Ijtimoiy iqtisodiy fanlar
Taraqqiyot taqdirini ma’naviy
Download 0.72 Mb. Pdf ko'rish
|
milliy goya va manaviyat asoslari
- Bu sahifa navigatsiya:
- Aqliy zakovat va ruhiy-ma’naviy salohiyat - ma’rifatli insonning ikki qanotidir. Islom Karimov.
- Biz komil inson tarbiyasini davlat siyosatining ustuvor sohasi deb e’lon qilganmiz. Komil inson
- “Dars (ya’ni ta’lim) ila tarbiya orasida biroz farq bo‘lsa ham, ikkisi bir- biridan ayrilmaydigan, birining vujudi biriga
- Abdulla Avloniy
- Maqsadlarimizga erishish, yangi, demokratik jamiyat qurish islohotlarning
|
Taraqqiyot taqdirini ma’naviy jihatdan yetuk odamlar hal qiladi. Texnikaviy bilim, murakkab texnologiyani egallash qobiliyati ma’naviy barkamollik bilan, mustaqil tafakkur bilan birga borishi kerak. Aqliy zakovat va ruhiy-ma’naviy salohiyat - ma’rifatli insonning ikki qanotidir. Islom Karimov. (“O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari” asaridan) Buyuk mutafakkirlarimizdan Abu Nasr Farobiy yozganidek, ta’lim-tarbiya ishini boshlashdan avval tarbiyalanuvchilarning shaxsiy xislatlarini o’rganish lozim.
19
jamiyatshunos olimlari faylasuflar, ta’lim-tarbiya tizimida milliy modelining asosiy xususiyatlarini tahlil etayotganda ko‘proq uning milliy tarbiyadagi o‘rni hamda ahamiyatini ochib berishga harakat qilishmoqda. Jumladan, taniqli faylasuf, akademik E.Y.Yusupov mazkur modelning milliy tarbiyaning quyidagi xususiyatlari bilan bog‘liq jihatlarini ko‘rsatgan edi: milliy tarbiyada, yuksak ahloqiy fazilatlarni shakllantirish; yoshlarga milliy meros va qadriyatlarni o‘rgatish; inson omilini shakllantirish; kishilarni halol mehnat qilishga, ishbilarmonlik va tadbirkorlikka o‘rgatish; yoshlarda milliy g‘urur tuyg‘usini tarbiyalash; ta’lim va tarbiya uzviyligini ta’minlash. Olimning fikricha, milliy tarbiyaning bu xususiyatlari zamonaviy ta’lim tizimi bilan uyg‘unlasha olishi bilan bir qatorda milliy an’analarimiz, qadriyatlarimiz bilan bog‘lansagina ijobiy samara beradi. Tarbiya muammolari, deb xulosa qiladi E.Yusupov, insoniyat tarixining barcha davrlaridagi g‘oyalar, mafkuralar tizimidan ham katta o‘rin olgan. Insonning ongi, e’tiqodi uchun bo‘lgan kurashlar ham yoshlarga tarbiyaviy yo‘llar orqali ta’sir etish shaklida namoyon bo‘ladi. Shu sababli ham jismoniy sog‘lom, ma’naviy barkamol insonni tarbiyalash O‘zbekiston milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib qolmoqda 6 .
Ma’lumki, milliy ta’lim-tarbiya modelning bosh maqsadi komil insonni tarbiyalashdir. Ushbu masalada ham respublikamiz olimlari o‘ziga xos konsepsiyalarni ilgari surishmoqda. Jumladan, faylasuf olim J.Tulenov, ma’naviy barkamol inson aql-idrok asosida harakat qiladi. Vataniga, xalqi va millatiga sodiq bo‘lish ham madaniyatlilik, ma’naviylik, barkamollik, axloqiy poklik belgilaridan hisoblanadi 7 - degan fikrni ilgari suradi. Ulfat Mahkamov esa, odamlardagi yaxshilik qilish, rostgo‘ylik, hayoli bo‘lish kabi eng ulug‘ fazilatlar birlashsagina, u komil inson bo‘lib yetishishini ta’kidlaydi 8 .
