Ijtimoiy iqtisodiy fanlar


Download 0.72 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/9
Sana08.07.2020
Hajmi0.72 Mb.
#123292
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
milliy goya va manaviyat asoslari


 

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 



XALQ TALIMI VAZIRLIGI 

 

NAVOIY VILOYAT XALQ  TA’LIMI XODIMLARINI QAYTA 

TAYYORLASH VA ULARNING  MALAKASINI OSHIRISH 

INSTITUTI 

 

“IJTIMOIY – IQTISODIY FANLAR” KAFEDRASI 

 

MILLIY G‘OYA VA MA’NAVIYAT ASOSLARI  FANIDAN 

BARCHA TOIFADAGI KURSLAR UCHUN 

 

Ma’ruzalar matni 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Navoiy – 2015 

 

 



    Tuzuvchi:        

 

 



                       Sh.Boboyorov  Ijtimoiy - iqtisodiy fanlar  

 kafedrasi o‘qituvchisi   



 

Taqrizchi:                                                              R.Rajabov  Falsafa fanlari nomzodi, dotsent  

 

 



 

 

 



 

 

  



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



“Ijtimoiy  fanlar,  ma’naviyat  va  ta’limni  boshqarish”  kafedrasining  2014-yil  27  dekabr  11  -  sonli  

majlisida ko‘rib chiqilgan. 

Ma’ruza  matni    institutning  2015-yil  6  -  yanvardagi  1-  sonli  Ilmiy  Kengashida  muhokama  etib, 

tasdiqlangan.      



 

 “Milliy g‘oya va ma’naviyat asoslari” o‘quv moduli bo‘yicha malaka oshirish kursi 



tinglovchilarining tayyorgarlik  darajasiga qo‘yiladigan talablar 

(pedagog xodimlarning barcha malaka toifalari uchun) 

Ushbu o‘quv modulini o‘zlashtirishi natijasida tinglovchilar:   ta’lim-tarbiya bilan milliy 



g‘oyaning birligiga e’tibor qaratishi; 

har qanday jamiyatning istiqboli, uning rivojlanishi mamlakatning aqliy-intellektual salohiyati 



bilan bog‘liqligini anglashi; 

rahbarlik  faoliyatini  ta’lim-tarbiya  bilan  bevosita  yoki  bilvosita  bog‘liq  jihatlarini  hisobga 



olishi; 

ta’lim-tarbiya  bilan  bog‘liq  vazirlik,  ta’lim-tarbiya  muassasalarida  olib  borilayotgan  ishlarni 



o‘zaro  muvofiqlashtirishi,    tashkil  etishi,  uni  yanada  takomillashtirishi,  yangilash  va  rivojlantirib 

borishi; 

ta’lim-tarbiyaga  qo‘yilayotgan  talablarga  javob  berishi,  bu  boradagi  yutuq  va  muammolarni 



oldindan  ko‘rishi,  uning  uzoq  muddatli  strategik  yo‘nalishlarini  belgilab  olishi  va  ularni  amalga 

oshirish ishlarida ko‘proq rahbarlik mahoratining talab etilishiga e’tibor qaratishi;  

-tarbiyada barcha sohalar bo‘yicha, ya’ni oila, maktab, mahalla,  faoliyati o‘rtasida hamkorlikni 

ta’minlashi; 

-  milliy g‘oya targ‘iboti va ma’naviy-ma’rifiy ishlarni tashkil etish, uning samaradorligini hamda 

ta’sirchanligini  oshirish  borasida  mamlakatimizda  olib  borilayotgan  bunyodkorlik  ishlari,  keng 

qamrovli  islohotlar,  qabul  qilingan  farmon  va  farmoyishlar,  qarorlar,  O‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidenti  Islom  Karimovning  milliy  g‘oya  targ‘iboti  va  ma’naviy-ma’rifiy  ishlar  samaradorligini 

oshirish to‘g‘risidagi ma’ruzalarining mazmun-mohiyatini bilishi; 

