Ijtimiy-gumonitar fanlar

I BOB. ILK O’RTA ASRLARDA HINDISTON

1. 
   Guptalardavlati
   

HindistonOsiyoqit'asidajoylashbo'libbudavlatlarnirojalarboshqararedilar. Ularmamlakatniboshqargandabraxmanlar (kohinlar) vakshatriylar (harbiyzadogonlar) tabaqasigatayanaredi.
320 yildashimoliyHindistonningshundayrojalaridanbiri Chandragupta I ( 320-340 yil) o'zigaqo'shnirojalarnibo'ysundirib, Gang daryosihavzasidakattadavlatga, Gupta davlatigaasossoldi. Bu davlat VI asrningboshlarigachayashadi. Chandragupta I ningvorislarizamonida, ayniqsaSamudragupta (340-380) va Chandragupta II (380-414) o'zlariningbosqinchilikdaniboratsiyosatlaribilan nom qoldirdilar.Gupta davlati Gang daryosiningquyioqimini ham, to uningdengizgaquyiladiganjoygacha, shuningdekDekanyassitog'laridan to Norbaddaryosigachabo'lganyerlarnio'zichigaolaredi. Gupta davlatiningpoytaxti Pataliputra shahriedi.
Gupta podsholariEronbilanqizg'insavdo - sotiqishlariniolibborib, O'rtaOsiyolikqabilalarininghujumlariniuzoqvaqtqaytaraoldilar. Gupta davridaHindistonmadaniy, iqtisodiyjihatdantaraqqiyqildi. HozirgiHindistondaengkengtarqalganhinduizmdininingvujudgakelishi ham o'shadavrbilanbog'liqdir.
Gupta davridaHindistonningijtimoiytuzumiGupta davridaHindistonningijtimoiytuzumidaasosanquldorliktuzumisaqlanibqolganedi. Qullarmehnatidanirrigatsiya, qishloqxo'jaligida, og’irmehnat talab qilinadiganishlarda, uyro'zgorishlaridafoydalanilaredi. QullarOsiyovaAfrikadankeltirilaredi. Gupta davridaaholiKastalarga (tabaqalarga) bo'linganbo'lib, ularning 4 ta turimavjudedi: -1. braxmanlar (kohinlar) -2. Kishatriylar (jangchilar) -3. vayishiyalar (dehqonlar, hunarmandlar, savdogarlar) -4. Shudralar (sobiqqullar, past tabaqalar, "kishihazarqiladigan" ishlarnibajaruvchikishilar) O'rtaasrlardadavlatbraxmanlar¹va

kshatriylarixtiyoridaedi. Ularningjudako'pyerlarivaqullariboredi. Gupta davridakastalarningmiqdoribirnechao'nturdanoshdi. Eng past kastalarninghaq - huquqsizligi, xo'rlanishiquldorliktuzuminingidiologiyasiningengyorqinifodasiedi. Hindistondaquldorliktuzumibilanbirgagoyatkattaiqtisodiyahamiyatgaegabo'lganjamoadehqonchiligi ham mavjudedi. Hindistondagijamiyatshuyacheykaustidaqurilganedi. HindistonningijtimoiyhayotidaqishloqjamoasiningahamiyatiK.Marisshundaytavsiflabberganedi.

"...Hindistonningbutunmamlakatyuzasigayozilganaholisikichkina - kichkinamarkazlarnitashkiletib, bumarkazlarsanoatbilanqishloqxo'jaligio'rtasidagixonakialoqaasosidayashaydi ..."
Har birqishloqningma'lummiqdordaekinzoryerivayayloviboredi. Qishloqdadehqonchilikbilanhunarmandchilikqo'shibolibborilaredi. Qishloqnioqsoqollarboshqararedi. (Demakularo'zboshidanpatriarxalishlabchiqarishdavridankechirayotganedi).Gupta podsholariningiqtisodiyqudratibirinchinavbatdaxuddi ana shubehisobdehqonjamoalarinieksplutatsiyaqilishgaasoslanganedi.Albatta, shunita'kidlabo'tishkerakki, Gupta davriHindistondaquldorliktuzuminingyemirilishiva feudal tuzumimunosabatlarningshakllanishibilanxarakterlanadi . Bu holatnibirqanchafaktlarmisolidako'rishmumkinedi:
Qullartez-tezerkinqoyibyuboriladigan, ma'lumxizmatlarnio'tashshartibilanulargaunchakattabo'lmaganyeruchastkalriajratibberilaredi.Podshoixtiyoridagiyerlarqullargaijaragaberilaredi.
- Katta oilalar mayday -maydaoilalargabo'linibketdi.
- Katta-kattaoilalargaqarashli chekyerlari ham parchalanibketdi ; bundato'ngicho'giliga, ukalarigaqaragandayerko'proqajratibberilaredi.


²
Jamoaichidaeksplutatorqatlamlarpaydobo'laboshladi. Bularninghammasinatijada feodal munosabatlari butunmamlakatboylab kengyoyilishigaolibkeldi.