Ижтимоий-психологик тренинг

 “Бумеранг” методи (1,2,3,4-иловалар)
Мазкур интерфаол усулнинг мақсади иштирокчиларни фаоллашти-
риш гуруҳ ва жамоада ишлашга йўналтирилган бўлиб, иштирокчилар-
нинг турли мазмундаги мавзуларни ўрганишга ва яхши ўзлаштириши-
га хизмат қилади. 
Тренер иштирокчиларнинг сонига қараб аудиторияни гуруҳларга 
бўлади:
• ҳар бир гуруҳга мавзуга оид бўлган материаллар тарқатилади;
• иштирокчилар 3 дақиқа ичида берилган ахборотларни ўқиб чиқа-
дилар;
• тренер иштирокчиларга берилган материалларни йиғиб олади;
• ҳар бир иштирокчи ўзи танишиб чиққан ахборотини гуруҳ аъзо-
ларига тушунтириб беради ва бир машғулот давомида иштирокчилар 
турли хил ахборотлар билан танишиб чиқади; 
• иштирокчилар топшириқларни бажариш пайтида, навбат билан 
ўқувчи ёки ўқитувчи ролида бўладилар;
• топшириқ бажарилгандан сўнг тренинг барча гуруҳларга савол-
ларни беради ва иштирокчилар ўз жавобларини оғзаки шаклда баён 
қилишлари мумкин.
«Бумеранг» машқи хотирани мустаҳкамлаб, фикрни эркин ифода 
қилиш кўникмаларини ривожлантиради. Шунинг билан тренер машқ-
ни тугаллаб якуний ҳулоса қилади.
“Доира” машқи
Тренер иштирокчиларнинг барчасини доира бўлиб туриб олишла-
рини сўрайди. Тренер қопга солинган ва мавзуга доир бўлган турли 
хил муаммоли саволларни иштирокчиларга тарқатади. Иштирокчи-
лар қопча ичидан олган ўрама қоғозларни очиб ўқийдилар. Тайёр 
бўлган иштирокчилар доира бўлиб ўтирган ҳолатда низоли вазият-
ларни ижобий ҳамда салбий ҳал этиш йўлларини айтиб беришлари 
керак бўлади. 

---

63
Масалан савол: (Сизнинг болангиз компьютер қаршисида соатлаб 
вақтини ўтказади)?
Жавоб: 
• ижобий ечим: боламга компьютердан тўғри фойдаланишни ўрга-
таман.
• салбий ечим: ўша заҳотиёқ компьютердан фойдаланишни таъ-
қиқлаб қўяман.
Бу машқни ўтказишдан асосий мақсад муаммоли ва низоли вазият-
ларни ижобий хал этишга эришишдан иборат. 
Барча иштирокчилар вазиятларни кўрсатиб берганларидан сўнг, тре-
нер АКТ фойдаланишнинг ижобий ва салбий томонларини очиб бера-
ди. Масалан: интернетнинг ижобий томони шундаки, ёшларимиз ин-
тернет орқали ўз билимлари, дунёқарашларини кенгайтириш мақсади-
да фойдаланадилар. Бир неча тилларни ўрганиш ва ўзини қизиқтирган 
саволларга тезлик билан жавоб топиш, ўз тенгдошлари билан мулоқот 
қилиш ҳамда интеллектуал салоҳияти ривожланишига хизмат қилувчи 
билимларни ўзлаштириш имкониятининг мавжудлиги туфайли бола-
ларнинг билимини оширишга хизмат қилади. 
Бироқ, масаланинг иккинчи томони яъни, интернет ёшларнинг 
интеллектуал салоҳиятини ошириш баробарида, онгини заҳарловчи 
манба сифатида ҳам таъсир ўтказаётгани ҳ еч кимга сир эмас. Айнан, 
турли хил ёт ғоялар, ахборот хуружлари, шафқатсизлик, зўравонлик 
каби ёшлар онгига зиён етказишга сабаб бўлувчи, порнографик, нар-
комания, фоҳишабозликни тарғиб қилувчи дастурларнинг мавжудли-
ги унинг салбий томони билан боғлиқ. 
Шунингдек, АКТ фойдаланилаётганда профилактика жуда муҳим.
Болалар ва ўсмирларнинг компьютерда узоқ вақт ишлаши узоқни 
яхши кўра олмаслик хавфини оширади. 

Ўн ёшгача бўлган болалар экранга 15-20 дақиқадан кўп қара-
ши мумкин эмас.

Ўсмир болалар эса 2-3 соатдан ошиқ компьютер қаршисида 
вақт ўтказмаслиги тавсия этилади. 
Бу қоида нафақат болалар, балки ёши катталарга ҳам тааллуқли. 
АКТдан фойдаланилганда ва яқин масофага масалан, китобга, мони-
торга қараганда кўз таранглашади. Демак, ҳар 20 дақиқада кўзга дам 
бериб туриш керак.
Машқ тугагандан сўнг тренер иштирокчиларга болаларни ахборот 
хуружларидан ҳимоялаш бўйича тавсияларни тарқатма материал си-
фатида тарқатади. (5-илова)

---

64