Ii. Modul. Gidrodinamika Reja

4. Yurakning ishi va quvvati. Qon bosimi va uni o’lchashning biofizik mohiyati.
Yurak bajargan ish bosim kuchlarini yengish va qonga kinetik energiya berish uchun sarflanadi. Chap qorincha bir marta qisqarganda bajargan ishni hisoblaymiz. Qonning zarb hajmi V ni silindr ko’rinishida ifodalaymiz. Yurak bu hajmni ko’ndalang kesim yuzi S bo`lgan aorta bo’ylab o’rtacha P bosim ostida masofaga siqib chiqaradi. Bunda bajarilgan ish
(3.11)
Bu hajmdagi qonga kinetik energiya berish uchun
(3.12)
ish bajariladi. To’la ish
(3.13)
o’ng qorincha bajargan ish chap qorincha bajargan ishning 0,2 qismiga teng deb qabul qilinishi tufayli yurakning bir marta qisqarishida bajargan to’la ish
(3.14)
P=13 kPa, V<sub>3</sub> = 60 ml, , bo’lsa tinch holatda yurakning bir marta qisqarishida bajargan ishi A = 1 J. ekanini topamiz. 1 s da 1 marta qisqarsa 1 sutkada A = 86400 J ish bajaradi. Agar sistolalar davomiyligi 0,3 s desak, yurakning bir marta qisqarishdagi quvvati Qoramollar uchun A = 2,93 J, quvvat 11,7 Vt. 70 yil yashagan odam yuragi 2,5 milliard marta qisqaradi. Bajargan ishi 10<sup>9</sup> J. Har qanday davriy nasos 10 mln.taktdan ko’p ishlay olmaydi. Yurak esa bundan yuzlab marta ko`p ishlay oladi. Yurakning siqib chiqargan qon miqdori 1 km uzunlik va paraxod yuradigan kanalni to’ldirgan bo’lar edi.
Arteriyalarning birortasidagi sistolik va diastolik bosimlar to’g’ridan-to’g’ri manometrlarga ulangan igna yordamida o’lchanishi mumkin. Tibbiyotda esa Korotkov taklif qilgan qonsiz usuldan keng foydalaniladi. M-manjet
Sog’lom kishi organizmi uchun normal sistolik bosim 120 mm.sm.ust, diastolik bosim esa 80 mm.si.ust.ga tengdir. Qon yurakga qaytish davomida bosim kamayib boradi. Katta arteriyada 90 mm.sm.ust. bo’lsa, kichik arteriyalarda 25 mm.sm.ust venada esa hatto 10 mm.sm.ust. gacha kamayadi. Ammo yurak urishi bilan bog’liq bo’lgan bosim 120 - 80 mm.sm.ust. chegarasida o’zgarib turadi. Qonbosiminingo’zgarishi


Aorta

esa organizm faoliyatining o’zgarishi bilan bog’liqdir. Bundan esa diagnostika maqsadlarida keng foydalaniladi.

1.