-  Islom  Karimovning  “Yuksak  ma’naviyat  –  yengilmas  kuch”  asarining  mohiyatini  anglash  va 

hayotga tatbiq etish; 

-  Islom Karimovning “Eng asosiy mezon – hayot haqiqatini aks ettirish” risolasini bilishi; 

-  Islom  Karimovning  “Jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozi,  O‘zbekiston  sharoitida  uni  bartaraf 

etishning yo‘llari va choralari” nomli asarining mazmun va mohiyatini bilishi;   

-  Islom  Karimovning  “Milliy-ma’naviy  yuksalish  konsepsiyasi”,  uning  nazariy  metodologik  va 

amaliy tomonlari haqida tushunchaga ega bo‘lishi;  

-  yangi  avlod  kadrlarini  tayyorlashda  “Milliy  g‘oya  va  ma’naviyat  asoslari”  fanining  roli  va 

ahamiyatini bilishi; 

-  -ta’limning sifat va samaradorligini “Davlat ta’lim standarti” asosida tashkil etishi; 

-  -ta’lim jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiya (bahs munozara, debat, trening, ma’ruza, 

intellektual savol-javob)lardan unumli foydalanishi; 


 

-  -yoshlarni mustaqil fikrlashga o‘rgatish uchun mantiqiy bahs-munozaralarni tashkil etishi; 



-  yosh  avlod  qalbi  va  ongiga  ona  yurtga  muhabbat,  istiqlolga  sadoqat  tuyg‘ularini  chuqur 

singdirish yo‘llarini bilishi; 

-  zamon  talabiga  mos  holda  yangicha  fikrlaydigan,  mustaqil  dunyoqarashga  ega  bo‘lgan  yangi 

avlodni tarbiyalash yo‘llarini bilishi; 

-  dunyo hamjamiyatida o‘zining va millatining salohiyatini ko‘rsatib bera olish yo‘llarni bilishi, 

ajdodlarimiz bilan faxrlanish, milliy g‘ururga ega bo‘lishi; 

-  “Kuchli davlatdan-kuchli fuqarolik jamiyati sari” tamoyilining mohiyatini bilishi; 

-  Vatan  baxt-saodati,  tinchligi  uchun  jasorati  yetarli  bo‘lgan  yoshlarni  tarbiyalash  usul  va 

vositalarini bilishi; 

-  mafkurada, ma’naviyat sohasida g‘oyaviy bo‘shliq bo‘lmasligiga erishish; 

-  bugungi dunyoning mafkuraviy manzarasini bilishi va to‘g‘ri tushuntirib bera olishi; 

-  jahonda  yuz  berayotgan  ma’naviy  o‘zgarishlar,  mafkuraviy  muammolar  va  tahdidlarni  bilishi 

hamda ularga qarshi mafkuraviy immunitetni hosil qilish; 

-  chetdan  kirib  kelayotgan  madaniyatsizlik,  ma’naviy  qashshoqlik,  axloqsizlik,  ya’ni  g‘oyaviy, 

mafkuraviy,  informatsion  xurujlardan  yoshlarni  himoya  qilish,  tinch-osoyishta  hayotimizga  xavf 

tug‘dirishi mumkin bo‘lgan tajovuzlarga qarshi izchil kurash olib borish yo‘llarini bilishi; 

-  milliy  qadriyatlar  bilan  umumbashariy  qadriyatlarni  uyg‘un,  mushtarak  holda  olib  borish 

yo‘llarini bilishi; 

-  mute’likdan  xoli  bo‘lish,  o‘z  fikrini  erkin  ifodalay  olish  va  uni  himoya  qila  olish  yo‘llarini 

bilishi; 