Nozar To‘rayev, Mansur Oltinovlar «Yuqori malakali mutaxassis olim, me’mor, san’atkor, harbiy xodim bo‘lish barkamollikni anglatmaydi, inson kamolotga yetish uchun zarur hayot maktabini
6 Erkin YUsupov, O‘tkir Yusupov. Oila – ma’naviyat bulog’i. Toshkent, 2003, 18-bet. 7 J.Tulenov, Z. G‘ofurov. Falsafa. Oliy o‘quv yurtlari uchun. T. , “O‘qituvchi”, 1997, 294-bet. 8 Qarang. U.Mahkamov. Axloq-odob saboqlari. T. , “Fan”, 1994, 72-bet. Biz komil inson tarbiyasini davlat siyosatining ustuvor sohasi deb e’lon qilganmiz. Komil inson deganda, biz, avvalo, ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq- atvori bilan o‘zgalarga ibrat bo’ladigan bilimli, ma’rifatli kishilarni tushunamiz. Islom Karimov. (“Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q” asaridan). 20
o‘tashi, iymon-e’tiqod yo‘liga kirish talab etiladi», 9 deb ta’kidlaydilar. Falsafa fanlari doktori M.Xolmatova esa komillikning shakllantirishda ko‘proq o‘zimizga mos sharqona madaniy-ma’naviy an’analar, uning o‘ziga xosligi, afzalliklariga oid adabiyotlarni chop etish, targ‘ib qilish maqsadga muvofiqdir – degan fikrga tayanadi. Avvalgi mavzularda aytilgan mulohazalar va komil inson haqidagi olimlarimiz bildirgan fikr va qarashlarga tayanib, shunday xulosa qilish mumkinki, komil inson tushunchasiga hali mukammal ta’rif berilib, uning mohiyati to‘la va uzil kesil yoritilmagan. Zero, xalqimiz tilida «beayib Parvardigor», «Xom sut emgan banda», «Har to‘kisda bir ayib», degan hikmatlar yuradiki, bu ma’lum ma’noda «Komillik – faqat Allohga xos» degan aqidani esga olishga ham undaydi. Bu bilan biz komil inson g‘oyasi amalda bo‘lmagan gap degan xulosadan yiroqmiz. Balki, komillikka erishish o‘ta murakkab va mas’uliyatli jarayon ekanligini bu jarayonda inson fitratini tuzatmoq uchun avvalo, baloi-nafsni, xudbinlikni, munofiqlikni, egoizmni, kishilardagi loqaydlikni bartaraf etish zarurligini, bu esa jo‘n ish emasligini ta’kidlamoqchimiz, xalos. Zotan, inson mavjud ekan, u xato qilishga moyilligi, agar uning ma’rifati sayoz, ma’naviyati past bo‘lsa, bu hatto fojeaga aylanishi muqarrar. Ana shunday illatlarga mubtalo kishilardan ko‘pchilik o‘zini olib qochadi, ularga yaxshi odamlarni ibratini singdirish, jamoa mahalla-ko‘yni ta’sirini o‘tkazish ham qiyin kechadi. Shuning uchun ham Hazrat A.Navoiy: El qochsa birovdin, el yomoni bil oni, Ahvolidan idbor nishoni bil oni Fe’l ichra ulus baloyi jon bil oni Olam elining yomon-yomoni bil oni, deb bejiz yozmagan. Umumlashtirib aytganda, komil inson tushunchasiga quyidagicha ta’rif berish mumkin. Komil inson shunday insondirki, u avvalo dinu-diyonatini mustahkam tutgan, muayyan g‘oya va maslakni e’tiqod darajasiga ko‘targan, o‘zidagi qusurlarni ilm-ma’rifat