I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
58
59
xalqaro huquqiy majburiyatlarni vijdonan bajarish;
xalqaro huquqda ruxsat etilgan boshqa harakatlarni amalga 
oshirish.
Xalqaro  huquqning  asosiy  prinsiplari  deganda,  xalqaro 
munosabatlar sub’ektlarining xalqaro hayotdagi to‘plangan eng 
muhim masalalarga oid ifodalangan hamda umumlashtirilgan, 
umume’tirof etilgan yurish-turish normalaridir.
Xalqaro huquqning asosiy prinsiplari ilk bor BMT Ustavida 
mustahkamlab  qo‘yilgan.  Ularning  mazmuni  1970-yili  Bosh 
Assambleyada qabul qilingan BMT Ustaviga muvofiq, do‘stona 
munosabatlar va hamkorlikka taalluqli muhim hujjat - Xalqaro 
huquq  prinsiplari  to‘g‘risidagi  deklaratsiyada,  shuningdek, 
1975-yildagi Еvropada Xavfsizlik va Hamkorlik Kengashining 
yakunlovchi aktida belgilangan.
1970-yilgi  Xalqaro  huquq  prinsiplari  to‘g‘risidagi 
deklaratsiya  quyidagi  ettita  asosiy  prinsipni  qamrab  olgan: 
1)  kuch  ishlatmaslik  yoki  kuch  bilаn  tаhdid  qilmаslik;  2) 
nizolarni  tinch  yo‘l  bilan  hal  etish;  3)  bоshqа  dаvlаtlаrning 
ichki  ishlаrigа  aralashmaslik;  4)  хаlqаrо  hamkorlik,  5) 
xalqlarning  teng  huquqliligi  va  o‘z  taqdirini  o‘zi  belgilashi; 
6)  suveren  tenglik;  7)  xalqaro  huquqqa  oid  majburiyatlarni 
vijdonan bajarish. 1975-yildagi EXHT YAkunlovchi akti bular 
qatoriga yana uchta 1) chegaralarning dахlsizligi; 2) hududiy 
yaxlitlik;  3)  inson  huquqlarini  hurmat  qilish  prinsiplarini 
qo‘shdi,  ular  endilikda  universal  tus  olgan.  Xalqaro  huquq 
prinsiplari  to‘g‘risidagi  hujjatlarda  ta’kidlanganidek,  ular 
o‘zaro uzviy bog‘liq, birining mazmun-mohiyati boshqasining 
mazmuni  bilan  uyg‘unlashib  ketaveradi.  Shu  bois,  xalqaro 
huquq  prinsiplarining  mazmunini  boshqalari  bilan  bog‘lab 
o‘rganish lozim.
Shu  o‘rindа  хоrijiy  mаmlаkаtlаr  tаjribаsigа  e’tibоr 
qаrаtsаk. Mа’lumki, mаmlаkаt kоnstitutsiyasi kim shаrtnоmа 
tan  olgan  holda”  mazkur  Konstitutsiyani  qabul  qilishi  qayd 
etilgan.  Konstitutsiyaning  17-moddasi  quyidagicha  bayon 
qilingan:
“O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la 
huquqli sub’ektidir.”
Ushbu  normalarda  mustaqil  O‘zbekiston  Respublikasi 
tashqi  siyosatining  konstitutsiyaviy  asoslari  mustahkamlab 
qo‘yilgan.
Xalqaro huquq sub’ekti - o‘zining imkoniyatlari va yuridik 
xususiyatlari  evaziga  xalqaro  huquq  bo‘yicha  huquq  va 
majburiyatlarga ega bo‘lishga, ushbu normalarni yaratish va 
amalga  oshirish  jarayonida  ishtirok  etishga  qodir  mustaqil 
tuzilma. Davlatlar xalqaro huquqning birlamchi sub’ektlaridir. 
Ularning xalqaro-huquqiy layoqati tashkil topganlik fakti bilan 
birga paydo bo‘ladi. Xalqaro huquqning boshqa sub’ektlari esa, 
bunday maqomga davlatlar tufayligina erishadilar. Davlatlar 
xalqaro  huquqning  universal  sub’ektlari  hisoblanadi.  Ular 
har  qanday  xalqaro-huquqiy  munosabatlarda  ishtirok  etish 
huquqiga egadir.
O‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro  munosabatlarda 
to‘la huquqli sub’ektligi quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
xalqaro  huquqning  boshqa  sub’ektlari  (chet  davlatlar, 
xalqaro  tashkilotlar,  davlatga  o‘xshash  tuzilmalar)  bilan 
bevosita aloqa o‘rnatish va hamkorlik qilish;
xalqaro  tashkilotlarga  a’zo  bo‘lish  va  ularning  faoliyatida 
ishtirok etish;
xalqaro konferentsiyalarda faol qatnashish;
chet davlatlar bilan diplomatik aloqalarni yo‘lga qo‘yish va 
diplomatik vakolatxonalar ochish;
boshqa davlatlar bilan turli sohalarda xalqaro shartnomalar 
tuzish;

---