Ihyou ulumid-din

www.ziyouz.com kutubxonasi 84
tib ilmlari misol bo‘ladi. Ikkinchisi, dalilning quvvatli va ishonchli bo‘lishi, bunga hisobkitob,
nujum ilmlarini misol keltirish mumkin.
Birinchi turiga oid bo‘lgan din ilmi kishiga abadiy hayot ato qiladi, tib ilmi esa, foniy
hayotni ta’min etadi. Shunga ko‘ra, din ilmi tib ilmidan sharafliroq hisoblanadi. Hisob ilmi
nujum ilmidan dalillari kuchli va ishonchli bo‘lgani bois sharafliroqdir. Agar hisob ilmini
tib ilmiga taqqoslasak, u holda tib ilmi samarasiga ko‘ra afzal deyiladi. Vaholanki, hisob
ilmi dalillar quvvatiga ko‘ra sharafliroqdir. Bunday hollarda samaraning mulohazasi
muqaddam qilinadi. Shuning uchun ham yuqorida aytganimizdek, tib ilmi garchi ko‘p
qismi taxmin bo‘lsa-da, hisob ilmidan ustundir. Mana shunga ko‘ra, Alloh taolo, Uning
farishtalari, kitoblari, rasullari haqidagi ilm va unga olib boruvchi ilmlar eng sharafli
hisoblanadi. Demak, sen bor layoqatingni, qiziqishingni faqat shu ilmga sarflamog‘ing
lozim.
To‘qqizinchi vazifa: Talabaning maqsadi bu dunyoda botinini ziynatlab, fazilat ila
go‘zallashtirish, oxiratda esa Allohga yaqinlik hosil qilish, farishtalar va muqarrablardan
iborat Malaul a’loga yuksalish bo‘lishi lozim. Zinhor mansab, mol-dunyo, obro‘ qozonish,
nodonlarcha tortishish va yaqinlari bilan faxrlanishni g‘oya qilib olmaslik kerak. Agar
tolibi ilm maqsadini to‘g‘ri belgilab olgan bo‘lsa, maqsad sari eng yaqin yo‘l bilan olib
boruvchi ilm, so‘zsiz oxirat ilmidir. Lekin bu degani, Qur’on va sunnatga bog‘liq lug‘at,
nahv, fatvo ilmlariga, shuningdek, «Muqaddimot» va «Mutammimot» bo‘limlarida
keltirilgan farzi kifoya ilmlarga e’tibor qilmaslik kerak, degani emas. Bizning oxirat ilmiga
ortiqcha yuqori baho berganimizga qarab, boshqa ilmlarni keraksiz o‘ylama!
Ilmning xodimlari xuddi chegaraning posbonlari yoki Alloh yo‘lida kurashuvchi
mujohidlarga o‘xshaydi. Mujohidlardan bir qismi jangchi, bir qismi ularga ko‘makchi,
boshqa bir qismi ularga suv keltiruvchi bo‘ladi, yana bir qismi ot-ulovlarni muhofaza
qilish bilan shug‘ullanadi. Lekin ular vazifalaridan qat’iy nazar, modomiki maqsadlari
g‘animatni qo‘lga kiritish emas, Allohning so‘zini oliy qilish uchun bo‘lar ekan, va’da
qilingan ajrdan olaverishadi. Ulamolar ham mujohidlar kabidir.