ne’matlari asosida bartaraf eta olgan, nafs va xoyu-havasni irodasiga tayanib boshqara olgan kishidir. Bizda qadimdan Ma’rifatli inson tushunchasi ancha keng ma’noni anglatgan. Unutmasligimiz kerakki, ma’rifat xalqimiz, millatimiz qonidadir. An’anaviy sharqona qarashga ko‘ra ma’rifatlilik – bilim, ma’naviyat va go‘zal ahloq degani hamdir. Xalqimiz bilimli, komil inson deganda aynan shunday odamlarni ko‘z oldiga keltiradi. Milliy meodelimizda komil inson g‘oyasiga, uni tarbiyalash masalalasiga alohida e’tibor berilganligi ham ayni ana shu haqiqat bilan bog‘liqdir. Ertangi kunimiz, hayotimizning farovonligi, zamondan orqada qolmaslik, taraqqiy topgan davlatlardan va xalqlardan kam bo‘lmaslik, bir so‘z bilan aytganda, ertangi istiqbolimiz, barcha ezgu niyatlarimizning amalga oshirilishida, birinchi navbatda, bizning o‘rnimizga kelayotgan yosh avlodimizni har tomonlama yetuk insonlar qilib tarbiyalashga, voyaga yetkazishga bog‘liqdir.
9 M. Xolmatova. Oilaviy munosabatlar madaniyati va sog’lom avlod tarbiyasi. T. , “O‘zbekiston”, 2000, 174-bet. 21
Ma’lumki, tarbiya - inson shaxsi, ma’naviy qiyofasini shakllantirishga qaratilgan tadbirlar tizimidir. Ta’lim esa axloqli, odobli shaxsga hunar o‘rgatish, bilim berishdir. Inson shaxsini shakllantirish bilan bog‘liq bo‘lgan tarbiya va ta’lim bir-biri bilan uzviy bog‘langan jarayondir.
Inson shaxsi shakllanishida tarbiya ustuvor ahamiyatga ega bo‘ladi. Umuman aytganda, tarbiya ta’lim berish jarayonining barcha ma’rifiy majmuasini ham vazifasini ham o‘z ichiga oladi. Har qanday ta’lim, tarbiya bilan uyg‘unlashgandagina yetuk ma’naviyatga zamin bo‘ladi. Tarbiya, xususan milliy tarbiya xaqida so‘z borganda, bu tushunchaning mohiyati ustida alohida to‘xtab o‘tish lozim. Tarbiya so‘zi asli arabcha bo‘lib, “Parvarish qilish, ta’lim berish, o‘rgatish” degan ma’noni anglatadi. Tarbiyachi esa yuqoridagi maqsadlarni amalga oshiruvchi shaxsdir. Mukammal tarbiya berish ma’naviy kamolotning barcha jabhalarini rivojlantirish uchun sub’ektiv omil bo‘lib, unga asos ham yaratadi Shuning uchun hamma davrlarda ham tarbiyachilar yoshlarni axloqi va odobi, iymoni va vijdoni, bilimi hamda malakasini davr talablari va ehtiyojlari bilan uyg‘unlashtirib shakllantirishga harakat qilganlar. Shunga ko‘ra, “har qanday tarbiya jarayoni oxir-oqibat, o‘z maqsad va mohiyatiga ko‘ra g‘oyaviy tarbiyadir 10 . Sog‘lom g‘oyaviy tarbiya – yuksak dunyoqarash va e’tiqod tarbiyasini ham anglatadi. Shu o‘rinda tarbiya hamda ta’lim beruvchining shaxsiy sifati hamda o‘z ishiga fidoyiligi bu masalada g‘oyat muhim ekanligini unitmaslik kerak.
10 Milliy istiqlol g’oyasini xalqimiz ongiga singdirish, omillari va vositalari. T. , «Ijod dunyosi» nashriyot uyi. 2002 yil, 7- bet.