-   yosh  avlodni  mustahkam  irodali  va  milliy  g‘oya  e’tiqodiga  sobit,  iymonli,  barkamol  insonlar 

etib tarbiyalash yo‘llarini bilishi talab qilinadi. 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mundarija:  

1. Global o‘zgarishlar va yoshlarning ma’naviy-ma’rifiy tarbiyasi 

 samaradorligini oshirish zarurati.  Prеzidеnt Islom Karimovning  

O‘zbеkiston Rеspublikasi Konstitutsiyasining 22 yilligiga  

bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasining mazmun – 

mohiyati…………………………………………..............................................................................6-11 

2. Milliy g‘oya va fuqarolik jamiyatini  shakllantirish jarayonida  

maktab ta’limining  o‘rni………………………………………………………………………..…12-32 

3. Mafkuraviy muammolar, ma’naviy tahdidlar va barkamol  

shaxs tarbiyasi……………………………………………………………………………………..32-38 



4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning  

“Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” asaridagi g‘oyalarning 

 ta’lim tizimidagi ahamiyati………………………………………………………………………..39-49 

5. Milliy mafkurani o‘quvchi yoshlar ongi va qalbiga  

singdirishda maktab  pedogogining ma’suliyati……………………………………………………50-66 

6. Foydalanilgan adabiyotlar.........................................................................................................67-68  



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-MAVZU: Global o‘zgarishlar va yoshlarning ma’naviy-ma’rifiy tarbiyasi 



samaradorligini oshirish zarurati. O‘zbеkiston Rеspublikasi Konstitutsiyasining 22 

yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzasining mazmun - mohiyati 

(2 soat ma’ruza) 

Reja:  

1.  Yoshlarni  ma’naviy  tahdidlardan  himoya  qilish  –  mamlakat  taraqqiyoti  va  barqarorligining 

muhim omili  

2.  Globallashuv sharoitida ma’naviy tahdidlar va ularning  asosiy yo‘nalishlari                      

3.  Ichki ma’naviy tahdidlar: ko‘rinishlari va sabablari  

4.  Mafkuraviy immunitеt va tarixiy xotiraning ma’naviy  tahdidlardan himoya vositasi sifatidagi 

o‘rni  

       Jihozlar:  O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasi,  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 

“O‘zbekiston  mustaqillikka  erishish  ostonasida”,  “O‘zbekiston  XXI  asr  bo‘sag‘asida:  xavsizlikka 

tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyat kafolatlari”,  Tarixiy xotirasiz-kelajak yo‘q.  

“Ozod  va  obod  vatan,  erkin  va  farovon  hayot  provard  maqsadimiz”,“Yuksak  ma’naviyat-yengilmas 

kuch” kitoblari, 2006-yil 25-avgustdagi 451-sonli qarori 

Yangi mavzu bayoni: 

“O‘zbekiston”  xalqaro  anjumanlar saroyida 5-dekabr  kuni  O‘zbekiston Respublikasi  Konstitutsiyasi  

qabul  qilingan kunning  22  yilligiga  bag‘ishlangan  tantanali  yig‘ilish  bo‘lib o‘tdi. Unda  davlat  va 

jamoat  arboblari, fan, madaniyat  va  san’at  namoyondalari,  poytaxt  jamoatchiligi, mamlakatimizda 

faoliyat  ko‘rsatayotgan  xorijiy  davlatlarning  elchixonalari  va  xalqaro  tashkilotlar  vakolatxonalari  

vakillari    ishtirok    etdi.  Tantanali    yig`ilishda    Prezidentimiz    Islom    Karimov    “Mamlakatimizni  

demokratik yangilash  va  modernizatsiya  qilishga  qaratilgan  taraqqiyot   yo`limizni qat’iyat bilan  

davom    ettirish  –  bosh    maqsadimizdir”  mavzusida    ma’ruza    qildilar  va    2015-yilni  “Keksalarni  

e’zozlash  yili” deb  e’lon  qildilar.  So‘ngra  Yurtboshimiz  Oqsaroyda bir guruh yurtdoshlarimizga 

