I. Kirish II asosiy qism

II.asosiy qism
2.1. Bahorgi piyozning turlari va tashqi muhitga talabchanligi
Piyozning asosiy navi Markaziy Osiyo va Sharqiy O‘rta er dengizi mamlakatlari va mintaqalarida uchraydi. Kazakova (1978), P.Vendelbo va I. Ekbergning so‘nggi tadqiqotlari asosida Allium L. turkumi 20 qismga bo‘lingan bo‘lib, o‘lardan madaniyatga ega bo‘lan va yovvoyi florada o‘sadigan turlarni olish va tavsiflash kerak.
So‘nggi guruhning ba’zi turlari o‘lardan navlarni yaratish uchun naslchilik ishlariga, shuningdek natija yaratish uchun turlararo uzoq xochlardagi donorlarga kiritilgan, oyoq materiallari.
Oltingugurt Prox bo‘limida. to‘rtta taniqli tur mavjud.
O‘lar orasida birinchi o‘rinni piyoz egallaydi - Allium L oltingugurt, u keng tarqalgan va butun dunyoda madaniyatda etishtiriladi.
Ushbu tur juda ko‘p sonli navlar bilan ifodalanadi, o‘larning ba’zilari XIX asr oxiri -XX asrning boshlarida turli mamlakatlarga katta hajmlarda eksport qilinadigan bo‘lib, o‘lar o‘z navbatida o‘lar tanlangan va tanlangan.
Shuning uchun navlarning dunyo navlarini tasniflash zarur bo‘ldi.
Turli geografik mintaqalarda piyozning keng kolleksiyasini o‘rganish morfologik va biologik xususiyatlar bo‘yicha turlarning o‘zgaruvchanligini ko‘rsatdi.
Ushbu holat mavjud navlarning ma’lum tizimini yaratish uchun sabab bo‘ldi. «SSSR madaniy florasida» A.A. Kazakova., (1978) piyozning nav xilma-xilligini uchta kichik turga ajratadi: tipik (g‘arbiy), janubiy va sharqiy. Uning taklifiga binoan har bir kichik tip doirasida, turli xil geografik sharoitlarda hosil bo‘lan navlar aniqlandi, bu esa ushbu kichik turlarning ko‘p qirrali ekologik holatiga olib keldi.
Ushbu navlar, umumiy biologik va bir-biriga o‘xshash navlar guruhlarini birlashtiradi fiziologik xususiyatlar va iqtisodiy foydali xususiyatlar, o‘z navbatida, turli xil tuproq-iqlim zonalari uchun yaratilgan bir-biriga yaqin turlarni birlashtirgan navlarni o‘z ichiga oladi.
Ushbu navlar tabiy va asosan sun’iy seleksiya ta’siri ostida shakllangan va mustahkamlangan ma’lum xususiyatlari va xususiyatlari bilan ajralib turadi.
Shunday qilib, odatdagi (g‘arbiy) kichik turlar uchta navni o‘z ichiga oladi, o‘lar orasida Kaba, Braunshveyg, Tsitauskiy, shuningdek Markaziy rus navlari:
Rostovskiy, Danilovskiy va Strigunovskiy bor, Shimoliy Amerika naviga ikkita Danver va Ebenezer navlari kiradi.
Ispan, italyan, Maderskiy va Yalta navlarini o‘z ichiga olgan janubiy nav va afg‘on, kavkaz va markaziy osiyo navlarini o‘z ichiga olgan janubiy navlari.
Sharqiy pastki turlari uchta navni birlashtiradi: to‘g‘ri sharqiy, janubi-sharqiy va qartoshka deb ataladi.
Ushbu kichik turlarning navlari va ushbu kichik turga kiritilgan barcha navlar kichik piyoz bilan ajralib turadi, asosan tekis va yumaloq yassi shaklida, ingichka suvli vazin bilan, bir-biriga mahkam yopishgan.
Suvli vazin oq rangga ega, ba’zida epidermisning antosiyanin tusi bor. Ushbu navlarning barglari kichik va ko‘pdir.
Sharqiy nav Evropa va Amerika navlarini birlashtiradi, janubi-sharqiy, qoida tariqasida, Evropaning va Osiyoning janubiy mintaqalarining mahalliy, juda tarvaqaylab navlari bilan ifodalanadi.
Qartoshka navi (Agregatum J.Don) asosan Qozog‘iston, Gruziya va boshqa respublikalarning vegetativ ravishda ko‘payadigan mahalliy navlari. Ukraina.
Oltingugurt Prokh bo‘limiga. shuningdek, Vavilov piyozi Allium vavilovii M Pop at. Vved., Oshanina piyozi - Allium oschaninii O.Fedsch., va Pskemskiy piyozi - Allium pskemense B. Fedsch.,
Schoenoprasum Koch bo‘limiga tropik Afrikadan kelib chiqqan shamlardan - Allium assaloniusum L., chives - Allium Schoenoprasum L. va Angolan piyozidan - Allium anqolense Baker, kiradi.
Phyllodolon Prokh, bo‘limiga. piyoz-batunni o‘z ichiga oladi - Allium fistulosum L., u uchta kichik turga bo‘linadi: rus, yapon va xitoy, o‘larning har biri o‘z navlarini o‘z ichiga oladi; ko‘p qavatli piyoz - Allium proliferum Schard., Oltoy piyozi - Allium altasum Pallva mayda piyoz piyozi - Allium misrobulbum Prokh
Phizirideum J. Don at Koch bo‘limi, bir necha turdagi piyozni bir tekis barglari bilan birlashtiradi: tuberosum piyoz - Allium tyberosum Pottler ex Spreng., Dropoping piyoz (shilimshiq) - Allium nutans L., Allium piyoz - Allium odorum L., qarigan piyoz - Allium senessens L.
Kochdagi Anguinum J. Don at Koch. bo‘limida bitta tur - g‘olib piyoz (yovvoyi sarimsoq) - tabiati bo‘yicha o‘ta polimorf bo‘lan Allium vistorials L. taqdim etiladi, bu esa taksonomistlarga boshqa turlarni ajratib olishga asos beradi.
Allium Wendelbo. bo‘limi sabzavot yetishtirishda amaliy qo‘llaniladigan turlar mavjudligida juda xilma-xildir. Bu erda sarimsoq - Allium sativum L, soch turmagi (roqambol) - Allium ssorodoprasum L, uzun uchli piyoz - Allium Longisuspis Pgl., ko‘k piyoz Allium porrum L ., kurrat-riyoz (salat) - Allium kurrat Schveinf., Uzum piyozi - Allium ampeloprasaum L., muskat yong‘og‘i - Allium moschatum L. Allium tanloviga xitoy sarimsoqlari kiradi - Allium chinense J.Don., G‘alati piyoz - Allium paradoxum J.Don .
OpHioscrodon bo‘limi kichik.
Ma’lum turlardan, u ayiq piyozini (yovvoyi sarimsoq) o‘z ichiga oladi - Allium ursinum L., u g‘alaba qozongan piyoz singari yangi iste’mol qilinadi va qayta ishlanadi. Madaniyatda bo‘lan va yovvoyi florada o‘sadigan piyoz turlarining to‘liq ro‘yxatidan ancha uzoq, Allium L.
Turkumidagi tasnif haqida ma’lum bir fikr beradi va ba’zi turlarni turlararo xochlarda ko‘paytirishda foydalanish imkoniyatini hisobga olgan holda belgilaydi. o‘larning piyoz tasnifi tizimidagi mavqei.
U eng yuqori hosildorlikka ega va uzoq vaqt sabzavot yetishtiruvchilarning e’tiborini tortgan.
Doimiy joyga ekilgan ko‘chatlar tezda ildiz otadi, o‘sishni boshlaydi va uzoq kunlarning boshlanishiga qadar o‘simliklar yaxshi rivojlangan ildiz tizimini va barglarini hosil qiladi.
O‘sishning ma’lum bir o‘sishi tufayli, ko‘chatlardan piyoz ko‘pincha bahor va yozning qo‘lay sharoitida vegetatsiya qiladi, shu bilan bog‘liq ravishda o‘simliklarning hosildorligi yuqori bo‘ladi, organik moddalarning to‘planishi erga urug‘larni ekishdan ko‘ra ko‘proq bo‘ladi.
Ko‘chatlar dastlab sekin o‘sadi va 50-60 kun ichida ekishga tayyor.
Ko‘chatlarni tayyorlash uchun qo‘riqlanadigan erdan foydalaniladi: qishki sirlangan va isitiladigan plyonkali issiqxonalar, issiqxonalar.
Urug‘lar issiqxonalar tuprog‘iga yoki maxsus tayyorlangan qutilarga sepiladi.
O‘sib chiqqan urug‘lar sepiladi, ekish darajasi quruq urug‘larga nisbatan 20 g / m² ni tashkil qiladi.
Qora bo‘lmagan yer zonasi sharoitida ekish davri fevralning oxiri - martning boshidir.
Butun davr mobaynida harorat kunduzi 14-16°C, kechasi 10-12°C darajasida saqlanadi.
Ko‘chatlarni etishtirish davrida u muntazam ravishda sug‘oriladi, o‘simliklarning holatiga qarab bir yoki ikki marta oziqlanadi, 10 litr suvni boqish uchun 20 g ammiakli selitra, 40 g superfosfat va 10 g kaliy xlorid oling.
Oziqlantirilgandan so‘ng, ko‘chatlar darhol toza suv bilan sug‘oriladi,
yaxshi ko‘chatlar o‘sib chiqmasligi kerak, kuchli.
Uchdan to‘rtgacha haqiqiy barglar bosqichidagi bunday ko‘chatlar ochiq erga ekilgan bo‘lishi mumkin.
Gektariga 600 ming donagacha talab qilinadi. ko‘chatlar va 1 m² pitomnikdan siz 2,5 dan 3 ming donagacha olishingiz mumkin. oddiy ko‘chatlar kechqurun, ekish, ko‘chatlar sug‘oriladi.
Ko‘chatlarni ekish paytida ildizlarni qurib qolishidan saqlab qolish uning yashash darajasi uchun juda muhimdir.
Tuproqdan o‘simliklarni qazib olishda ildizlar biroz qisqartiriladi va tayyorlangan loy eritmasiga botiriladi, unga ozgina mo‘llen qo‘shiladi.
Sug‘orishdan va namlikni tuproqqa singdirgandan so‘ng, namlikni saqlab qolish va ildiz otayotgan o‘simliklarning oziqlanish sharoitlarini yaxshilash uchun qatorlar ehtiyotkorlik bilan va sayoz ravishda yumshatiladi.
O‘simliklarni parvarish qilish va ko‘chatlardan yetishtirilgan hosilni yig‘ish, ko‘chatlardan sholg‘om piyozini o‘stirishda parvarish qilish va yig‘ishdan farq qilmaydi.