guvohi guvohlik, vakolat va aqldan ozganlik ta'riflari va baholari va boshqalar bilan samarali muloqot qilish imkoniyatiga ega bo'lish uchun sudyalar, advokatlarva boshqalar yuridik mutaxassislar.

ILOVA

TEYLORNING BEZOVTALANISHNI ANI`LASH DARAJASI METODIKASI
Savolnoma 50 ta tasdiqdan iborat. Foydalanish qulay bo`lishi uchun xar bir tasdiqqqqq sinaluvchilarga aloxida kartochka tavsiya qiladi. Testlashtirish 15 — 30 minut davom etishi mumkin.

TEST MATERIALLARI

1.Men odatda mutlaqo xotirjamman va meni o`z xolatimdan chiqarish ancha kiyin.
2.Mening asabimni buzilganligi boshqa kishilarnikiga nisbatan ham kam emas.
3.Menda ba’zan ich qotishi bo`ladi.
4.Ba’zan boshim og`rib turadi.
5. Men kamdan kam charchayman.
6.Men doimo o`zimni baxtli xis qilaman.
7. Men o`zimga ishonaman.
8. Men xech qachon qizarmaganman.
9.O`z do`stlarim bilan solishtirganda men uzimni
ancha xarakatchan xisoblayman.
10.Men boshkalardek ko`p qizarmayman
11.Menda kamdan kam yurak xuruji bulib turadi.
12.Odatda mening qo`lim etarlicha iliq.
13.Men boshkalarga karaganda uyatchan emasman.
14.Menda o`zimga ishonch xissi etishmaydi.
15.Vaqti kelib xech narsaga yaroqsizdek bulib koladigandek xis kilaman.
16.Men o`zimni bir joyga qo`ya olmaydigan darajada bezovtalanish bo`ladi.
17.Mening oshqozonim ancha bezovta qiladi
18.Menda oldimda turgan qiyinchiliklarni siqib chiqarish ruxi etishmaydi
19.Men boshqalardek o`zimni baxtli bo`lishnmni xoxlayman
20.Menga oldimda shunday bartaraf etish mumkin bo`lmaydigan qiyinchilik turgandek tuyuladi.
21.Men ko`pincha qo`rqinchi tushlar ko`raman
22.Men biror narsa qilmoqchi bo`lsam ko`lim titrayotgandek bo`ladi
23.Menda xaddan ortiq bexalovatliman.
24.Meni imkonli bo`lgan omadsizliklar bezovta qiladi.
25.Men xech narsa tahdid solmasligini bilsam ham kuchli qo`rquvni xis qilaman
26.Meni ishga yoki topshiriqlar ustida diqqatimni to`plashim qiyin 27. Men kuchli zo`rikish bilan ishlayman.
28.Men tez xovliqib qolaman.
29.Deyarli har doim biror kishi yoki biror narsadan bezovtalanishni xis kilaman
30.Men hamma narsaga jiddiy qarashga moyilman
31.Men tez — tez yig`lab turaman
32.Men ko`pincha og`iz qurish va chanqashdan qiynalaman
33.Meni oyida bir marotaba yoki tez — tez oshqozonim bezovta qiladi
34.Men tez kizarib ketishimdan qo`rqaman.
35.Meni biror narsaga e’tibor karatishim kiyin
36.Mening moddiy jixatdan kiynalganligim xakida uylayman.
37.Ko`pincha men boshkalar gapirishga jur’at kilmagan narsalar xakida uylayman
38.Menda bezovtalanish uykusizlikka olib keladigan xollar buladi.
39.Vakti — vakti bilan sarosima tushishim, meni junbushga keltiruvchi ko`p terlashimga sabab buladi.
40.Xattoki sovuk kunlari ham men osongina isiyman
41. SH unday asabiylashish buladiki, men uxlay olmay kiynalaman.
42.Men tez asabiylashadigan odamman
43.Vaqti — vaqti bilan o`zimni foydasizdek xis qilaman
44.shunday vaqtlar bo`ladiki jonim chiqib ketadigandek bo`ladi.
45.Meni biror narsa bezovta qilsa ko`pincha o`zimni tutib turishga xarakat qilaman
46.Boshqa odamlarga qaraganda o`zimni sezgir his qilaman.
47.Men doimo ochliqni xis qilaman.
48.Men ba’zan xech narsadan xech narsasiz asabiylashaman.
49.Men uchun xayot gayri tabiiy qiyindek tuyuladi.
50.Kutish doimo mening asabimni buzadi.
Tadqiqot natijalarini baxolash uchun sinaluvchilardagi bezovtalanish xakidagi ma’lumotlar kuyidagicha xisoblanadi:
«xa»- 14,15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 20, 27, 28,
29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44,
45, 46, 47, 48, 49, 50
«Yo`q» - 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 11, 12, 13, 14 savollar javoblari mos kelsa 1 balldan beriladi.
Umumiy ball: 40 — 50 ballar bulsa juda yukori bezovtalanish; 25 — 40 ballar — yukori bezovtalanish; 15 — 25 ballar— urtacha bezovtalanish; 5—15 ballar, 0 —5 ballar — bezovtalanishning kuyi darajasinii bildiradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Sh.M. Mirziyoyev “Qonun ustuvorligi -inson manfaatlarini ta'minlash
   
