Ijtimoiy muhitning shaxs shakllanishiga ta’siri

Chaqaloqlik davri - tug‘ilgandan bir oylikkacha;

• 
  Kichik maktabgacha davr - 1 oylikdan 1 yoshgacha;
  
• 
  Maktabgacha tarbiyadan avvalgi davr -1 yoshdan 3 yoshgacha;
  
• 
  Maktabgacha tarbiya davri - 3 yoshdan 7 yoshgacha;
  
• 
  Kichik maktab yoshi davri - 7 yoshdan 11,12 yoshgacha;  O‘rta maktab yoshi davri (o‘spirin) - 13 yoshdan 15 yoshgacha;
  
• 
  Katta maktab yoshi davri-15 yoshdan 18 yoshgacha.
  

Pedagogik psixologiyaning taniqli namoyandasi V. A. Krutetskiy insonning ontogenetik kamolotini quyidagi bosqichlardan iboratligini ta’kidlaydi:

• 
  Chaqaloklik (tug‘ilgandan 10 kunlikkacha);
  
• 
  Go‘daklik(10 kunlikdan 1 yoshgacha);
  
• 
  Ilk bolalik (1 yoshdan 3 yoshgacha);
  
• 
  Bog‘chagacha davr (3 yoshdan 5 yoshgacha);
  
• 
  Bog‘cha yoshi (5 yoshdan 7 yoshgacha);
  
• 
  Kichik maktab yoshi (7 yoshdan 11 yoshgacha);
  
• 
  O‘smirlik (11 yoshdan 15 yoshgacha);
  
• 
  Ilk o‘spirinlik yoki katta maktab yoshi (15 yoshdan 18 yoshgacha).
  

Yuqoridagi har ikkala tasnif puxtaligidan, ularga qanday nuqtai nazardan yondashilganligidan qatiy nazar inson kamolotini to‘la ifodalab berishga ojizlik qiladi. Mazkur nazariyalar insonning shaxs sifatida shakllanishi bosqichlari haqida ko‘proq ma’lumot beradi, xolos. Ularda yoshlik, yetuklik, qarilik davrlarining xususiyatlari, qonuniyatlari to‘g‘risida nazariy va amaliy ma’lumotlar yetishmaydi. Shunga qaramay ular o‘rta maktab pedagogik psixologiya fani uchun alohida ahamiyat kasb etadi.
Hozirgi zamon psixologiyasining yirik vakili A. V. Petrovskiy inson kamolotiga, shaxsning tarkib topishiga ijtimoiy-psixologik nuqtai nazardan yondashib, shaxsning shakllanishini quyidagi bosqichlarda amalga oshishini ta’kidlaydi:

1. 
   Ilk bolalik (maktabgacha tarbiya yoshidan oldingi davr) -tug‘ilganidan 3 yoshgacha.
   
2. 
   Bog‘cha davri - 3 yoshdan 7 yoshgacha,
   
3. 
   Kichik maktab yoshi davri - 7 yoshdan 11 yoshgacha.
   
4. 
   O‘rta maktab yoshi (o‘smirlik) davri - 11 yoshdan 15 yoshgacha.
   
5. 
   Yuqori sinf o‘quvchisi (ilk o‘spirinlik) davri -15 yoshdan 17 yoshgacha.
   

A. V. Petrovskiyning tasnifi mukammal bo‘lsa-da, kamolotning oraliq bosqichlarini, ularning o‘ziga xos xususiyatlarini ifodalamaydi. Vaholanki, o‘sish ijtimoiy qoidalarga muvofiqmi yoki aksincha, qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, har ikkala yo‘nalishning ham oraliq jabhalari bo‘lishi ehtimoldan xoli emas.
Ma’lumki, har bir yosh davr, o‘ziga xos xususiyatlar bilan belgilanadi, bularga: oilada va maktabda bola holatining o‘zgarishi, ta’lim va tarbiya shakllarining o‘zgarishi hamda bolaning yangi faoliyat turlari, organizmdagi ayrim xususiyatlarning yetilishi singari jarayonlarni kiritish mumkin. Hozirgi zamon psixologiyasida yosh davrlarini shu nuqtai nazardan tabaqalash maqsadga muvofikdir:
1.Ilk bolalik davri - tug‘ilgandan 3 yoshgacha;
2.Bog‘cha davri - 3 yoshdan 6,7 yoshgacha;
3.Kichik maktab yoshi davri - 6, 7 yoshdan 10,11 yoshgacha;
4.O‘rta maktab yoshi (o‘smirlik davri) - 10,11 yoshdan 14,15 yoshgacha;
5.Ilk o‘spirinlik (kollej va litsey ta’lim oluvchilari)- 14,15 yoshdan 17, 18 yoshgacha.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Nishonova Z.T., Alimova G.K. Bolalar psixologiyasi va psixodiagnostiasi T.: TDPU 2017 – 264 b.
   
2. 
   G‘oziyev E. Ontogenez psixologiyasi Nazariy- eksperimental tahlil T.: Noshir 2010. – 356 b.
   
3. 
   Do‘stmuhamedova Sh.A., Nishonova Z.T.va boshqalar Yosh davrlari va pedagogik psixologiya T.: Fan va texnologiyalar 2013 – 343 b.
   
4. 
   Shapovalenko I.V. Vozrastnaya psixologiya (Psixologiya razvitiya i vozrastnaya psixologiya): uchebnik dlya studentov vuzov. – M.: Gardariki, 2007. –349 s.