I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
216
217
ovoz  berish,  ya’ni  saylovdir.  Bu  ovoz  berish  qonunlarda 
fuqarolarning saylov huquqi sifatida mustahkamlanib, siyosiy 
huquq tarzida e’tirof etiladi.
Saylov  -  saylov  huquqi  orqali  namoyon  bo‘ladi.  Saylovlar 
XX  asrda,  ayniqsa,  rivojlandi  va  ahamiyati  oshdi.  Xalqaro 
miqyosdagi  munosabatlarga  aylandi.  Hozirgi  paytda  har 
qanday  demokratik  mamlakatlarda  saylov  huquqi  mavjud 
ekan,  u  ma’lum  xalqaro-huquqiy  standartlarga  mos  kelishi 
zarur. Bunday standartlar, talablar Ikkinchi jahon urushidan 
so‘ng ishlab chiqilib, xalqaro hujjatlarda mustahkamlangan.
Fuqarolarning  saylov  huquqiga  egaligi  BMT  tomonidan 
1948-yilda  qabul  qilingan  “Inson  huquqlari  umumjahon 
deklaratsiyasi”  da  belgilab  qo‘yilgan.  Uning  21-moddasi  “a” 
bandida “Har bir inson bevosita yoki erkin saylangan vakillar 
vositasi  orqali  o‘z  mamlakatlarini  boshqarishda  qatnashish 
huquqiga ega” ekanligi yozib qo‘yilgan. Xuddi shu mazmundagi 
qoida  “Fuqarolik  va  siyosiy  huquqlar  to‘g‘risida”gi  xalqaro 
Paktda ham mustahkamlangan.
Hozirgi  kunda  saylov  huquqi  fuqarolarning  davlat 
tomonidan kafolatlangan saylovlarda qatnashish huquqidir.
Saylov  huquqini  aniq  tushunish  uchun  “saylov  huquqi” 
atamasini bilish zarur. Chunki bu atama bir necha mazmunda 
yoki  boshqacha  qilib  aytganda,  bir  necha  tushunchalarga 
nisbatan ishlatiladi.
1832-yil Islоhоtlаr Qоnunigа qаdаr frаnshizа fаqаtginа 40 
yilning  yillik  dаrоmаdi  bo‘lgаn  shахslаr  tоmоnidаn  аmаlgа 
оshirilаrdi.  Rаyоn  vа  shаhаrlаrdа  frаnshizа  mikdоri  rаyоn 
ustаvigа  yoki  mаhаlliy  оdаtlаrgа  tаyangаn  hоldа  bеlgilаnаr 
edi. Hаqiqаtdаn, pаrlаmеntdаgi ko‘p jоylаr 1832-yilgа qаdаr 
аristоkrаtiya qo‘lidа bo‘lgаn vа ulаr оvоzlаr sоtib оlish оrqаli 
yaхshi nоmzоdlаrni tаyinlаshаr edilаr. Shоtlаndiyadа qаdimiy