И. Каримов номидаги тошкент давлат техника университети

9-мавзу. Корхона маҳсулотларига (хизматларини, ишларини) нархни шаклланиши (2 соат)
9.1.Нархнинг иқтисодий моҳият ва турлари
9.2.Корхонанинг нарх сиёсати
9.3.Нархнинг шаклланиш стратегияси ва усуллари
9.4.Тармоқда нархнинг шаклланиши
9.5.Нархни аниқлаш усуллари
Нарх – товар қийматининг пулдаги ифодаси эканлигини қайд қилади.
Нарх – бу товар ва хизматларнинг фойдалилигини, яъни кишиларга наф келтиришини баҳолаш воситаси бўлиб, товар бирлиги учун тўланадиган пул миқдори билан ўлчанади.
Нарх товар учун олинадиган пул бирлиги миқдори сифатида аниқланади. Бунда икки хил нархни ажратиб кўрсатишади.
а) талаб нархи бу – нарх ҳар бир товар бирлигининг харидорларни ўзига жалб қила олиш қобилиятидир (маълум вақтда), истаклар кўпайса у пасаяди.
б) таклиф нархи – бу товар сотувга келиб тушган нархдир.
Бозор иқтисодиёти шароитида нарх бир қатор вазифаларни бажаради:

1. 
   Бозор мувозанатини таъминлаш. Бунда нарх бозордаги талаб ва таклифга таъсир кўрсатиш орқали уларни мувозанат ҳолатига келтиради. Бозор нархи-бу мувозанатли нарх бўлиб, у бозорда талаб ва таклифларнинг мос тушганлигини билдиради.
   
2. 
   Иқтисодий регуляторлик функцияси. Нарх бозор иқтисодиётининг асосий механизмидир. Ишлаб чиқарувчилар нарх ўзгаришига қараб иш юритадилар. У барометр каби бозор ҳолатини кўрсатиб туради. Масалан: «А» товарга бўлган талаб ошса нарх ҳам ошади, бу эса тадбиркорларни шу товарни ишлаб чиқаришга йўналтиради ва аксинча.
   
3. 
   Рақобат воситаси функцияси. Маълумки рақобат ҳам бозор иқтисодиётининг ривожланишида асосий рол ўйнайди. Рақобат турларининг энг муҳимларидан бири бу нарх воситасидаги курашдир. Нархни пасайтириш орқали бу курашда ютиб чиқиш мумкин.
   

4. Ҳисоб – китоб функцияси. Нарх – бу алмашув қиймат, бошқача қилиб айтганда, товар учун тўланадиган пул миқдоридир. Шу асосида у ҳисоб-китоб функциясини бажаради.
5.Социал ҳимоя функцияси. Бозор иқтисодиётининг ўтиш босқи-чида ижтимоий ҳимоя вазифасини ўтовчи нархлар, аҳолининг кенг қатламларини ҳаётий зарур истъемолчилик товарлари билан минимал даражада таъминлаш мақсадида ҳам қўлланилади. Қийматни ҳисобга олиш вазифаси. Товарни ишлаб чиқаришга қилинган харажатлар, олинган натижалар ва унинг нафлилиги нарх ёрдамида ҳисобга олинади.