I bob. Ta’limda kasbiy-pedagogik madaniyat va tarixiy pedagogik qadriyatlar

XULOSA

Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash mumkinki, ta’lim mazmunini boyitishga oid ishlarni muntazam ravishda olib borish lozim. O‘quvchilarni barkamol shaxs qilib tarbiyalashda pedagogik omillarni ko‘plab topsa bo‘ladi. Ular ta’lim mazmunini yangi sifat bosqichiga ko‘tarishga mustahkam didaktik asos bo‘la oladi va ularni ta’lim mazmuniga ustalik bilan kiritish esa, o‘ziga xos innovatsion jarayon bo‘lib, bunda o‘qituvchidan yuksak pedagogik mahorat talab etiladi:

O'qituvchi mamlakatimizning ijtimoiy va siyosiy hayotida ro'yberayotgan o'zgarishlar, olib borilayotgan ijtimoiy islohotlar mohiyatini chuqur anglab yetishihamda bu borada o'quvchilarga to'g'ri, asosli ma’lumotlami berishi lozim. Zamonaviy o'qituvchining ilm-fan, texnika va texnologiya yangiliklariva yutuqlaridan xabardor bo'lishi talab etiladi.

O'qituvchi o'z mutaxassisligi bo'yicha chuqur, puxta bilimga ega bo'lishi, o'z ustida tinimsiz izlanishi shart.

O'qituvchi pedagogika va psixologiya fanlari asoslaridan ko'nikmava malakaga ega bo'lishi, ta’lim-tarbiyaviy faoliyatda o'quvchilarning yosh va psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda o'z faoliyati tashkil etishi zarur.

O'qituvchi ta’lim-tarbiyaviy faoliyatda pedagogik va axborot texnologiyalarining eng samarali shakl, metod va vositalaridan unumli foydalana olish imkoniyatiga ega bo'lmog'i lozim.

.O‘qituvchi ijodkor, tashabbuskor va tashkilotchilik qobiliyatiga ega bo'lishi davr talabidir. O‘qituvchi yuksak darajadagi pedagogik mahorat, chunonchi, kommunikativ layoqatni, pedagogik texnika sirlarini (nutq, chehra, qo'loyoq va gavda harakatlari, mimika, pantomimika, jest) chuqur o'zlashtirib

olishga erishishi lozim.

Bundan tashqari umumta’lim maktablarida deviant xulqli, “tarbiyasi o’g’ir” o’quvchilar bilan ishlash pedagoglardan katta mahorat talab qiladi. Shundan kelib kelib o’smirlarni darsga qiziqtirish yo’l va usullarini ishlab chiqish, bo’sh vaqtini samarali yo’lga qo’yish muhim hisoblanadi. Ularni nazorat qilishda:

1. 
   Oila, mahalla, nodavlat tashkilotlar bilan ta’lim muassasalari hamkorligini yanada mustahkamlash;
   
2. 
   Ta’lim muassasalaridagi “Yoshlar ittifoqi” faoliyatida doirasida “tarbiyasi o’g’ir” o’quvchilarni turli madaniy-ma’rifiy tadbirlarga ishtirok etishga jalb etish orqali ularni tarbiyaga chaqirish;
   
3. 
   Ta’lim muassasalarida deviant xulq atvorli bolalar bilan ishlashda psixologlar faolligini oshirish, ularni turli psixologik oyinlar, treninglar, orqali qiziqtirgan sohalarga yo’naltira olish o’quvchilarning barkamol shaxs bo’lib yetishishiga xizmat qiladi.
   

Jamiyatimizda imkoniyati cheklangan bolalar qatlami alohida ko’mak va e’tiborga muhtoj. Shu maqsadda bunday bolalarni o’z tengdoshlaridan iloji boricha ortda qolmasligiga erishish uchun davlatimiz tomonida yetarlicha sharoitlar yaratib berilmoqda. Respublikamizda imkoniyati cheklanganlar uchun maxsus maktablar internatlarda yuzdan ortiq pedagoglar faoliyat olib bormoqda. Biroq ularning sifatli talim olishini taminlashda innavatsion texnologiyalar yetarlicha ishlab chiqilmagan. O’rganganlarim va kuzatishlarimdan kelib chiqib, quyidagi taklif va tavsiyalarni keltirish mumkin.

