Iii. Xulosa IV. Foydalanilgan adabiyotlar Kirish


Download 125.08 Kb.
bet6/12
Sana20.10.2023
Hajmi125.08 Kb.
#1713038
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
16 (1)

2.3. Fosforning birikmalari
Fosfor (yun. φῶς-yorug’lik va φέρω-tarqayuv; φωσφόρος-nur-tarqatuvchi — lat. Phosphorus) — 15 guruhining kimyoviy elementi (eskirgan tasnifga ko’ra — beshinchi guruhning asosiy guruhi) davriy tizimning uchinchi davri, 15 atom raqamida joylashgan. Fosfor pniktogenlar guruhiga kiritilgan. Fosfor yer qobig’ida keng tarqalgan elementlaridan biridir: massa bo’yicha uning ulishi 0,08-0,09%. Dengiz suvida kontsentratsiyasi 0,07 mg/l. Erkin holatda uchramaydi, chunki yuqori kimyoviy faollik ega. 190 ga yaqin minerallar hosil qiladi, ularning eng muhimi Ca5(PO4)3 (F,Cl,OH), fosforit (Ca(PO4)2) va boshqalar. Fosfor eng muhim biologik birikmalarning bir qismidir (fosfolipidlar).Hayvon to’qimalarida mavjud bo’lib, oqsillar va boshqa muhim organik birikmalarning bir qismi (ATF, DNK), u hayot elementi hisoblanadi.
Fosfor
← Magniy | Neon →
Oddiy moddaning ko’rinishi
Oq, qizil, jigarrang va qora fosfor

Atom xossalari
Nomi, belgi, raqami ——————-→ Fosfor/ Phosphorus (P), 15
Atom massasi ——————-→ 30,973762 m.a.b. (g/mol)
Elektron konfiguratsiyasi ——————-→[Ne] 3s2 3p3
Atom radiusi ——————-→ 128 pm
Kimyoviy xossalari
Kovalent radius ——————-→ 106 pm
Ion radiusi ——————-→ 35 (+5e) 212 (-3e) pm
Elektrmanfiyligi ——————-→ 2.19 (poling shkalasi bo‘yicha)
Oksidlanish darajasi ——————-→ 5, 3, 1, 0, −1, −3
Ionlanish energiyasi ——————-→ 1011,2 kJ/mol; (10.48 eV)
Oddiy moddaning termodinamik xususiyatlari
Termodinamik faza ——————-→ Qattiq modda
Zichlik ( n.sh. da ) ——————-→ oq fosfor 1,82 g / sm³
Erish harorati ——————-→ 44,15 °C (317,3 K)
Qaynatish harorati ——————-→ 279,85 °C (553 K)
Solishtirma erish issiqligi ——————-→ 2,51 kJ/mol;
Solishtirma buglanish issiqligi ——————-→ 49,8 kJ/mol;
Molyar issiqlikgi ——————-→ 21,6 kJ/(K∙mol);
Molyar hajmi ——————-→ 17,0 mol/sm3;
Oddiy moddaning kristall panjarasi
Panjara tuzilishi ——————-→ Kubsimon
Panjara parametrlari ——————-→ 18,800 Å
Boshqa xususiyatlar
Issiqlik o’tkazuvchanligi ——————-→ (300 K) (0,236) Vt / (m · K)
CAS raqami ——————-→ 7723-14-0
Ishlatilishi
Fosfor eng muhim biogen element hisoblanadi va shu bilan birga sanoatda keng qo’llaniladi. Gugurt ishlab chiqarishda qizil fosfor ishlatiladi. U gugurt karakasing yuzasiga qoplanadi. Oltingugurt va kaliy xloratini o’z ichiga yuzaga gugurt cho’pi boshi ishqalansa, olov paydo bo’ladi.5
Ehtimol, inson xizmatiga qo’ygan fosforning birinchi xususiyati yonuvchanlikdir. Fosforning yonuvchanligi juda muhim va allotropik modifikatsiyaga bog’liq. Kimyoviy jihatdan eng faol, toksik va yonuvchan oq (“sariq”) fosfor, ushning uchun u ko’p ishlatiladi (yunuvchi bomba va boshqalarda).
Qizil fosfor sanoat tomonidan ishlab chiqariladigan va iste’mol qilinadigan asosiy modifikatsiyadir. U gugurt ishlab chiqarishda, portlovchi moddalar, yoqish uchun aralashmalar, har xil turdagi yoqilg’ilar, shuningdek haddan tashqari bosimli moylash materiallarini ishlab chiqarishda ishlatiladi.

Download 125.08 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling