Ijtimoiy soha iqtisodiyoti

2.3. Narxlarni subsidiyalar orqali davlat tomonidan tartibga solish

Narxlarni subsidiyalar yordamida davlat tomonidan tartibga solish ko'plab mamlakatlarning iqtisodiy amaliyotida keng qo'llaniladi. Ular ijobiy tashqi ta'sirlarni narxlarga ichkilashtirish (o'zgartirish) uchun mo'ljallangan. Talab (iste'molchi) va taklif (ishlab chiqaruvchilar) bo'yicha subsidiyalarni ajratish odatiy holdir.

Umumiy va maqsadli subsidiyalarni ajratish odatiy holdir. Umumiy maqsadli subsidiyalar grantlar deb ataladi va ular cheklanmagan va yo'naltiruvchi shartlarga bo'ysunadi. Maxsus maqsadli subsidiyalar subvensiyalardir. Ular aniq loyihalar, dasturlar va tadbirlarni moliyalashtirish va subvensiya oluvchilarning budjet tashabbusiga cheklovlar qo'yish uchun taqdim etiladi. Maqsadga ko'ra subvensiyalar investitsiyalar uchun mo'ljallangan kapital va joriy xarajatlarni qoplash uchun bo'linadi.

Subsidiyalar tarmoq (tarmoqli) va hududiy subsidiyalarga, iste’molchilarga beriladigan subsidiyalarga va tovar va xizmatlar ishlab chiqaruvchilarga beriladigan subsidiyalarga bo‘linadi. Rivojlangan mamlakatlarda hozirda ko'plab subsidiyalangan dasturlar mavjud bo'lib, ular barcha davlat xarajatlarining 10-15% ni tashkil qiladi. Asosiy subsidiyalangan dasturlar qatoriga aholini uy-joy bilan taʼminlash, jamoat transporti (shahar va temir yoʻl), pochta va telekommunikatsiya xizmatlari, qariyalar uylari, ayrim toifadagi ishchilarni ishga joylashtirish uchun kvotalar, stipendiyalar uchun subsidiyalar kiradi.

Subsidiyalar ijtimoiy nafaqalar shaklida ham, naqd pul shaklida ham berilishi mumkin. Tabiiy shakldagi subsidiyalar, tovarlarni iste'mol qilishni majbur qiladi, u subsidiyadan boshqa maqsadlarda foydalanishni istisno qiladi. Shunday qilib, agar davlat tomonidan aholining kam ta'minlangan qatlamiga non kartalari (talon yoki kuponlar) berilsa, ular faqat non sotib olish uchun ishlatililadi. Agar u non sotib olish uchun non kartalari narxiga teng miqdorda naqd nafaqa bergan bo'lsa, subsidiya oluvchi to'liq miqdorni nonga sarflay olmaydi va boshqa tovarlarni sotib olishga tejab qolishi mumkin. Ammo, bu nonni rad etib, spirtli ichimliklarni sotib olinadi, degani ham emas. Bu odamlarning to'yib ovqatlanmasligi va ularning hayotiga tahdidning paydo bo'lishining oqibatidir.