1. 
   Imkoniyati cheklangan o’quvchilarni jamiyatda o’z o’rnini topishida ularning imkoniyatidan kelib chiqqan holda, psixolog, pedagog, ota-ona bilan birgalikda faoliyat olib borish;
   
2. 
   Ularning yashirin iste’dodlarini yuzaga chiqara olish. Buning uchun ularni qiziqishini o’rganish. (turli qiziqarli o’yin, metodlar yordamida)
   

Kuzatishlarim bo’yicha shuni aytish mumkinki, imkoniyati cheklangano’quvchilarning aksariyat qismi san’atga bo’lan qizishi juda kuchli. Ayniqsa ularning rasm chizish, amaliy san’at, qo’shiq aytish, she’r yozish, badiiy adabiyotlar oqish, musiqa tinglashga bo’lgan ishtiyoqi baland. Shunday ekan ularning jamiyatdan ajralmaganligini his qilishlari, o’z o’rnini topishlarigai san’atga qiziqtirish va yo’naltirish orqali erishish mumkin. Bu borada maxsus maktab pedgoglarining san’at sohasidagi ta’lim muassasalari bilan hamkorligini yo’lga qo’yish, soha mutaxassislari bunday maktablarga borib mashhur san’atkorlar bilan uchrashuvlar va Master-klass darslarini tashkil etish, tasviriy san’atga qiziquvchilar uchun maxsus maktablarga borib kichik galereyalar tashkil etish samara beradi.

3. 
   Imkoniyati cheklangan o’quvchilarning iste’dodini yuzaga chiqaruvchi turli tanlovlar, mmadaniy-marifiy tadbirlar, konsert-tomoshalarni ko’proq tashkillashtirish biz soha mutaxassislarining oldida turgan muhim vazifalardan biridir.
   

GLOSSARIY

Deviatsiya - jamiyatda o’rnatilgan xuquqiy, ijtimoiy, axloqiy qoida va me‘yorlarga mos kelmaydigan xatti-harakat, xulq-atvor.

Deviant xulq-atvor-mikro ijtimoiy munosabatlar (oilaviy, maktabdagi munosabatlar) va kichik ijtimoiy guruhlarga xos bo’lgan ijtimoiy me‘yorlar va xulq-atvor qoidalarini buzish bilan bog’liq me‘yordan og’uvchi xulq-atvor turlaridan biridir

Inklyuziv ta’lim- hamma bolalarning yehtiyojlarini hisobga olgan, huquq va qobiliyatlarini hurmat qiladigan, ijtimoiy adolat hamda tenglikka yerishishni maqsad qilib olgan ta’lim tizimi.

Kreativlik-aqliy salohiyatni maqsadga yo’naltirilgan tarzda erkin ishlata olish qobiliyati. O’qituvchining kreativligi pedagogik jarayonga ijodiy yondashuvi.

Pedagogik mahorat-о‘qituvchilarning shaxsiy va kasbiy (bilimdonligi, zukkoligi, fazilatlarini belgilovchi xususiyat bo ‘lib, о 'qituvchilarning ta ’lim-tarbiyaviy faoliyatida yuqori darajaga erishishini, kasbiy mahoratini doimiy takomillashtirib borish imkoniyatini ta’minlovchi faoliyatdir.

Profilaktika-atamasi o’zi noxush oqibatlarni keltirib chiqaruvchi sabablarni bartaraf etish.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RО‘YXATI

1. 
   O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.– Toshkent. O‘zbekiston 2015
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining ―”Ta'lim to’g’risida”gi qonuni. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., 1997.
   
3. 
   O’bekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., 1997.
   
4. 
   0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Kompyuterlashtirishni
   

yanada rivojlantirish va axborot kommunikatsiya texnologiyalarini joriy

etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2002-yil 6-iyundagi200-sonli Qarori

5. 
   I.A.Karimov “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” Ma’naviyat 2010
   
6. 
   O. Xasanboyeva, J. Xasanboyev, X. Xomidov “Pedagogika tarixi” O’quv qo’llanma. G’afur G’ulom nashriyoti. Toshkent 2004
   
7. 
   M.Tojiyev, B.Ziyamuxamedov, M.O‘ralova Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat fanining O‘quv mashg‘ulotlarini loyihalash. O’quv qo‘llanma “Tafakkur-bo'stoni” Toshkent — 2012
   
8. 
   A. Xoliqov Pedagogik mahorat” Toshkent 2011
   
9. 
   Педагогика (Под. ред. П.И.Пидкасистого). - М. : Педагогическое общество России, 2003.
   
10. 
    Pirmuxamedova M. Pedagogik mahorat asoslari.- Т.: 2001.
    
11. 
    Mutalipova M.J Xalq pedagogikasi “ Fan va texnologiya” 2015
    
12. 
    Mahmudov N. М. 0 ‘qituvchi nutq madaniyati. Darslik. - Т.: 0 ‘z Milliy kutubxonasi. 2007.
    
13. 
    Turg‘unov S.T., Maqsudova L.A. Pedagogik jarayonlar tashkil etish va boshqarish. - Т.: “Fan”, 2009.
    
14. 
    R.X.Djuraеv, S.T.Turg‘unov. Ta’lim mеnеjmеnti. T. 2006 y.
    
15. 
    M. Abdujabborova , O. Musurmanova “Ijtimoiy-xuquqiy xatar guruh o’smirlar ma’naviyatini shakllantirish”. Toshkent. 2014
    