2. 
   Sh.M.Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgar bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo`lishi kerak”. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag'ishlangan majlisidagi O`zbekiston Respublikasi Prezidenti nutqi. // Xalq so`zi gazetasi, 2017.16 yanvar, №11
   
3. 
   Sh.M. Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz”. "O`zbekiston", 2017
   
4. 
   Abdumajidov G‘.A. O‘zbekiston Respublikasida advokat­lik faoliyati. Darslik. 2-jildli. Izd. Konsaudit inform – nashr. –T.: 2007. 55 b.t.
   
5. 
   Abdumajidov G‘.A. Protsessual kafolatlar samarali bo‘lsin. “Huquq va burch”, 2007. 3-son. 46-48 b.
   
6. 
   Abdumajidov G‘.A. Inson hayoti va shaxsiy daxlsizligi – konstitutsiyaviy muqaddas huquq.// “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – huquqiy islohotlar asosi” mavzusidagi davra suhbati materiallari. –T.: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Senatining Qonunchilik va sud-huquq masalalari ko‘mitasi, 2007. –S. 35-38.
   
7. 
   Abduraxmonov U.A. «Jinoyat protsessida isbotlash burchi yuklatilgan shaxslar tomonidan etkazilgan zararni undirish choralari» Toshkent: TDYUI, 2005. – B.71-76.
   
8. 
   Abduraxmonov U.A. “O‘zbekistonda huquqiy davlat barpo etishning ba’zi masalalari” YOsh olimlar ilmiy maqolalari to‘plami № 7. 2004y. – S. 14-15.
   
9. 
   Abduraxmonov U.A. “Konstitutsiya Respubliki Uzbekis­tan-garant formirovaniya v strane grajdanskogo obщestva” YOsh olimlar ilmiy to‘plami № 7. Toshkent, 2004 y. – B. 181-182.
   
10. 
    Inog‘omjonova Z.F. Jinoyat protsessida hukmlarni bekor qilish yoki o‘zgartirish uchun asoslar. J. O‘zR Oliy sudi axborotnomasi. -2004. -1-son. –B. 26-29.
    
11. 
    Inog‘omjonova Z.F. Jinoyat protsessida jazoning adolatsizligi va uning oqibatlari. J. Davlat va huquq. -2004. -3-son. –B. 38–40.
    
12. 
    Inog‘omjonova Z.F. Begmatova D. Jinoyat protsessida aybiga ikrorlik bitimi. J. Davlat va huquq. -2005. -3-son. -B. 41-42.
    
13. 
    Inog‘omjonova Z.F. Ayblov nutqi, unga qo‘yilgan talablar. J. Hayot va qonun. -2005. -2-son. –B. 5-7.
    
14. 
    Inog‘omjonova Z.F. Konstitutsiya va qonunning ustunligi. J. Davlat va huquq. – 2005. - 1(23)-son. – B. 5-7.
    
15. 
    Inog‘omjonova Z.F. Ehtiyot chorasi yoxud sanksiya berish tartibi. J. Hayot va qonun. –2005. – 4 son.– B. 36-38.
    
16. 
    Inog‘omjonova Z.F. Jinoyat protsessida xususiy ayblov. J. Qonun himoyasida. -2005. -01 (109) -son. -B.23-28.
    
17. 
    Inog‘omjonova Z.F. Dastlabki tergovda sud nazorati. J. O‘zR Oliy sudi axborotnomasi. -2005 y. -1-son. –B. 33-35.
    
18. 
    Inog‘omjonova Z.F. Qamoqqa olishga sanksiya berish huquqini sudlarga o‘tkazish zaruriyati. J. Qonun himoyasida. -2005. 09(117)-son. -B. 6-7.
    
19. 
    Inog‘omjonova Z.F. Huquq va erkinliklarning konsti­tutsiyaviy kafolati. TDYUI axborotnomasi. -2006 y. -1-son. –B. 54-58.
    
20. 
    Inog‘omjonova Z.F. Jinoyat protsessida sud nazorati­ning huquqiy tabiati. TDYUI axborotnomasi. -2006 y. -2-son. –B. 65-69.
    
21. 
    Inog‘omjonova Z.F. Hukmni bekor qilish yoki o‘zgarti­rish uchun asos sifatida Jinoyat kodeksi normalarini qo‘llash muammolari. TDYUI axborotnomasi. 2006 y. -3-son. –B. 94-99.