Vatanimizning    yuksak  mukofotlarini    topshirdilar.  Konstitutsiyamizda  belgilab  berilgan  asosiy 

maqsadlarimiz    ya’ni,  Bosh  qomusimiz  bozor  iqtisodiyotiga  asoslangan  mustaqil  demokratik  davlat 

qurish, inson manfaatlari, huquq va erkinliklari, qonun ustuvorligi va mamlakatimiz barcha fuqarolari 

uchun  qonun  oldida  tenglik  tamoyili  ta’minlanadigan  fuqarolik  jamiyatini  shakllantirishning 

mustahkam  poydevorini  yaratib  berdi.  O‘zbekistonimizga  mos  tarixiy,  milliy,  an’anaviy  va  iqtisodiy 

vaziyat va xususiyatlarni inobatga olmasdan turib, “bozor iqtisodiyotining shiddatli girdobiga o‘zingni 

tashlasang, uning o‘zi ko‘zlangan manzilga olib chiqadi” degan xomxayollardan butunlay voz kechdik 

va bugungi  kunda butun  dunyoda tan olingan, “o‘zbek modeli” deb nom olgan jamiyatimizni  tubdan 

isloh  etish,erkinlashtirish,  demokratik  yangi  davlat  qurish,  uni  modernizatsiya  qilish  bo‘yicha  puxta 

o‘ylangan  taraqqiyot  yo‘limizni  tanlab  oldik.  Biz  tanlagan  va  mashhur  besh  tamoyilga    asoslangan  


 

taraqqiyot modelining naqadar haqqoniy va samarali ekani biz qurayotgan yangi demokratik tizimda, 



iqtisodiyotimiz  rivojlanishining  barqaror,  barchani  hayratda  qoldirayotgan  sur’atlarida,  xalqimizning 

hayot darajasi va sifati ortib borayotganida o‘zining amaliy tasdig‘ini topmoqda. 

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan olamshumul o‘zgarishlar, shahar va qishloqlarimizning 

qiyofasi  tobora  chiroy  ochib,  aholimizning  farovonligi  yuksalib  borayotgani  haqida  gapirganda, 

bunday  yangilanishlarning  g‘oyat  muhim  manbalari  –  avvalo,  odamlarimizning  ongu  tafakkuri, 

dunyoqarashi  va  kayfiyati  tubdan  o‘zgarib,  ularning  yon-atrofimizda  ro‘y  berayotgan  voqea-

hodisalarga  daxldorlik  hissi,  ertangi  kunga  munosabati  va  ishonchi  tobora  mustahkamlanib,  siyosiy 

saviyasi  va  huquqiy  madaniyati  o‘sib  borayotgani  haqida  alohida  to‘xtalishni  o‘rinli  deb 

bilaman.Shular haqida so‘z yuritar ekanmiz, biz bundan 17 yil oldin qabul qilgan, qo‘lga kiritayotgan 

barcha  yutuq  va  marralarimizning  omili  va  zamini  bo‘lgan,  hammamizni,  avvalo,  bolalarimizning 

ongu tafakkurini, hayotga bo‘lgan munosabatini tubdan o‘zgartirgan Kadrlar tayyorlash milliy dasturi 

va istiqbolli maktab dasturi haqida alohida to‘xtalib o‘tishimiz zarur, deb o‘ylayman. Eski tizimning 

qolip va aqidalaridan xoli bo‘lgan, mustaqil fikrlaydigan va hayotga qaraydigan, Vatanimiz taqdiri va 

kelajagi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishga qodir kuch sifatida maydonga chiqayotgan bugungi 

yosh  avlodimiz  ayni  shu  dasturlarning,  biz  amalga  oshirayotgan  tarbiyaviy  ishlarimizning  mahsuli, 

desam, hech qanday xato bo‘lmaydi. 

Jahon  tarixi  barchamizga  bir  haqiqatni  doimo  eslatib  turadi  –  hayotimiz  taraqqiyoti  hech 

qachon  bir  joyda  to‘xtab  turmaydi,  xuddi  shu  kabi  jamiyatimizni  isloh  etish  va  demokratlashtirish, 

mamlakatni  modernizatsiya  qilish  va  yangilash  bir  muddatlik  ish  emas,  balki  muntazam  davom 

etadigan uzluksiz jarayondir. Ayniqsa, bugun biz  XXI asrda – intellektual mehnat birlamchi ahamiyat 

kasb  etayotgan  globallashuv  va  internet  asrida  yashayotganimizni  hisobga  oladigan  bo‘lsak,  jahon 

bozorida  raqobat  kurashining  miqyosi  va  keskinligi  tobora  ortib  borayotgani  bu  haqiqatni  yana 

tasdiqlab  bermoqda.    Hayotning  ana  shunday  qat’iy  talabini  qayd  etgan  holda,  biz  tanlagan  maqsad, 

ya’ni  taraqqiy  topgan  davlatlar  qatoriga  kirish,  xalqimiz  va  kelajak  avlodimiz  uchun  munosib  hayot 

darajasi  va  sifatini  ta’minlash,  xalqaro  hamjamiyatda  yuksak  obro‘-e’tiborga  sazovor  bo‘lish  yo‘lida 

biz  amalga  oshirgan  ishlarimiz  ezgu  niyatlarimizga  erishishning  faqatgina  bir  qismi  ekanini  anglab 

olishimiz  darkor.  Ana  shu  fikr  va  xulosalardan  kelib  chiqqan  holda,  2010-yilning  noyabr  oyida 

O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  palatalarining  qo‘shma  yig‘ilishida  Mamlakatimizda 

demokratik  islohotlarni  yanada  chuqurlashtirish  va  fuqarolik  jamiyatini  rivojlantirish  konsepsiyasini, 

boshqacha qilib aytganda, o‘zimizning uzoq va davomli muddatga mo‘ljallangan strategiyamizni qabul 

qildik,  desak, ayni  haqiqatni aytgan bo‘lamiz. Bugungi  kunda dunyoda sodir bo‘layotgan voqealarni 

xolisona baholar ekanmiz, keskinlik va xavf-xatarlarning tobora o‘sib, geosiyosiy qarama-qarshiliklar, 

o‘z ta’sir doirasini kengaytirishga qaratilgan kurashning kuchayib  borayotgani,  radikalizm,  terrorizm 

va  ekstremizm  kabi  tahdidlar  bizni  tashvishga  solmasdan  qo‘ymaydi,  albatta.  Global  makonda 



 

moliyaviy-iqtisodiy  inqiroz  hamon  davom  etayotgani,  tovar  bozorlarida  talabning  keskin  kamayib 



borayotgani  va  kon’yunkturaning  beqarorligi  ko‘pgina  davlatlarda  iqtisodiy  o‘sish  sur’atlarining 

pasayishiga,  investitsiya  faolligining  susayishi  va  chetga  kapital  chiqib  ketishining  kuchayishiga  olib 

kelmoqda.    Mana  shunday  keskinlashuv  va  jahon  bozoridagi  noaniq  vaziyat  keyingi  yillarda  ham 

davom etishi mumkin. O‘z-o‘zidan ayonki, kutilayotgan barcha salbiy holatlarning oldini olish, ularni 

bartaraf  qilish  uchun  barchamizdan  hushyorlik,  sezgirlik,  safarbarlik  va  rejalarimizga,  avvalo, 

