I bob. Yapon tilida fonetik tovushlarning shakllanishi
Download 438.5 Kb. Pdf ko'rish
|
yapon tilida fonetik tovushlarning shakllanishi
|
48 XULOSA Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan boshlab Yaponiya va O’zbekiston davlatlari o’rtasida yapon tili rivojlanib bormoqda. O’zekistonda yapon tili ta’limi 1990-yildan boshlangan edi. Hozirgi vaqtga kelib yapon tili bilan shug’ullanuvchilar soni ko’payib bormoqda. Yapon tili dastlabki o’n yillikda faqat Toshkent shahridagi oliy o’quv yurtlarida olib borilgan edi. Keyin mamlakatimizning turli xil tumanlarida jumladan, Samarqand, Buhoro, Farg`ona viloyatlarida ham rivojlantirildi. Shundan so’ng bir qancha talabalar xorijda o’qib kelib, yapon tili o’qituvchilari bo’lib yetishdilar. Keyingi vaqtlarda yapon tilining ommalashib borishi, til o’rganuvchi yoshlar sonining ko’payishi, bu tilni o’rganishning mamlakat viloyatlariga ham yoyilishi, saviyaviy barkamollikka bu talablarga ham javob bera olishi ko’zga yaqqol tashlanmoqda. Hech bir inson jamiyatdan ayri holda shakllana olmaydi, jumladan til ham. Chunki til aloqa vositasi bo`lib, insonlar orasida muloqot vositasi hisoblanadi. Jamiyat mavjud emas ekan, til ham mavjud bo`la olmaydi. Qadimda insoniyat paydo bo`lgan davrda yozuv bo`lmagan bo`lsa-da, ular o`zlari tushunadigan har kungi muloqot vositasiga ega bo`lgan. Demak, til jamiyatda rivojlanadi. Qaysiki biror-bir til insonlar orasida ishlatilmas ekan, u o`lik tilga aylanadi va rivojlanmay qoladi. Oxirgi paytlarda O’zbekiston aholisi orasida Yaponiya madaniyati va tiliga bo’lgan qiziqishning ortib borishi kuzatilmoqda.Insonlar qancha chet tilini bilsalar, ular uchun shuncha imkoniyatlar tug’iladi. Hozirgi kunda mamlakatimizda barcha sohalarda chuqur islohotlar olib borilmoqda.Bugungi kun yoshlarining xalqaro zamon talabi darajasida ta’lim olishlari uchun hukumatimiz tomonidan keng imkoniyatlar eshigi ochib berilgan. Yuqorida ko’rsatilgan muammolarni yechimini topish uchun, bitiruv malakaviy ishida imkon qadar qiyosiy tahlil orqali o’zbek va yapon tilini chog’ishtirgan holatda yoritib berishga harakat qilindi. Har bir o’rganuvchi o’z ona tili qoidalari bo’yicha boshqa chet tilini o’rganadi. Ammo o’z ona tilidagi qonuniyatlari o’zga tilda bo’lmasligi tabiiy. Ikkita bir xil tilning o’zi mavjud emas.
49 Mazkur bitiruv malakaviy ishning natijalari haqida batafsil so’z yuritadigan bo’lsam, dastlab o’zbek tilida ushbu mavzu bo’yicha ma’lumot berdim. Va masalani qiyosiy tahlil qilish orqali yapon tili fonetikasining o’ziga xos xususiyatlari haqida to’xtalib o’tdim. Hozirgi kunda xorijiy tillarni o’rgatish mamalakatimizda keng yo’lga qo’yilgan. O’rganilayotgan tilni chuqur o’zlashtirish uchun ma’lum miqdorda so’zlarni bilish hamda ularni nutqda qo’llay olish yetarli emas. Yapon tilini o`rganuvchi va qiziquvchilar va bizlar uchun til o’rganish vaqtida yapon tilining o’ziga xos xususiyati o’zbek tilida mavjud emasligi ba’zi bir qiyinchiliklarni tug’dirishi mumkin. Lekin bizlar yaratayotgan mazkur bitiruv malakaviy ishlarimiz bu muammolarni yechimini topishda yodram beradi deb umid qilib qolamiz. Ushbu bitiruv malakaviy ish mavzusi “Yapon tilida tovushlarning qisqa cho’ziqligida vokalizmlarning farqlanishi”. Men ushbu mavzuni tanlaganimdan maqsad shuki, o‘zbek va yapon tillaridagi o‘zaro tovushlar tarkibini farqlarni tahlil qilish bilan birgalikda o‘zbek va yapon tillarida tovushlar tarkibi juda katta farq qilinishini ko‘rsatmoqchiman. Bu mavzu juda ham dozarb chunki yapon tilini o‘rganayotgan talabalar uchun yapon tilidagi harflarni talaffuz qilish juda qiyin bo‘ladi, va xuddi shunday holat o‘zbek tilini o‘rganayotgan yaponlar uchun ham mavjud. Yapon tili fonetk sistemasidagi yana bir o‘ziga xos jihat shundan iboratki, bu tovushlarning davomiyligi ya’ni ushbu tushuncha o‘zbek tillariga yoddir va bu ham yapon tilini o‘rganayotgan talabalar uchun murakkablik tug‘diradi. Ushbu malakaviy ishda yapon tili fonetikasiga xarakteristikasi berishga harakat qildik. Yapon tili fonetik tarkibi o‘zbek tili fonetik tarkibiga deyarli o‘xshab ketadi. Shunga qaramasdan biz yapon tilini o‘rganayotganimizda bir qancha qiyinchiliklarga duch kelamiz. Lekin bir qancha yapon olimlarining ilmiy ishlari yapon tili fonetik strukturasi borasida aniq va ravon xarakteristika berilgan. Bu esa bizga yapon tili fonetik tovushlarini etarli darajada talaffuz qila olishimizga yordam beradi. Yapon alifbosi kana deb nomlanadi. Bu bo‘g‘inli harflardan iborat. Ushbu alifboning yozuv shakli katagana va xiragana belgilari hamda, ikki xil variantdagi lotin alifbosida yozilgan shakllardan iborat: Romadji deb
50 nomlanadigan Xalqaro Xepbern lotini alifbosidir. Kana 11 ta qatorli jadval ko‘rinishidagi 46 ta asosiy belgilardan iborat (ayrim belgilar ishlatilmay ketilgan). Bundan tashqari 61 ta asosiy belgini anglatuvchi bo‘g‘inlardan iborat. Ushbu bo‘g‘inlar jarangli va yumshoq undoshlarning tarkibidan tashkil topgan. Ushbu malakaviy ishda yuqorida ko‘rsatilgan barcha vazifalar badjaridi deb o‘ylayman. Ulardan ikkala tilning unli va undosh tovushlarining o‘zar tahlili. Bundan tashqari godzyun fonetik sistemasining tarkibi va hozirgi yapon tili fonetik strukturasining hozirgi ko‘rinishi haqida ham tushunchalar berib o‘tildi. Bundan tashqari, yapon va o‘zbek tiidagi fonetik strukturaning o‘zaro o‘xshashligi va ushbu tillardagi fonetik tovushlarning tarkibi hamda shakllanishi va ikkita tilni o‘zaro qiyosiy holatda o‘rganish ancha oson ekanligi ham ko‘rib o‘tildi.
|
