Ikkiyoqlama yozuv va schyotlar rejasi Reja

Ikkiyoqlama yozuv va schyotlar rejasi

Reja:

• Ikkiyoqlama yozuvning iqtisodiy mazmuni va mohiyati.
• Schyotlarning tuzilishi va ularning turkumlanishi.
• Buxgalteriya balansining iqtisodiy mazmuni va mohiyati.

Ikkiyoqlama yozuvning iqtisodiy mazmuni va mohiyati

Ikkiyoqlama yozuvning iqtisodiy mazmuni va mohiyati

Ikkiyoqlama yozuv buxgalteriya hisobining fan sifatida shakllanishiga sabab bo’lgan usuldir. Tarixiy manbalarda keltirilishicha, buxgalteriya juda kadim zamonlarda (eramizdan oldin) paydo bo’lgan. Lekin 1494 yilda italiyalik monax Luko Pacholli tamonidan ikkiyoqlama yozuvning kashf etilishi buxgalteriya hisobining aniq fan bo’lib shakllanishiga katta ta’sir ko’rsatdi.

Ikkiyoqlama yozuvning mohiyati shundan iboratki, bunda korxona xo’jalik faoliyatida sodir bo’lgan operatsiyalar summalari bir vaqtning o’zida ikkita schyotda, bir schyotning deber tomoniga, ikkinchi schyotning kredit tomonidan yoziladi.

.

Ikkiyoqlama yozuv – xo’jalik muammolarini buxgalteriya hisobi schyotlarida registratsiya qilish. Bu usul shundan iboratki, har bir xo’jalik muomalasi ikkita schyotga yoziladi – bir schyotning debeti va ikkinchi schyotning kreditiga. Ikkiyoqlama yozuv buxgalteriya hisobi ob’yektlarida o’zgarishlarni 122 vujudga keltirgan xo’jalik muomalalarining iqtisodiy mohiyati bilan bog’liq.

Ikkiyoqlama yozuv – xo’jalik muammolarini buxgalteriya hisobi schyotlarida registratsiya qilish. Bu usul shundan iboratki, har bir xo’jalik muomalasi ikkita schyotga yoziladi – bir schyotning debeti va ikkinchi schyotning kreditiga. Ikkiyoqlama yozuv buxgalteriya hisobi ob’yektlarida o’zgarishlarni 122 vujudga keltirgan xo’jalik muomalalarining iqtisodiy mohiyati bilan bog’liq.

Schyotlarning tuzilishi va ularning turkumlanishi
Korxona xo’jalik faoliyatini yuritish davomida ma'lum turdagi operatsiyalarni amalga oshiradi. Buxgalteriya xisobining asosiy vazifasi ushbu jarayonlarni xujjatlarda aks ettirishdir. Korxona faoliyatida sodir bulgan operatsiyalar darxol ma'lum xujjatlarda qayd qilinib boriladi. Bu jarayonlarni xujjatlashtirishda ularni soddalashtirib yozish talab etiladi. Buning uchun korxona xo’jalik mablaglari, ulaning manbalari, majburiyatlar va xo’jalik jarayonlari shartli raqamlarda ifodalanadi. Ushbu raqamlar schyotlar deb ataladi. Shunday qilib, buxgalteriya xisobi schyotlari bu korxona xo’jalik mablag’lari va operatsiyalarni nazorat qilish va iqtisodiy jihatdan guruhlash usulidir. Buxgalteriya xisobi schyotlarida korxona xo’jalik mablag’lari, ularning manbalari va operatsiyalar pal birliklarida xisobga olinadi.

Demak ushbu mablag’lar va operatsiyalar ko’payishi yoki kamayishi mumkin. Bu holat, albatta, schyotlarda aks ettiriladi. Masalan, korxona kassasidagi naqd pullar 50 "Kassa" schyotida xisobga olinadi. Balansning aktiv qismida joylashgan va xo’jalik mablag’larini ifodalovchi schyotlar aktiv schyotlar, passiv qismida joylashgan va mablag’lar manbasi xamda majburiyatlarni ifodalovchi schyotlar passiv schyotlar deb ataladi. Buxgalteriya hisobi schyotlari T shaklidagi chizmadan iborat bo’lib, diap qismi debet va o’ng tomon kredit deb nomlanadi. Har bir schyot aloxida har bir oy boshida yangi ochiladi va korxona mablag’i va manbalari manbasi miqdorini maʼlum chisloga ko’rsatib beradi. Bu holat schyotning boshlang’ich qoldigi (saldo) deb ataladi. Aktiv schyotlarda boshlang’ich qoldik debet tomonida, passiv schyotlarda esa kredit tomonlarda joylashgan bo’ladi. Demak aktiv schyotlar bo’yicha korxona xo’jalik mablag’lari miqdorining ko’payishi debet tomonda, kredit tomonda esa kamayishi qayd qilinadi.

Shunday qilib, joriy oy davomida schyotlarda o’zgarishi mos ravishda ularning debet va kredit tomonlariga yozib boriladi. Joriy oy yakunida schyotning debet va kredit tomonlaridagi operatsiyalar summalari qushilib, schyotning debet yoki kredit tomon oborotlarini tashqi qiladi. Bu jarayon korxonaga kelib tushgan mablag’lar aktiv schyotlarning debet tomoni va sarflangan mablaglar aktiv schyotlarning kredit tomoni miqdorini anglatadi. Passiv schyotlarda esa bu xolat aksinchadir. Schyotning debet va kredit oborotlari summasidan kelib chiqqan xolda uning oy yakuniga bo’lgan yakuniy qoldigi aniqlanadi. Bu jarayon akti schyotlarda quyidagi formula orqali aniqlanadi: C-schyotning boshlang’ich qoldigi: A-schyotning debet oboroti summasi; Kos schyotning kredit oboroti summasi. Passiv schyotlarda esa bu formula quyidagi ko’rinishga ega:

E’tiboringiz uchun raxmat!!!