Mamlakatimizda  demokratik  islohotlarni  chuqurlashtirish  va  fuqarolik  jamiyatini  rivojlantirish 

konsepsiyasiga  tegishli  o‘zgartirish  va  qo‘shimchalar  kiritish  talab  qilinadi.Bugungi  kunda  yaqin  va 

uzoq atrofimizda, butun jahon miqyosida siyosiy, iqtisodiy vaziyat tobora keskinlashib borayotganini 

inobatga  olgan  holda,  eng  muhim  ustuvor  vazifalarimiz  qatorida  iqtisodiyotimizda  tarkibiy 

o‘zgarishlarni izchil chuqurlashtirish, ishlab chiqarishni uzluksiz texnik va texnologik yangilab borish, 

zamonaviy  axborot-kommunikatsiya  tizimlarini  keng  joriy  etishni  asosiy  maqsadimiz  sifatida 

ko‘rishimiz  kerak.  Shular  qatorida  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “2014-2018-yillarda 

O‘zbekistonda aholining reproduktiv salomatligini yanada mustahkamlash, onalar, bolalar va o‘smirlar 

sog‘lig‘ini  muhofaza  qilish  borasidagi  Davlat  dasturi  to‘g‘risida”  qabul  qilingan  qarori  mohiyat 

e’tibori  bilan  bolalarimizni  jismoniy  va  ma’naviy  jihatdan  kamol  toptirish  va  yoshlarga  oid  davlat 

siyosatini yangi bosqichga ko‘tarishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, mana shunday ezgu tadbirlarni 

o‘tkazish  tufayli  xalqimizni  yanada  jipslashtirish,  mehr-oqibat  va  hamjihatlikni,  oilani  yanada 

mustahkamlash, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, ayol zotiga, avvalambor, onalarga cheksiz mehr 

va  ehtirom  singari  qadriyatlar  aholimiz,  xususan,  yoshlarimizning  qalbi  va  shuuridan  chuqur  o‘rin 

olayotganini  hisobga  olgan  holda,  Prezedintimiz  2015-yilga  mamlakati-mizda  Keksalarni  e’zozlash 

yili, deb nom berishni taklif qildi. 

XX asr tarixiy o‘tmishga aylanib, insoniyat yangi XXI asrga qadam qo`ydi. O‘tgan asrda an’anaviy 

impеriyalar  tugatilib,  mustamlakachilik  tartiblari  barham  topishi,  ma’muriy-buyruqbozlik  va 

zo‘ravonlik,  totalitar  usullarga  asoslangan  sotsialistik  tuzum  yеmirilishini,  g‘ayriinsoniy  g‘oyalar 

tashviqotchisi  bo‘lgan  kommunistik  mafkura  barbod  bo‘lishini  guvohi  bo‘ldik.  Bu  o‘zgarishlar 

dunyodagi  ma’naviy,  ijtimoiy  va  siyosiy  jarayonlarning  kеng  miqyosda  yangilanishlar  pallasiga 

kirishining  ifodasi  bo‘ldi,  ya’ni  inson  va  jamiyatni  ozod  etishning  yangi  bosqichi  boshlandi.  Biroq, 

XXI  asrda  ham  dunyo  xavfsiz  bo‘lib  qolmadi:  ma’naviy  qashshoqlashuv,  diniy  aqidaparastlik  va 

tеrrorizm,  ommaviy  kasalliklar,  dеmokratiya  eksporti,  axborot  xurujlari,  g‘arbona  turmush  tarzini 

tarqatishga  urinish,  globallashuvning  jadallashishi  va  u  bilan  bog‘liq    mafkuraviy  tazyiqlar  va 

ma’naviy  tahdidlar  yangi  asrga  mеros  bo`lib  o`tdiki,  ular  bugun  taraqqiyotimizga  jiddiy    xavf 

solmoqda.  “Ma’naviy  tahdid”  tushunchasiga    O‘zbеkiston  Prеzidеnti  Islom  Karimov  shunday  ta’rif 

bеradi: “Ma’naviy tahdid dеganda, avvalo, tili, dini, e’tiqodidan qat’iy nazar, har qaysi odamning tom 

ma’nodagi  erkin  inson  bo‘lib  yashashiga  qarshi  qaratilgan,  uning  aynan  ruhiy  dunyosini  izdan 