22
Olimlarning ta’kidlashicha, informatsion yoki psixologik xurujlar ikki muhim ob’ektga zarba berishni maqsad qilib qo‘yadi. Bu, birinchidan, kompyuterlar va ma’lumotlar tizimidir, chunki bugun hayotni axborot texnologiyalarisiz, Internetsiz tasavvur qilish qiyin. Ikkinchidan - har birimizning individual ongimiz hamda barchamizga xos bo‘lgan va biz amal qiladigan ijtimoiy xatti-harakat normalariga ta’sir alohida e’tiborga olinadi. Ma’lumotlar asri bo‘lgan XXI asrda psixologik urush va informatsion xurujlar ham ayrim geosiyosiy kuchlar qo‘lida o‘z gegemonligini o‘tkazishning o‘ziga yarasha ta’sir vositasi bo‘lib bormoqda. Ular aksariyat xollarda yoshlar auditoriyasiga qaratilgan, chunki bunday urushning mohiyati raqibni oson yo‘l bilan, qarshiliksiz yengishdir. Ya’ni, ma’lumotlar oqimi shunday yetakziladiki, ma’lumotni qabul qiluvchi shaxs qarshilik ko‘rsatish bema’ni ish ekanligiga ishonib qoladi. Bundan tashqari, ommaviy axborot vositalari orqali ataylab qarama-qarshi xarakterdagi ma’lumotlar poyma-poy beriladiki, bu ham oxir-oqibat odamlarning ma’naviy idroki susayishiga olib keladi. Demak, bu xarakatlarning barchasi tinglovchi, tomoshabin yoki o‘quvchining fikrini o‘zgartirishga qaratilgandir. Dunyoqarashimizga hamoxang tarzda shakllanib borayotgan amaliy hatti-harakatlarimizda yangiliklar shu qadar ko‘pki, ularni oxirgi paytda ijtimoiy innovatsiyalar tushunchasi orqali izohlamoqdamiz. Ijtimoiy innovatsiyalar - bu inson aqli va kuchi, ma’naviy dunyosini mutanosibligi sharoitida uning mohiyatini saqlash, himoya qilish, takomillashtirish, samaradorligiga erishish yo‘llarini ko‘rsatuvchi qarashlar majmui bo‘lib, u bugungi kunda har birimizning turli tashqi va ichki ma’naviy tazyiqlardan himoyalanishimizning kafolatlarini belgilaydi. Shu ma’noda globalizatsiya sharoitida milliy ta’lim-tarbiyaning texnologik xususiyatlarini belgilashda quyidagilarni e’tibordan qochirmaslik lozim: 1. Munosib turmush kechirishga bo‘lgan intilishning unga erishishga olib keluvchi aniq maqsad-muddaolar, maslaklar, fikrlash tarzi bilan uyg‘unligi. Ya’ni, bugungi iqtisodiy islohotlarning aniq samarasi har bir oila, shaxs manfaatiga mutanosibligini ta’minlashning milliy g‘oyaga bevosita bog‘liq jihatlarini har bir fuqaro ongiga yetkazish. Aniqroq aytadigan bo‘lsak, mamlakatimiz har bir fuqarosi halol mehnat qilmagan inson ma’naviy-axloqiy kamolotga erishishi mumkin emasligini, farovon
23
hayotga erisha olmasligi g‘oyasini anglab yetishiga ko‘maklashish zarur. Barcha ezguliklarning boshlanishi tinimsiz izlanish, ilm o‘rganish, ya’ni, mehnat ekanligi bizlarga ajdodlarimizdan qolgan meros ekanligini unutmasligimiz darkor. 2. Jamiyatdagi tub islohotlar, global o‘zgarishlar har bir fuqaroni bir qarashda noaniqlik, anglashilmovchilik vaziyatiga solishi muqarrar. Shunda unga milliy g‘oya kerak bo‘ladi, ya’ni, millatning manfaatini ifodalovchi g‘oya aniq bilim, tafakkurga tayanib oqilona ish ko‘rishga, tavakkal qilmaslikka, hayotda qoqilmaslikka undaydi. Chunki noaniqliklar, mavhumliklar inson qalbidagi xatarning belgisini bildirsa, uning aksi bo‘lmish milliy manfaatga mos harakatlar xavfsizlikning kafolatlari ramzi sifatida odamni yashashga, o‘z layoqati va iste’dodini to‘la namoyon etishga zamin yaratadi. 