Ii-bob. Jismoniy tarbiya yo‘nalishidagi ta’lim muassasalarining suzish mashg‘ulotlari jarayonida 14-15 yoshdagi o‘quvchilarning jismoniy tayyorgarligini shakllantirishning texnologik asoslari

6-jadval
14-15 yoshdagi bolalar jismoniy tayyorgarligining intellektual komponenti (%)

№	Ko‘rsatkichlar	Darajalar
		Yuqori 5	O‘rta 4	Past 3
1	Inson tabiati haqidagi bilimlar	58,1	22,5	19,2
2	Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishning inson organizmiga ta’siri haqidagi bilimlari	61,1	35,0	14,9
3	Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi asoslari haqidagi bilimlar	40,4	15,6	44,0
4	O‘zining jismoniy holati haqidagi bilimlar	72,2	15,3	12, 5
Umumlashtirilgan ko‘rsatkichlar		58,0	22,1	19, 9

Jismoniy tarbiyaning tabiiy fanlar asoslariga oid savollarga javoblarning aksariyati qizlar va o‘g‘il bolalar uchun to‘g‘ri bo‘ldi; jismoniy tarbiyaning inson organizmiga ta’siri va jismoniy tarbiya nazariyasi asoslarini bilish haqidagi savollar respondentlarda qiyinchilik tug‘dirdi. Javoblar jismoniy tarbiyaning inson uchun ahamiyati, uning hayoti, sog‘lig‘ini mustahkamlash zarurati haqida tushunchani o‘z ichiga oladi, ammo maktab o‘quvchilari bu sohada aniqroq bilimga ega emas edilar. Tinglovchilar jismoniy tarbiya tarixi, sportning zamonaviy rivojlanishi, sport turlari, mashhur sportchilar va boshqalarga oid savollarga javob berishda bilimi kamligini ko‘rsatishdi. Maktab o‘quvchilarining atigi 33,2 foizi uchta taniqli o‘zbek sportchilarining ismlarini, o‘yin va individual sport turlarini aytib bera oldilar va hozirgi jahon sport voqealari va holati haqida gapirib bera oldilar. Shu bilan birga, jismoniy rivojlanish ma’lumotlari haqida so‘ralganda, deyarli har bir kishi o‘zining bo‘yi va vaznini aniq ayta oldi, qizlar va o‘g‘il bolalar buni “yaxshi ko‘rinish uchun” tana holatini kuzatish zarurati bilan izohladilar. Faqat 29,5% shug‘ullanuvchilar 60 metrga yugurish va uzunlikka sakrashda o‘zlarining eng yaxshi natijalarini ayta oldilar.
Umuman olganda, intellektual blokga taalluqli yuqoridagi savollarga berilgan javoblar foizlarda quyidagicha taqsimlandi:respondentlarning yarmidan ko‘prog‘i, aniqrog‘i 58,0 % to‘g‘ri javob berdilar; maktab o‘quvchilarining 22,1 % o‘rtacha ko‘rsatkichga ega bo‘ldilar. Eng zaif bilim respondentlarning 19,9 foizida qayd etildi. Shuni ta’kidlash kerakki, yosh o‘smirlar o‘rtasida so‘rovnoma avvalroq suzish hovuziga tashrif buyurgan bolalar shug‘ullanadigan guruhlarda ham o‘tkazildi. Biroq jismoniy tarbiya va sport tarixini bilishga oid savollarga berilgan javoblargina mazmunli va to‘g‘ri bo‘ldi, bu esa turli jismoniy tayyorgarlikka ega bo‘lgan maktab o‘quvchilarining bu boradagi bilim darajasi teng ekanligini ko‘rsatadi.
Olingan so‘rovnoma natijalari maktab o‘quvchilarining jismoniy tarbiya tarixi, jismoniy mashqlarning inson organizmiga ta’siri va jismoniy tarbiya metodikasi asoslari bo‘yicha eng zaif bilimlarini ko‘rsatdi, bu birinchi navbatda ushbu turdagi nazariy bilimlar maktab jismoniy tarbiyasi va qo‘shimcha ta’lim muassasalarining umumiy o‘quv dasturida jismoniy tarbiya metodikasi asoslari etarli darajada kiritilmaganligidan dalolat beradi. Buning natijasida shug‘ullanuvchilar o‘zlarining jismoniy imkoniyatlarini yuzaki bilishadi deb hisoblash mumkin. O‘zining jismoniy holati to‘g‘risidagi yuqori darajadagi bilim va jismoniy tarbiya haqidagi tabiiy fanlar bilimi jismoniy tarbiyaga va ushbu yosh uchun eng xos bo‘lgan har qanday jismoniy faoliyatga ijobiy munosabat bilan izohlanadi, bolani ushbu yoshda samarali jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug‘ullanishga qiziqtirishini orttiradi.
Biz psixologik tayyorgarlik holatini bir qator savollar bilan aniqladik, ular quyidagilardan iborat bo‘ldi:yosh o‘smirlarning jismoniy tarbiyaga umumiy munosabati; ularning “jismoniy tayyorgarlik” tushunchasi va uning imkoniyatlari haqidagi fikri; o‘quvchilar o‘zlari oldiga qo‘yiladigan vazifalarning zarurat darajasi; mustaqil ravishda jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanish jarayonidagi ruhiy holat; hayotga intilishlari talab darajasi. Olingan eksperimental ma’lumotlar 7-jadvalda keltirilgan.
So‘rovnomada qatnashganlarning mutloq ko‘pchiligi har qanday yoshdagi insonlar uchun jismoniy tarbiya yuqori ahamiyatiga ekanligiga baho berdi. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, maktab o‘quvchilarining 82,2 % (jumladan, maxsus va tayyorgarlik guruhlari vakillari) maktabdagi jismoniy tarbiya fanini o‘zlarining sevimli fanlaridan biri deb atashgan (yugurish, futbol o‘ynash , basketbol), garchi ular dars jarayonida hech qanday nazariy bilim olmasalar ham bu darslar ularga katta zavq bag‘ishlashini ta’kidlashgan. Qolgan 17,8 foizi jismoniy tarbiya darslariga qiziqishning kamligini asosan darslarning “qiziq emasligi” bilan izohlagan. So‘rovda qatnashgan bolalarning 32,3 foizi turli sport seksiyalarida shug‘ullanadi.
Xarakterli jihati shundaki, respondentlarning hech biri jismoniy madaniyatni bo‘sh, keraksiz mashg‘ulot sifatida baholamagan.