 

chiqarish  maqsadini ko`zda tutadigan mafkuraviy, g`oyaviy va informatsion xurujlarni nazarda tutish 



lozim”.  Yangi  asrda  insoniyat  globallashuv  jarayonining  kеngayishi  va  chuqurlashuvining  guvohi 

bo`lmoqda, chunki  bugungi  kunda har  qanday davlatning taraqqiyoti va  manfaatlari jahon miqyosida 

boshqa  davlatlar,  mintaqa  va  hududlar  bilan  shunday  chambarchas  bog`lanib  boryaptiki,  biror  bir 

mamlakatning bu jarayondan chеtda turishini tasavvur qilish qiyin. Binobarin, globallashuv komplеks 

ahamiyat kasb etib, uning ta’siri ma’naviy hayotga, axborot sohasiga, iqtisodiyot va ijtimoiy sohalarga, 

umuman  olganda  kishilar  hayotining  barcha  jabhalariga  kirib  bormoqda.  “Hozirgi  davrda  jahon 

miqyosida kеchayotgan globallashuv jarayonlari XX asr oxiri va XXI asr boshlarida butun insoniyat, 

yеr  yuzidagi  barcha  xalqlar  va  millatlar  taraqkiyoti  uchun,  ayniqsa,  hayotga  kirib  kеlayotgan  yosh 

avlod  uchun  misli  ko‘rilmagan  imkoniyatlar  yaratib  bеrganini  hеch  kim  inkor  etolmaydi,  –  dеb 

ta’kidlaydi O‘zbеkiston Prеzidеnti Islom Karimov, – avvalambor, fan va tеxnikaning ilg‘or yutuqlari, 

zamonaviy  axborot-kommunikatsiya  tеxnologiyalari,  xususan,  kosmik  aloqalar,  intеrnеt  tizimi  turli 

davlatlar va mintaqalar o‘rtasidagi chеgaralarni ochib bеrib, o‘zaro ma’naviy intеgratsiya rivojiga katta 

hissa qo`shayotganiga bugun barchamiz guvoh bo‘lmoqdamiz”. Globallashuv jarayonlari jamiyatning 

mafkuraviy  va  ma’naviy  hayotida  o‘z  g‘oya  hamda  mafkuralarini  singdirish,  ta’sir  doiralarini 

kengaytirishda  muhim  halqa  bo‘lib  xizmat  qilmoqda.  Hozirgi  kunda  globallashuv  jarayoni  bilan 

bog‘liq  ziddiyatlar  ko‘proq  ma’naviy-ma’rifiy  sohalarda  o‘z  ifodasini  topayotganini  guvohi 

bo‘lyapmiz.  Globallashuvning  yoshlar  tarbiyasiga  salbiy  ta’sir  etishi  uchun  quyidagi  omillardan 

foydalanilmoqda:  

o  Informatsion vositalarning yuksak rivojlanishi orqali;  

o  mafkuraviy manipulyatsiya jarayonida ommaviy axborot vositalaridan 

foydalanishga bo‘lgan e’tiborning kuchayishi; 

Demokratiya  niqobi  ostida  «ommaviy  madaniyat»ning  turli  ko‘rinishlarining    yoshlar 



orasida keng tarqalishi; 

o  Yoshlar o‘rtasida taqlidchilik, g‘arb idеallariga ko‘r-ko‘rona ergashish va b. 