3. Milliy g‘oya har bir fuqaroga jamiyat normalari, u ishlab chiqqan qonunlar doirasida yashashga, o‘ziga ravo ko‘rmagan narsani birovlarga ham ravo ko‘rmay yashashga qrgatadi. Shu ma’noda milliy g‘oyamiz har bir inson manfaatini xalq va millat manfaati bilan shu qadar uyg‘unlashtiradiki, bu xolat huquqiy ongning shakllanganlik darajasida belgilanadi. Biz qurayotgan erkin jamiyat, huquqiy davlat har bir fuqaroning maqsad-muddaolariga mosl bo‘lib, uning istiqbolini qonunan kafolatlaydi. 4. Mustaqillik va erkinlik, qonuniy kafolatlar odamlarni turli vaziyatlarda nostandart qarorlar chiqarishga, o‘z fikr-mulohazalarini erkin, mustaqil bayon etishga imkon beradiki, bu o‘z navbatida milliy mafkuraning takomiliga xizmat qilsa-da, ikkinchi tomondan, ijtimoiy fikrda ayrim evrilishlarday idrok etilishi mumkin. Shunday vaziyatlarda ham xalq ongiga milliy g‘oyaning singishi turli vaziyatlarda odamlarning bir-birlarini tushunishlariga, milliy birlikka, hamjihatlikni ta’minlashga xizmat qiladi. Xurfikrlilik va noyob qobiliyatlar istiqlol mafkurasini yanada boyitadi, mustahkamlaydi. 5. Jamiyat miqyosida turli ziddiyatlar, inqirozlar ro‘y berayotgan bir sharoitda aholi ongiga milliy g‘oyani singdirishning eng ta’sirchan mexanizmini ishlab chiqish mushkul ish. Chunki omma, birinchi navbatda ta’lim bilan qamrab olingan aholi, yoshlar axborot oqimining barcha jabhalaridan xoxlagan paytda, xohlagancha ma’lumotlarni olishi mumkin va unga o‘z munosabatini bildirishga xaqli. Lekin biz tutadigan yo‘l, millatni millat, xalqni xalq qilish yo‘li kengmiqyosli ta’sirlar sharoitida o‘ta e’tiqodli, sobit irodali yoshlarni tarbiyalash va ular ongiga eng ezgu g‘oyalarni singdira olishdan iboratdir. Shuning uchun Yurtboshimiz, tarbiya, muallim hamda murabbiyning ta’lim tizimidagi o’rnini atroflicha tahlil etib shunday degan edi: «Tarbiyachilarning o’ziga zamonaviy bilim berish, ularning ma’lumotini oshirish kabi paysalga solib bo’lmaydigan dolzarb masalaga duch kelmoqdamiz. Mening fikrimcha, «Ta’lim-tarbiya tizimini o’zgartirishdagi asosiy muammo ham shu yerda, o’qituvchi bolalarimizga zamonaviy bilim bersin, deb talab qilamiz. Ammo zamonaviy bilim berish shu bilan birga, o‘qituvchi va murabbiylarning hayotiy talablarini qondirish, ularni rag‘batlantirish, ularni o‘z ishi, kasbidan mamnun bo‘lishini ta’minlashimiz lozim. Albatta bu masalani 24
birdaniga yechish qiyin, lekin uni yechmasdan turib kelajak avlodning tarbiyasi to‘g‘risida gapirishning o‘zi mutloqo nomaqbuldir» 11 . Zero, biz yangi asrda va yangi bir sivilizatsiya davrida yashayapmiz. Bu sivilizatsiyada mehnat qilib, o‘zining ustida tinmay ishlaydigan, uzluksiz ta’lim oladigan, doimiy ravishda o‘z bilim ehtiyojlarini qondirib, olgan bilimlarini oilasi, xalqi va davlati rivojlanishiga sarf qila oladigan shaxsgina munosib o‘rinni egallashi mumkin. Shuning uchun ham Milliy modelimizda uzluksiz ta’limga katta ahamiyat berilgan. Chunki, jamiyatimiz o‘z oldiga qo‘ygan oliy maqsad – kelajagi buyuk O‘zbekistonni, ozod, obod Vatanni yaratish va umuman, islohotlarning taqdiri oxir-oqibatda bugun shakllanayotgan avlodning dunyoqarashiga, ijtimoiy mo‘ljalliga zamonaviy ilm-fan va kasblarni egallashiga, amaliy tashkilotchiligiga bevosita bog‘liq. Bizning davrimizda muayyan e’tiqod, aniq umid va ezgu niyatlarga ega, o‘z mavqei, huquqini anglagan bilimdon, o‘z vatani burchiga sadoqatli fuqarosiz ijtimoiy taraqqiyot mumkin emas.
