I kirish II. Asosiy qism

Og'zaki metodlar — qisqa muddat ichida hajmi bo'yicha eng
ko'p ma'lumotlar berish, bolalar oldiga muammolar qo'yish,
ularni hal qilish yo'llarini ko'rsatish imkonini beradi.
Bu metodlar bolalarning matematik tasawurlarini shakllanti-
rishdagi abstrakt tafakkurlarining rivojlanishiga sharoit yaratadi.
a) Tushuntirish. Bilimlarni tushuntirish metodining mohiyati
shundan iboratki, bunda pedagog-tarbiyachi materialni bayon
qiladi, bolalar esa uni, ya'ni bilimlarni tayyor holda qa|j|i qilib
olishadi. ;|| .£?'
b) Suhbat—bu eng ko'p tarqalgan va yetaMhi m^ipg'ulot
metodlaridan biri bo'lib, jarayonning har xil bosqlchlanfla, har
xil o'quv maqsadlarida qo'llanishi mumkin, ya'ni yangi berilgan
topshiriqlarni va mustaqil ishlarni tekshirishda, yangi materialni
tushuntirishda, mustahkamlash va takrorlashda qo'llanilishi mum-
kin.
Suhbat — bu mashg'ulotning savol-javob metodidir, bunda
pedagog-tarbiyachi bolalarning elementar matematik tasawurlari,
bilimlarni o'zlashtirganliklari va amaliy tajribalariga tayangan
holda, maxsus tanlangan savollar tizimi va ularga beriladigan
javoblar yo'li bilan qo'yilgan ta'limiy va tarbiyaviy masalalarni
hal qilishga olib keladi.
Metodik adabiyotda suhbat metodidan ko'pincha matematik
tushunchalar bilan tanishtirilayotganda (sor^jutiltnetik amallar
va hokazo) qonuniyatlar tipidagi bilimlar (arifmetik amalHafr
xossalari va ular komponentlari bilan natijalari orasidagi bog'la-
nishlar) tanishtirishda foydalanish tavsiya etiladi.
Mashg'ulotlarda suhbatning ikki xilidan, ya'ni katexezik va
evrestik suhbatdan foydalaniladi.
-^tj Katexezik suhbat shunday savollar tizimi asosida tuziladiki,
b&Savollar ilgari tasawurdagi o'zlashtirilgan bilimlar, matematik
ttfehunchalarni oddiygina qayta eslatishni talab etadi.
iiT&Bu suhbatdan asosan bilimlarni tekshirish va bolalarni rag'bat-
fcrishda, yangi materialni mustahkamlashda va takrorlashda
lalaniladi.
2. Ko rsatmah metodlar , ,
Mashg'ulotning ko'rsatmali metodlari bolalarni-^lttizatiilMar
asosida bilimlar olish imkonini beradi. Kuzatish hissiy tafakkurning
aktiv shaklidir, bundan mashg'ulotda, ayniqsa, bog'cha-maktab-
larda keng foydalaniladi. Atrof-borliqdagi predmet va hodisalar
hamda ularning turli-tuman modellari (har xil turdagi ko'rsatma-
qo'llanmalar) kuzatish obyektlari hisoblanadi. Mashg'ulotning
ko'rsatmali og'zaki metodlaridan foydalaniladi. Ko'rsatma-
qo'llanmalarni namoyish qilish har doim pedagog-tarbiyachi-
ning tushuntirishlari bilan birgalikda olib boriladi. Pedagog-
tarbiyachining so'zi bilan ko'rsatma vositalardan birgalikda
foydalanishning 4 ta asosiy shakli aniqlangan:
1) pedagog-tarbiyachi so'zlar yordamida bolalarning kuzatish-
larini boshqaradi;
2) og'zaki tushuntirishlar obyektning bevosita ko'rinmaydigan
tomonlari haqida ma'lumotlar beradi;
3) ko'rsatmali qo'llanmalar tarbiyachining og'zaki tushunti-
rishlarini tasdiqlovchi yoki konkretlashtiruvchi ilyustratsiya bo'lib
xizmat qiladi; •
4) pedagog-tarbiyachi bolalar kuzatishlarini umumlashtiradi
va umumiy xulosa chiqaradi.
3. Amaliy metodlar
Malaka va ko'nikmalarni, tasawurlarni shakllantirish hamda
mukammallashtirish jarayoni bilan bog'liq bo'lgan metodlar
mashg'ulotning amaliy metodlari hisoblanadi. Xususan, bunday
metodlar mashg'ulotlar jumlasiga og'zaki mashqlar, amaliy (sayr
davomida) -.mustaqil l^Mashqlar
asosan hosil bo'lgan
tatbiq qilish, slugMMUsh metodi
sifatida qo'llaniladi
Mashq deb, biror tushunqj|§{ Y°ki amalni, shu amalni
o'zlashtirish yoki mustahkamlash maqsadida rejali ravishda
tashkil qilingan takroriy bajarishga aytiladi. Mashqlar tayyorlash,
mashq qildirish va ijodiy mashqlarga katta ahamiyat beriladi.
Ijodiy xarakterdagi mashqlarga, masalan, masala va misollarni
turli usullar bilan og'zaki yechish, og'zaki masala tuzish,
sxemaga ko'ra og'zaki sodda masala tuzish, muammoli
xarakterdagi masalalarni og'zaki yechish mashqlari va boshqa
mashqlar kiradi.


Adabiyotlarni о‘rganish metodi. Adibiyotlarni о‘rganish jarayonida milliy va umuminsoniy qadriyatlani aks ettiruvchi buyuk mutafakkir pedagogik olimlarning asarlari, О‘zbekiston Res publikasi Prezidenti I.A. Karimov asarlari ta’lim-tarbiya borasida qabul qilingan qarorlar tadqiqot mavzusiga oid darslik, risola maqolalar, pedagogik, psihologik tadqiqotlar, dissertatsiyalar о‘rganiladi.