16. 
    Ture Yonson ‖Inklyuziv ta’lim‖-―Opereyshen Mersiy‖ Toshkent-2003 yil. O’qituvchilar uchun qo’llanma.
    
17. 
    Suxomlinskiy V.D. Bolalarga jonim fido. - Т.: “0 ‘qituvchi”, 1984.
    
18. 
    Roy Mark Konki ‖Inklyuziv sinflarda o’quvchilar ehtiyojlarini anglash va bu ehtiyojlarni qondirish‖ Toshkent-YuNESKO-2004yil. O’qituvchilar uchun qo’llanma.
    
19. 
    “PEDAGOGIK MAHORAT “Ilmiy-nazariy va metodik jurnal № 1,( 2017-2018 )
    
20. 
    “Ta’lim va innovatsiya “ Ilmiy-nazariy va metodik jurnal( 2015, 2016 yil sonlari
    
21. 
    Volkov G.N. Etnopedаgogikа.- T.: Fаn, 2000.Jalilov.T. “An’analar hayot sabog’i” - T.: “Ozbekiston” 1992y
    

1. 
   Uza.uz
   
2. 
   Ziyo.net
   
3. 
   http://www.pedagog.uz
   
4. 
   Uzedu.uz internet saytlari
   

1 O‘zbekiston Prezidenti SH.M.Mirziyoyev 2017 yil 22 dekabr kuni otkazganyig’ilishdagi Oliy Majlisga murojaatnomasi

2 “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”

3³ . “ My.gov” internet sayti

4 Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonun 3-modda

5 O'zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to'g'risida”gi qonuni. //Barkamol avlod - O'zbekiston taraqqiyotining poydevori. -T, Sharq, 1997, 31-61 betlar.

6 Karimov I.A. Barkamol avlod - O‘zbekiston taraqqiyotming poydevori. - Toshkent, 1997,7 - bet

7 Hikmatulla Abdullayev “Yashil daftar hikmati” asari

8 A. Xoliqov Pedagogik mahorat” Toshkent 2011. 20-b

9 K. Xoshimov,S.Nishonova, M.Inomova, R Xasanova “Pedagogika tarixi”1996yil

10 Forobiy. Fozil odamlar shahaii. - T.“AQodiriy nomidagi Xalq merosi nashri”, 1993,122-bct.

11 Beruniy. Tanlangan asaiiar. 1 jild, - Toshkent, “Fan”, 1968, 106-bet.

12 Beruniy. Tanlangan asariar. 1 jild, - Toshkent, “Fan".. 1968, 40-bet

13 Abul-Qosim Mahmud az-Zamahshariy. uNozik iboralar”. - Т.: “Kamalak", 1992,16-

14 Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub. Asarlar. 15-tom. -Т.: Fan, 2005.

15 K. Xoshimov,S.Nishonova, M.Inomova, R Xasanova “Pedagogika tarixi”1996yil 185-b

16 Kaykovus Unsurul Maoliy. Qobusnoma. (Forschadan Muhammad Rizo Ogahiy taijimasi). S.Dolimov. - Т.: O'qituvchi, 2006. - 208 b.

17 Suxomlinskiy V.D.Bolalargajonim fido. -Т.: 0 ‘qituvchi, 1984-254b

18 Педагогика. Учеб. пособие для студентов год. институтов / Под рад Ю Х Бабанского. - М: Просмщши». 19S3, С. 600.

19 Karimov LA. O'zbekistonning siyosiy - ijtimoiy va iqtisodiy istiqboiining asosiv tamoyillari. - T.:',0 ‘zbckistonr,

1995,47-bet

20 умумтаълим мактаблари таълим жараёнида aхборот-коммуникация технологияларидан фойдаланишнинг долзарб муаммолари ваЕчимлари” мавзусидаги республика илмий-амалий конференциям а т е р и а л л а р и

21 I.A.Karimov "Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch” asari

22 Pedagogik mahorat ilmiy-metodik jurnal 2017yil 2-son

23 M. Abdujabborova , O. Musurmanova “Ijtimoiy-xuquqiy xatar guruh o’smirlar ma’naviyatini shakllantirish”. Toshkent. 2014

24 Alohida yordamga muhtoj bolalarni ma’naviy va estetik rivojlantirish‖ mavzusidagi ilmiy - nazariy konferensiya materiallari. Toshkent-―Uzinkomsentr‖-2002 yil.

25 Pedagogik mahorat ilmiy metodik jurnal 2017yil 4-son

26 Yo`ldoshev J.F,Usmonov S.A.Pedagogik texnologiya asoslari:qo`llanma.-T:O`qituvchi,2004,17-19-b.