I bob. Sudya, prokuror va advokatlar faoliyati va psixologik qarashlari

Xavf-xatarni baholash
Xavfni baholash shaxsning qanchalik xavfli bo'lishi mumkinligini va ozod qilinganidan keyin qayta jinoyat sodir bo'lish xavfini baholaydi, shuningdek retsidiv jinoyat. Odatda retsidivistlar zo'ravonlik yoki jinsiy tajovuzkor xatti-harakatlarni anglatadi. Xatarlarni baholash mahkumni shartli ravishda ozod qilish va yoki qamoqdan ozod qilish imkoniyatlariga ta'sir qiladi va ikkita umumiy usulni o'z ichiga oladi. Klinik bashorat qilish usuli xavfni bashorat qilish uchun klinik fikr va tajribadan foydalanishni o'z ichiga oladi, aktuar bashorat qilish usuli esa xavfni bashorat qilish uchun tadqiqotga asoslangan formuladan foydalanadi. Xavfni baholashning ikkita o'ziga xos usuli zo'ravonlik xavfini baholash bo'yicha qo'llanma (VRAG) va jinsiy jinoyatchining xavfini baholash bo'yicha qo'llanma (SORGA) ni o'z ichiga oladi, ikkalasi ham 1998 yilda Quinsey, Harris, Rays va Cormier tomonidan yaratilgan.
Baholashning boshqa turlari
Aqldan ozganlik va kompetensiyani baholash huquq tizimida qo'llaniladigan eng keng tarqalgan jinoiy baholardan biri bo'lsa, boshqa bir nechta turlari ham mavjud. Ulardan ba'zilari o'lim jazosiga oid ishlarni baholash, bolalarga nisbatan jinsiy zo'ravonlik, bolalarni asrab olish yoki ajrashish holatlari va fuqarolik sudining baholarini o'z ichiga oladi.

Sud ekspertizasi va terapevtik baholash o'rtasidagi farq

Sud-psixologning mijoz bilan o'zaro munosabati va uning oldidagi axloqiy majburiyatlari klinik sharoitda mijoz bilan ish olib boradigan psixolognikidan ancha farq qiladi.

• 
  Qo'llash sohasi. Psixolog klinik sharoitda murojaat qiladigan keng masalalar to'plamidan ko'ra, sud-psixolog tor doirada aniqlangan hodisalar yoki o'zaro ta'sirlar to'plamiga murojaat qiladi.
  
• 
  Mijoz istiqbolining ahamiyati. Klinisyen birinchi navbatda mijozning o'ziga xos nuqtai nazarini tushunishga ahamiyat beradi, sud-psixolog aniqlik bilan qiziqadi va mijozning nuqtai nazari ikkinchi darajali bo'ladi.
  
• 
  Ixtiyoriylik. Odatda, klinik sharoitda psixolog ixtiyoriy mijoz bilan muomala qiladi. Sud-psixolog mijozlarni sudyaning buyrug'i yoki advokat buyrug'i bilan baholaydi.
  
• 
  Muxtoriyat. Ixtiyoriy mijozlar baholash maqsadlariga nisbatan ko'proq kenglik va mustaqillikka ega. Har qanday baho odatda ularning muammolarini hisobga oladi. Sud ekspertizasining vazifalari ushbu qonuniy masalaga tegishli amaldagi qonunlar yoki umumiy huquq elementlari bilan cheklangan.
  
• 
  Haqiqiy kuchga tahdidlar. Mijoz va terapevt umumiy maqsad sari harakat qilayotgan bo'lsa-da, ongsiz ravishda buzilish sodir bo'lishi mumkin, ammo sud ekspertizasi kontekstida qasddan va ongli ravishda buzilish ehtimoli katta.
  
• 
  Aloqalar va dinamikalar. Terapevtik o'zaro munosabatlar ishonchli, empatik terapevtik ittifoqni rivojlantirishga qaratilgan bo'lib, sud-psixolog mijozni axloqiy jihatdan tarbiyalamasligi yoki "yordamchi" rolida harakat qilishi mumkin emas, chunki sud ekspertizasi sodiqlikni ikkiga ajratgan va mijozga maxfiylik bo'yicha cheklovlar mavjud. Sud ekspertizasi har doim huquqiy muhitning muxolif kontekstida manipulyatsiya to'g'risida xabardor bo'lishi kerak. Ushbu tashvishlar, terapevtik o'zaro ta'sirga o'xshamaydigan hissiy masofani taqozo etadi.
  
• 
  Tezlik va sozlash. Ko'pgina omillarni boshqarishi mumkin bo'lgan terapevtik o'zaro ta'sirlardan farqli o'laroq, sud majlislari, cheklangan resurslar va boshqa tashqi omillar bilan sud ekspertizasi qayta baholash imkoniyatisiz baholashda juda ko'p vaqt cheklovlarini keltirib chiqaradi. Sud ekspertizasi e'tiborni qonuniy qarorlarning aniqligi va yakuniyligi muhimligiga qaratadi.