Ibtido (tavrotning birinchi kitobi) Kirish

42:34 Sizlar don sotib olgani tez–tez kelib turaverasizlar — yoki Yurtning xohlagan 
joyiga bemalol boraverasizlar. 
42:38 …o‘zi yolg‘iz qoldi — Yoqub, o‘g‘li Yusufni o‘lgan, deb hisoblagani uchun, suyukli 
xotini Rohiladan tug‘ilgan ikki o‘g‘ildan Benyamin yolg‘iz qoldi, deb aytgan. 
42:38 o‘liklar diyori — ibroniycha matnda Sheo‘l. 37:35 izohiga qarang. 
43:6 Yoqub — ibroniycha matnda Isroil, Yoqubning yana bir ismi (shu bobning 11–

---

Ibtido
92 
oyatida ham bor). 32:27-28 ga qarang. 
43:11 Mirra — 37:25 izohiga qarang. 
44:5 Xo‘jayinimning kumush qadahini o‘g‘irlaganingiz nimasi? — qadimiy yunoncha va 
lotincha tarjimalardan. Ibroniycha matnda bu jumla yo‘q. 
44:5 …fol ochish uchun foydalanardi… — qadimgi paytlarda fol ochish uchun turli xil 
suyuqliklardan foydalanilardi. Yusufning o‘zi bunday udumlarga ergashmagan bo‘lsa–
da, uning xizmatkori qadahni qimmatbaho deb bilar edi, chunki bunday qadahlar 
xudolardan maslahat so‘rash uchun ishlatilardi. 
44:29 o‘liklar diyori — ibroniycha matnda Sheo‘l (shu bobning 31–oyatida ham bor). 
37:35 izohiga qarang. 
45:10 Go‘shen yerlari — Nil deltasining sharqidagi hosildor yerlar. 
45:21 Yoqub — ibroniycha matnda Isroil, Yoqubning yana bir ismi (shu bobning 28–
oyatida ham bor). 32:27-28 ga qarang. 
45:22 uch yuz bo‘lak kumush — taxminan 3,5 kiloga to‘g‘ri keladi. Qadimgi paytlarda 
ma’lum vazndagi kumush bo‘laklari odatda pul birligi sifatida ishlatilgan. 
45:24 …janjallashib yurmanglar… — yoki …xafa bo‘lmanglar… yoxud …qo‘rqmanglar… 
(shu bobning 5–oyatiga qarang). 
46:1 Yoqub — ibroniycha matnda Isroil, Yoqubning yana bir ismi (shu bobning 2, 30–
oyatlarida ham bor). 32:27-28 ga qarang.