XXI asr yoshlari turli-tuman mafkuralar tajovuzi kuchayib borayotgan sharoitda yashamoqdalar. Bunday vaziyatda pedagogika fani yoshlarimizda har qanday yot mafkuraviy ta’sirga qarshi muayyan munosabatni hamma joyda har doim namoyon bo‘lishini ta’minlashga qodir bo‘lmog‘i kerak. Ushbu o‘ta muhim ijtimoiy-pedagogik muammo yechilmas ekan, kelajakda yoshlarimizning yot mafkuralar ta’siriga qarshi javob qaytara olmasliklari tabiiydir. Bunga esa yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Mafkuraviy tarbiya o‘quvchining ma’naviy, ma’rifiy, siyosiy, iqtisodiy bilimlarini oddiygina qabul qilib olishinigina emas, balki ularni ongli ravishda tushunib yetishini, bu bilimlardan zamonaviy ijtimoiy hodisalarga mafkuraviy kurashlar voqeligidan kelib chiqib, munosabat bildirish ko‘nikmalarini shakllantirishga o‘rgatishni ko‘zda tutadi. Bu ko‘nikmalar o`quvchi dunyoqarashini, bilimlarini milliy istiqlol g‘oyasi – Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi, komil inson, ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, dinlararo bag‘rikenglik (tolerantlik) nuqtai nazaridan sekin-asta boyitib borish bilan ta’minlanadi. Shuning uchun yosh avlodni tarbiyalashda uning dunyoqarashi, bilim darajasi, madaniy va siyosiy saviyasi, xulq-atvori umuminsoniy qadriyatlarga va qonun- qoidalarga mos kelishi eng muhim ahamiyatga ega. Chunki, inson mavqei jamiyat taraqqiyoti bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, shaxs kamolining asosiy manbai jamiyatda, uning faoliyati bilan bog‘liq ijtimoiy va oilaviy-maishiy munosabatlar tuzumida ekanligini tarix tajribasi tasdiqlab bergan. Inson mohiyati masalasini, uning jamiyatda tutgan o‘rnini, shaxsning dunyosini ifodalovchi o‘zaro uzviy bog‘langan e’tiqod (iymon), huquq, burch, diyonat (vijdon), adolat, halollik kabi qadriyatlar orqali to‘g‘ri idrok qilishi mumkin. Aslida har bir fuqaro hayotdagi o‘rnini, mavqeini o‘z jamiyati, vatani, tevarak-atrofidagi muhim (oila, mehnat jamoasi, mahalla va h.k.) oldidagi burchi va mas’uliyatini ichki his-tuyg‘ulari, vijdoni orqali chuqur tushunib olsa, mustaqil fikri bo‘lsa ijtimoiy taraqqiyotning muhim omiliga aylanadi. Shunday qilib, mustaqil fikrlash - shaxsning bevosita o‘ziga
11 Barkamol avlod orzusi. T. , «SHarq» nashriyot matbaa konserni Bosh tahririyati. T. , 1999 yil, 12-bet 25
bog‘liq bo‘lgan, uni tashqi muhitning turli ta’sirlariga nisbatan fikr-o‘ylari vositasida munosabatda bo‘lib, kerak bo‘lsa, unga qarshilik ko‘rsatish qobiliyatidir. Mustaqil fikrning yo‘qligi, afsuski, ayrim toifalar, xususan oliy va o‘rta maxsus ta’lim tizimiga tortilmagan yoshlar, ayollar o‘rtasida uchrab turadi.