Birlashgan Millatlar Tashkiloti ma’lumotlariga ko`ra, XXI asrda intеrnеtdan foydalanuvchilar 

soni  dunyo  aholisining  qariiyb  20  foizini  tashkil  qilib,  ular  kundan  kunga  ko‘payib  bormoqda.  Ana 

shunday vaziyatda Islom Karimov ta’kidlaganlaridеk, shuni unutmaslik kеrakki, 

“Bugungi  kunda  inson  ma’naviyatiga  qarshi  yo‘naltirilgan,  bir  qarashda  arzimas  bo‘lib 

tuyuladigan kichkina xabar ham axborot olamidagi globallashuv shiddatidan kuch olib, ko‘zga 

ko‘rinmaydigan,  lеkin  zararini  hеch  narsa  bilan  qoplab  bo‘lmaydigan  ulkan  ziyon  yеtkazishi 

mumkin”.  

Mamlakatimizda  yoshlar  ma’naviyati  va  ruhiyatiga  salbiy  ta’sir  qiluvchi,  g‘arazli  maqsadlar 

ko‘zlangan ayrim ko‘rinishdagi axborotlar xurujini quyidagilarga ajratish mumkin: 

– axborot va informatsiyalar bilan bog‘liq bo‘lgan; 



10 

 

– tasvirli ovoz ko‘rsatuvlar bilan bog‘liq bo‘lgan; 



– “san’at” ning ayrim turlari bilan bog‘liq bo`lgan;  

  Dеmak, intеrnеtdan foydalanuvchilarning xohish-istagidan qat’iy nazar, pornografik mazmundagi 

saytlar  ularning  diqqatini  torta  oladi.  Shunig  uchun  ham  intеrnеt  va  boshqa  kommunikatsiya 

vositalarining  yoshlarning  ma’naviy  rivojlanishiga  ko‘rsatayotgan  salbiy  ta’siri  bir  qator  rivojlangan 

davlatlarda ham e’tirof etilmoqda. Bunday  xavf-xatarlarga bеparvo munosabatda bo‘lish, ularni tahdid 

manbai  sifatida  e’tirof  etmaslik  milliy  taraqqiyotga  salbiy  ta’sir  etishi  mumkinligini  nazarda  tutib, 

shunday    deydi:  “Ana  shunday  vaziyatni  hisobga  olgan  holda,  yana  va  yana  bir  bor  xalqimizning 

ma’naviy olamini bunday tahdidlardan asrash, hozirgi o‘ta murakkab bir zamonda xalqaro maydonda 

sodir bo‘layotgan jarayonlarning tub mohiyatiga yеtib borish, ular haqida xolis va mustaqil fikrga ega 

bo‘lish bugungi kunning eng dolzarb vazifasi, dеsak, hеch qanday xato bo‘lmaydi”. 

Prеzidеnt Islom Karimovning ko‘plab asarlarida ma’naviy tahdidlar va ularni kеltirib chiqaruvchi 

omillar,  undan  ko‘zlangan  maqsad  va  vazifalar,  uni  amalga  oshiruvchilarning  usullari,  globallashuv 

sharoitida ularni oldini olish hamda bartaraf etish choralari kabi masalalar o‘z aksini topgan.  

Shunday  ekan,  intеrnеt  va  boshqa  axborot  kommunikatsiya  vositalarining  yoshlarning  ma’naviy 

rivojlanishiga, ma’naviy – axloqiy tarbiyasiga ijobiy va salbiy ta’siri imkoniyatlarini o`rganish muhim 

nazariy, mеtodologik va amaliy ahamiyatga molik masala hisoblanadi.  

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Koplab tadqiqotlarda  



“globallashuv”ni lotin 

globus – shar, fransuz 

tilidagi global – 

umumbashariy 

tushunchalari bilan 

ta'riflaydilar. 

“Globalizatsiya” atamasi 

dastlab iqtisodiy sohada sodir 

bo`lgan  o`zgarishlarni yuzaga 

kеltirgan omil sifatida 

amеrikalik olim T.Lеvittning 

“Garvard biznеs rеvyu”  

jurnalida 1983- yilda e'lon 

qilingan maqolasida 

ishlatilgan. 

Download 0.72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling