I. Kirish II. O‘zbekistonda buddizmning ahamiyati

Ipak yoʻli chorrahasida joylashgan Oʻzbekiston madaniy almashinuv uchun hal qiluvchi markaz boʻlib xizmat qilgan. Buddizm Sharq va G'arbni bog'lashda hal qiluvchi rol o'ynadi. Bu o‘zaro bog‘liqlik g‘oyalar, falsafalar va badiiy ta’sirlar almashinuvini osonlashtirib, mintaqaning madaniy landshaftini boyitdi.

O‘zbekistonda buddizmning ahamiyati

Qoratepa, Fayoztepa va Dalvarzintepa arxeologik yodgorliklari mintaqaning qadimiy diniy urf-odatlari uchun oyna bo‘lib xizmat qiladi. Ushbu qazishmalar orqali biz bir vaqtlar ushbu manzilgohlarda yashagan odamlarning moddiy madaniyati, diniy marosimlari va kundalik hayoti haqida bebaho ma’lumotlarga ega bo‘lamiz. Topilgan ashyolar va inshootlar O‘zbekistonda buddizmning tarixiy mavjudligining yorqin dalilidir.

O‘zbekistonda buddizmning badiiy merosi uning tarafdorlarining ijodkorligi va ma’naviy fidoyiligidan dalolatdir. Chiroyli devoriy suratlar, murakkab oʻyilgan haykallar va nafis meʼmoriy elementlar buddizmning bu mintaqadagi tasviriy sanʼatga chuqur taʼsiridan guvohlik beradi.

Buddizm Oʻzbekistonda hukmron din boʻlmasada, uning merosi xalqning madaniy ongida saqlanib qolgan. Buddist tafakkuri va ramziyligi elementlari ma'naviy manzaraga ta'sir qilishda davom etib, plyuralistik va inklyuziv diniy muhitga hissa qo'shadi.

Qoratepa – arxeologik yodgorlik

O‘zbekistonning qoq markazida joylashgan Qoratepa arxeologik yodgorligi bir vaqtlar Ipak yo‘li bo‘ylab gullab-yashnagan jo‘shqin tarixning jonli guvohi sifatida namoyon bo‘ladi. Ikki ming yil avval gullab-yashnagan deb hisoblangan bu qadimiy ziyoratgoh Markaziy Osiyoning maʼnaviy va madaniy hayotiga bir oyna ochadi.

Miloddan avvalgi 2-asrda barpo etilgan deb hisoblangan Qoratepa Ipak yoʻli boʻylab buddist madaniyatining yoritgichi boʻlib turgan. Uning strategik joylashuvi Sharq va Gʻarb oʻrtasida gʻoyalar, sanʼat va diniy amaliyotlar almashinuvini osonlashtirgan.

Bu yerda arxitektura qoldiqlarining hayratlanarli to'plami mavjud. Stupalar, meditatsiya xujayralari va majlislar zallari bir vaqtlar landshaftni bezatib, uni yaratuvchilarning me'moriy mahoratini namoyish etdi. Puxta hunarmandchilik quruvchilarning fidoyiligi va zukkoligidan dalolat beradi.