I bob. Yapon tilida fonetik tovushlarning shakllanishi

Burun sonanti  [n].  Yapon tilida o’ziga xos tovushga ega bo’lgan burun 

tovushi.  

XFT 

[n] 

O’zbek tilidagi transkriptsiya 

N 

 

[n]  –  til orqa sirg’aluvchi burun sonant bo’lib. Bu tovush talafuzida ikkala 

tovush hosil qiladigan organlar ham ishlatiladi. Bular og’iz va burun organlaridir. 

Bu tovush og’iz bo’shlig’idagi muskullar bo’shashgan holatda talaffuz qilinadi; til 

orqa qismi bir oz yumshoq tanglayga yaqinlashadi, lekin portlash hosil bo’lmaydi. 

Tanglay pardasi tushirilgan va og’iz bo’shli’gi bilan burun yo’lini ochiq qoldiradi. 

Natijada havo to’lqinlari bir vaqtning o’zida ham ogiz bo’shlig’idan va burun 

yo’lidan o’tadi. Ovoz paychalari zo’riqqan bo’ladi. Akustikadagi o’zbek tilidagi 

variant mavjud emas. O’zbek tilidagi transkripsiyada n  harfi hisoblanadi.  Lekin 

unlilar oldidan til oldi [n] tovushidan keyin tutuq belgisi qo’yiladi. (masalan, 

KAN’I  –  rang,  so’zi  KANI  –  krab  so’zidan farq qiladi.).  Ushbu tovush hamma 

tovuslar oldida bo’lishi mumkin va til oldi lab-lab portlovchi undosh hisoblanadi. 

 [n]  tovushi yapon tilida bo’g’in hoil qiladigan tvush hisoblanadi. 

Shuningdek undosh tovushga mos uziga xos toni ham bo’lishi mumkin. (masalan, 

MAN – 10000, SUN – dyuym). 

Yuqorida aytib o’tilganiek [n] tovushi yapon tilida til oldi lab-lab portlovchi 

undoshlar bilan birga kelmaydi. Bu holatda u o’zining holatini yo’qotib 

asimilyasiyaga uchraydi. 

 Til oldi portlovchilar holatida  [t], [d], [n], [n], bundan tashqari affrikatlar 

bilan [ts], [dz], [t’], [d’], tovush [n] til oldi [n] ga o’zgaradi.  (masalan, ANTEY – 

qattiylik,aniqlik;  SINDAY  –  krovat;  KANDZUME  –  konservalar).  Lab-lablar 

oldidan  p], [p’], [b], [b’], [m], [m’]  [n]  tovushi lab-lab  lab burun [m] tovushiga 

aylanadi  (masalan,  KAMPAY  –  tost,  UMMEY  –  taqdir).  O’zbek tilidagi 

transkripsiyada bu holatda m tovushi qo’llaniladi. 

---

43 

 [n]  va  [m]  tovushlari,  assimilyasiya natijasida [n] tovushi bo’g’in hosil 

qiluvchi deyishimiz mumkin hamda [n] tovushi alohida tonga ham ega bo’lishi 

mumkin. 

Yapon tili assimilyasiya grafikida [n] e’tiborga olinmaydi. [n] va [m] 

tovushlari assimilyasia orqali hosil bo’lgan [n] tovushini anglatadi deb 

tushunishadi.