I bob. Yapon tilida fonetik tovushlarning shakllanishi

1.2. Yapon va o’zbek tillari fonetik strukturasi 

Yapon  tilida  bo‘g‘inlar  undoshlardan,  unli  undoshlardan  va  unlilardan 

tashkil  topadi.  Hamma  so‘zlar  unli  bilan  tugaydi.  Undoshlar  ketma-ketligi  ushbu 

tilda mavjud emas. Bo‘g‘inlar tutashuvida bir xil undosh tovushar uyushishi bilan 

yasaladi.  Masalan  konnitiva  (tushki  salom),  kommrito  gusto  (o‘sish).  Bundan 

tashqari  undosh  sonatalarni  ketmaketligi  ham  uchrashi  mumkin:  tonda  (uchdi), 

sampo  (sayr),  ginko  (bank).  Bo‘g‘inning  oddiy  tarkibi  bo‘g‘inli  undoshlarning 

paydo  bo‘lishiga  xizmat  qilgan.  Garchi  yapon  tili  yarim  bo‘g‘inlilar  oilasiga 

mansub  bo‘lsa  ham,    cheklangan  miqdori  har  xil  bo‘g‘inlardan  olib  kelishadi. 

Yapon  an’ana  hisoblanadigan  asosiy  fonetik  birlik  bo‘g‘in,  biroq  hozir  ushbu 

nuqtai  nazar  yo‘q.  Yapon  tili  fonetik  strukturasi  o‘zbek  tili  fonetik  strukturasidan 

tubdan farq qiladi. Ular orasidagi asosiy farqlar quyidagilardan iborat: 

  

a)  Yapon  tilida  so‘z  tarkibi  o‘zbek  tili  so‘z  tarkibiga  qaraganda  soddaroq, 

chunki yapon tilida asosan ochiq unli bo‘g‘inli harflardan tarkib topadi; 

b)  O‘zbek  tiliga  xos  urg‘u  berish  hamda  so‘zlarni  talaffuz  qilinishi,  yapon 

tilida  ton  o‘zgartirish  tizimidan  (ya’ni  so‘zdagi  har  bir  bo‘g‘in  yoki  bir  nechta 

bo‘g‘inlarning  toni  o‘sishi  va  pasayishidan)  iborat.  Bu  esa  qaysi  bo‘g‘inning  toni 

o‘sishi  bu  so‘zning  ma’nosiga  qarab  ajratiladi. (masalan,  kaki  –  xurmo,  kaki  – 

dengiz molyuskasi); 

---

11 

v) Yapon tilidagi uzun va qisqa tovushlar so‘z ma’nosini farqlash uchun ham 

xizmat qilishi mumkin. (masalan, kata – taraf, katta – sotib oldim, kodo: – urish, 

ko: do – balandlik, ko: do: – majlislar zali); 

g)  Bundan  tashqari  o‘zbek  tilidagi  mavjud  ayrim  tovushlar  yapon  tilida 

mavjud emas, bulardan l  tovushi.  Bu tovushni yaponlar chet elldan o‘zlashtirgan 

bo‘lib,  l    tovushini  r  tovushi  o‘rniga  talaffuz  qilishadi.  (masalan,  lampa  yapon 

tilida rampu);