Iii bob. Mehnat gigiyenasi asoslari va sanoat toksikologiyasi

3.3. Ishlab chiqarish muhitidagi biologik omillar 
Ishlab chiqarishga doir biologik omillarga biologik ob’yektlar yoki ularning hayot 
faoliyati maxsulotlari hisoblanib, ish vaqtida ishchilar ular bilan aloqada bo‘ladilar. Bu 

---

16 
yo‘nalishda eng ko‘p ahamiyatga ega bo‘lgan omillar makro- va mikroorganizmlar bo‘lib, 
ular bilan aloqada bo‘ladigan ishchilarda kasbga oid infeksiyalar yoki invaziyalar 
kuzatiladi. Bunday ishlar qatoriga yuqumli kasallikga chalingan bemorlar bilan muloqatda 
bo‘lish, kasallangan qishloq xo‘jaligi xayvonlari bilan muloqatda bo‘lish, ayrim turdagi 
qishloq xo‘jaligi maxsulotlarini qayta ishlash bilan aloqada bo‘ladigan ishlar (sut, go‘sht, 
mol terilari ya’ni jun), infeksiya bilan ifloslangan materiallar bilan ishlash 
(baklaboratoriya), hamda infeksiyani tashuvchilar bilan aloqada bo‘lish mumkinligiga 
bog‘liq ish sharoitlari (kanalar) kiradi. Yuqumli kasallik kasbiy bo‘lishi mumkin qachonki, 
ishchi ish jarayonida shu nomdagi infeksiya manbai bilan bevosita aloqada bo‘lgan bo‘lsa, 
lekin bunda boshqa joyda zararlangan bo‘lishini ham inobatga olish kerak (inkubatsion 
davrni, kontaktda bo‘lmaganlik va b.q.). Eng axamiyatli qasbiy infeksiyalar qatoriga - sil 
kasalligi, brutsellyoz, sap, kuydirgi (sibir yarasi), kanali ensefalit, ornitoz, "sut 
sog‘uvchilar tugunchasi", mikozlar qiradi. Keltirilgan kasalliklar odamga kasallangan 
xayvonlardan yuqishi mumkin, shuning uchun ularni kasbiy zoonozlar deyiladi. Ammo 
kasallik bemor odamlardan ham yuqishi mumkin yoki kasallangan odamning qoni, 
balg‘ami, siydigi, axlatini tekshirish jarayonida qasallik o‘tadi. Bunday xolatlarda kelib 
chiqadigan kasallikga antroponoz kasallik deyiladi (gepatit, ich terlama, ichburug, SPID). 
Kasbiy infeksiyalarning oldini olish tadbirlariga birinchi navbatda shaxsiy gigiyena 
qoidalariga qatiyan rioya qilishni kiritish mumkin, bundan tashqari, quyidagi tadbirlar 
katta axamiyatga egadir: 
-kasallangan odam yoki xayvonlarni aniqlash, xisobga olish, izolyasiya qilish va 
davolash; 
-profilaktik emlash tadbirlarini o‘tkazish; 
-kasallik tarqalgan joylarni sog‘lomlashtirish, jumladan, kasallangan kemiruvchilarni 
tutish va yo‘qotish; 
-kasalxonalar, chorvachilik komplekslari, go‘sht kombinatlari, sut va terini qayta 
ishlash zavodlari, bakteriologik laboratoriyalarni gigienik talab asosida qurish, jixozlash 
va ulardan to‘g‘ri foydalanish; 
-yuqorida ko‘rsatilgan ob’yektlarda sanitar-epidemiologik tartibga rioya qilish; 

---

17 
-ko‘rsatilgan ob’yektlardagi hodimlarni gigienik qoidalarga o‘qitish, ishchilarni 
maxsus kiyimlar bilan ta’minlash; 
-ishchilarni tibbiy ko‘riklardan o‘tkazib turish 
Biologik omilar, chunonchi antibiotiklar, mo‘g‘orlar, oqsil-vitamin qomplekslar 
(konsentratlari)i, achitqilar bilan muloqatda bo‘lish mikrobiologik, farmatsevtik 
korxonalarda bo‘lishi mumkin, korxonalarda biotexnologiyalarni qo‘llashda kuzatilib, 
ishchilarda disbakteriozlarni, kandidomikozlarni, allergik kasalliklarni keltirib chiqarishi 
mumkin. Bunday xollarda profilaktik tadbirlar birinchi navbatda ko‘rsatilgan omillarning 
miqdorini ishlab chiqarish muhitida kamaytirishga qaratilgan bo‘lishi kerak.