Bunday holatda
odamlarning buzg‘unchi g‘oyalar ta’siriga, yot mafkuralar girdobiga tushib qolish xavfi ortib boradi. Shaxsning fikrga qarshi fikr bilan, g‘oyaga qarshi g‘oya bilan, jaholatga qarshi ma’rifat bilan qarshilik ko‘rsata olish imkoniyati torayadi. Bu, aytish mumkinki, yoshlarni mafkuraviy nuqtai nazardan tarbiyalashdagi eng katta muammolardan biridir. Hozirgi
murakkab davrda
biz fuqarolarimizning, ayniqsa, yoshlarning dunyoqarashi va ongi qanday bo‘lishiga befarq qaray olmaymiz, kelajakda ham har tomonlama kamol topgan, bilimdon va ishbilarmon, real hayotni va qonun-qoidalarni to‘g‘ri idrok qila oladigan, ongli va faol, o‘z burchiga sadoqatli erkin shaxsni tarbiyalashimiz zarur. Erkin shaxs yashash maqsadini va o‘z mavqeini to‘g‘ri aniqlab olishga, xurofiy tasavvurlardan ozod holda aql-idroki, kuch-g‘ayrati va vijdoniga tayanib, halol mehnat va faoliyati bilan turmush sharoitini yaxshilashga intiladigan bo‘lishi zarur. Biz o‘z madaniyatimiz va bizni o‘rab turgan ijtimoiy borliqning hosilasi ekanmiz, vaziyatlarga bog‘liqmiz va boshqalarning bizga ko‘rsatayotgan ta’sirlari komida bo‘lamiz. Ayrim yoshlarning jaholat va diniy aqidaparastlikka berilishi, o‘zi to‘la anglamagan xolda turli xil buzg‘unchi g‘oya va da’vatlariga qo‘shilib ketishi, terrorizmning manfur xarakatlariga, jinoyatga sabab bo‘lgan ko‘plab voqealarga bosh qo‘shishi aynan shunday vaziyat xukmida amalga oshganligi ma’lum. Shuning uchun asosiy vazifa – har bir odamni, u vaziyatdan ham ko‘ra o‘zining shaxsiy dunyoqarashi va e’tiqodini, sog‘lom qarashlarini u yoki bu tahdidli va tahlikali yoki konfliktli vaziyatlarga qarshi qo‘ya oladigan qilib tarbiyalash kerak. Demak, shaxsiy fikr katta ahamiyatga ega. Odamlarning turli ijtimoiy vaziyatlarda o‘zlarini turlicha tutishlari, aslida ularning turlicha o‘ylashlaridan kelib chiqadi, o‘ylash, fikrlash, sovuq mulohaza yuritish san’ati milliy mafkura Download 0.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|