I togayev yuksak o'simliklar sistematikasidan amaliy mashg’ulotlar

Ishni bajarish tartibi va topshiriqlar:
1. Gerbariylar asosida oilaga mansub o'simliklarning 
m orfologik belgilarini aniqlagich yordamida o'rganmg.
2. Rovoch, otquloq kabi o'simliklarni poyasiga, barg- 
larini tuzilishiga, pardasimon yon barglarini birikib 
o'sishiga, roVak yoki boshoq tipdagi to'pgullarga, alo- 
hida olingan gul tuzilishi va qismlariga, meva shakliga 
e'tibor beriladi. Ularning rasmlari chiziladi. Gul formu- 
lasi tuziladi. 
Otquloq: * S' 
P
3+3
A
3+3 G^
Nazorat savollari
1. Torondoshlar oilasi hayotiy shakliga ko'ra qanday 
o'simliklarni o'z ichiga oladi?
2. Oila nechta turkum va turdan iborat?
3. Gullari necha jinsli va ular qanday to'pgullami hosil 
qiladi?
4. Oila vakillaridan qaysi o'simliklarning ilmiy nomlarini 
bilasiz?
5. Urug'chi tugunchasi 
gul 
o'rnida qaysi xolatda 
joylashgan?
14-MASHG‘ULOT 
IvIAVZU: Chinordoshlar va Yong'oqdoshlar oilasi
• O'rganilayotgan vakilning sistematik o'rni
• Chinorkabilar ajdodchasi - Hamamelididae
• Chinornamolar qabilasi - Hamamelidales
• Chinordoshlar oilasi- Platanaceae
Vakillari: 
1. Sharq chinori - Platan orientalis
2. 
G'arb chinori - Platan accidentalis 
Mavzuning maqsadi: Oilalarga mansub o'simlik­
larning anatomo-morfologik tuzilishini, ko'pa^ishini, 
turlar sonini, tarqalishi va ekologiyasini, tizimda tutgan
66

---

o'rnini, muhim vakillarining ilmiv (lotincha) nomlarini 
va ahamiyatini o'rganish.
Kerakli jihozlar: gerbariylar, o'simliklar aniqla- 
gichi, rasmlar, jadvallar, fiksatsiya qilingan gullar, to‘p 
mevalar, uruglar, lupa, pintset, preproval nina va 
boshqalar.
Nazariy tushuncha: Bu oila faqat bitta chinor 
turkumi va 10 ga yaqin turni o ‘z ichiga oladi. Ular 
Shimoliy Amerika, Yevropa va Sharqiy Osiyo mamla- 
katlarida uchraydi. Bu oila vakillari yirik daraxtlardir. 
Barglari oddiy, ketma-ket joylashgan, barg yaprog'i pa- 
njasimon qirqilgan, yon barglari qo'shilib o ‘sib qal- 
poqchaga aylangan bolib, kurtakchani yopib turadi. 
Barg chiqishi bilan tushib ketadi. Gullari sharsimon 
to'pgulga yig'ilgan, bir uyli ayrim jinsli, qo‘sh gul- 
qo‘rg‘onli, changchi gullari 3-8 ta changchiga, urug'chi 
gullari esa 3-6 ta urug'chiga ega. Har qaysi urug'chi
1 yoki 2 m evabargchadan iborat. Tugunchasi ustki. 
Mevasi chatnamaydigan yong‘oqcha.
Ahamiyati: Chinor o‘simligining tanasi qattiq bo‘1- 
ganligidan, undan m ebellar, har xil buyum lar tay- 
yorlash d a ish latiladi. Manzarali o'simlik sifatida ko‘- 
kalamzorlashtirish ishlarida keng foydalaniladi. Chinor 
ko'pyillik daraxt bolib, u 2300 yil yashashi mumkin.