I togayev yuksak o'simliklar sistematikasidan amaliy mashg’ulotlar

Ishni bajarish tartibi va topshiriqlar:
1. Gerbariy namunalaridan foydalanib, chinor o'sim- 
ligining morfologik tuzilishini o'rganing. Bunda o'sim- 
likning barg tuzilishiga to'pgullariga changchi va urug‘- 
chilar soniga, mevasiga e'tibor bering, Ularning rasm- 
larini chizing. Gul formulasini tuzing.
Chinor: 
C a
4-5
C04-5 A 3 .
8
, 
S
C a
4-5
C04-5 G121
Nazorat savollari
1. Chinor o'simligi qaysi hududlarda tarqalgan va 
uning necha turi mavjud?
67

---

2. Gullari qanday to'pgulga yig'ilgan va ular necha 
jinsli?
3. Changchi va urug'chi gullari nechtadan changchi va 
urug'chiga ega?
4. Chinor necha yil yashashi mumkin?
Yong‘ oqdoshlar oilasi-Juglandaceae
Vakil: Chin yong'oq - Juglans regia (18-rasm)
Nazariy tushuncha: Bu oilaning 8 turkumi va 70 ga 
yaqin turi m a 'lu m . U lar shim oliy yarim s h a m in g
m o ‘'ta d il iq lim li mintaqalarida hamda Osiyoning shar- 
qida va Amerikaning tropik qismlarida o‘sadi. Barg-lari 
poyada ketma-ket joylashgan, yirik murakkab toq pat- 
simon. Gullari ayrim jinsli bir uyli o'simlik. Changchi 
gullari ko'p gulli bo'lib, ko'pincha o'tgan yilgi novda- 
ning tushib ketgan. barg qo'ltig'idan chiqib, ko'chala 
tarzida osilib turadi. Changchilar soni 8-40 taga yetib 
boradi. Urug'chisi bitta yoki bir nechta bo'lib, yangi 
o'sib chiqqan serbarg novdaning uchida joylasliadi. Har 
qaysi urug'chi gulini 2 ta gul yonbargchasi va 4 ta kosa- 
chabargi bor. Urug'chi gullcosa bargi, gulyonbarg- 
chalari bilan qo'shilib o'sib, mevaning po'stlog'ini hosil 
qiladi. Urug'chisi 2 ta meva bargcha-ning qo'shilishidan 
hosil bo'lgan, 2 tumshuqchali. Tugunchasi ostki, bir 
uyali va bir urug'kurtakli. Mevasi yong'oq yoki danakli 
soxta m eva bo'lib, dastlab sirtidan yash il etli po'stloq 
bilan o'raladi, keyinchalik po'stloq mevadan ajralib 
tushib ketib, chin yong'oqqa aylanadi.
Ahamiyati: Bu oilaning eng aham iyatli turi chin 
yon g'oq hisoblanadi. Uning urug'ida 77% gacha qim- 
matbaho oziq-ovqat va texnika maqsadlari uchun ish- 
latiladigan moy bor. Pishib yetilmagan yong'oqlarda ko'p 
miqdorda «S» vitamini uchraydi. Yong'oqning pishgan 
m ag'zi iste'm ol qilinadi va ko'plab konditer mahsulot- 
lari tayyorlan adi. Yong'oq tanasi har xil buyum larni
68 
"

---

tayyorlashda ishlatiladi. Mevasining yashil p'osti, 
barglari va po'stlog'idan oshlovchi modda va jigarrang 
bo'yoq olinadi.