Ilk badiiy nasr namunasi

• MAVZU: “QISSASI RABG’UZIY”
• ILK BADIIY NASR NAMUNASI.

• R E J A:

• 1. “Qissasi Rabg’uziy” asarida mavzu rang – barangligi.

• 3. “Qissasi Rabg’uziy” dagi xikoyatlarning asosiy xususiyatlari.

• 2. “Qissasi Rabg’uziy”dagi qissalarning asosiy qahramonlari.

• Rabg’uziy turkiy yozma adabiyot tarixida alohida mavqe qozongan adibdir. Uning asl ismi Nosiruddin bo’lib. Xorazmning Raboti O’g’uz degan joyida tug’ilgan. Rabg’uziy “Qissasi Rabg’uziy” asarining muqaddimasida otasi Burhoniddinning O’g’uz Rabotining qozisi bo’lganligini aytib o’tadi. Asarda bu haqda :... bu kitobni tuzgan, toat yo’lida tizgan, ma’siyat yobonin kezgan, oz ozuqlug’ ko’p yozuqlug’ (yaxshiligi oz, gunohlari ko’pi) Rabot O’g’uzning qozisi Burhon o’g’li Nosiruddin deb qayd etilgan.

• Rabg’uziyning asari turkiy xalqlar orasida keng tarqalgan. U payg’ambarlar haqidagi qissalardan iboratdir.
• “Qissasi Rabg’uziy” o’zbek nasrining qadimiy namuna-laridan biridir. XIII asr oxiri XIV asr boshlarida o’zbek adabiyotining bir qator o’ziga xos xususiyatlari juda yorqin namoyon bo’lgan.
• Rabg’uziy nasrda nihoyatda sodda, lo’nda, tushu-narli va ta’sirchan ifodalarni topa olgan. Shuning uchun ham Rabg’uziy qissalari asrlar davomida qo’ldan tushmay kelgan.

• Unda mushuk bilan sichqon, ilon bilan baqa, ilon bilan qarlug’och hamda ari, inson va qushlar hamda hayvonot olami orasidagi o’ziga xos munosabatlar izohlanadi, badiiy tadqiq etiladi.
• Rabg’uziy qissalari va hikoyalarida axloqiy – ta’limiy qarashlar ifodasi etakchilik qiladi.

• Rabg’uziy shaxs kamoloti faqat jismoniy sifatlar bilan belgilanmasligini buning uchun undagi aqliy – ma’naviy fazilatlar ustun bo’lishi lozimligini ta’kidlaydi.
• Rabg’uziy qissalarida qahramonlar voqea – hodisalar rivoji davomida o’ziga xos xususiyatlarini ko’rsatib borishadi. Qissalarda bir necha syujet liniyalari bo’lishi mumkin. Asar kompozitsiyasi ham syujetning shu xususiyatiga bog’liq bo’ladi. Asar syujetiga asos bo’lgan voqealar ko’p jihatidan “Qur’on”ga tayanadi.

• Rabg’uziy ularni o’z falsafasi hamda tajribasi asosida qayta ishlagan, o’z badiiy tafakkuri bilan ularni boyitgan.
• Qissalar asosan nasrda bitilgan. Shunga qaramay, qissalar tarkibida ba’zan she’riy parchalar ham uchraydi.
• Asar hammasi bo’lib 72 qissadan iborat. Qissalarning asosiy qismi payg’ambarlar (Nuh, Muso, Iso, Ya’qub, Sulaymon, Dovud, Muhammad va b.) to’g’risidadir.

• Qissalar tarkibida hikoyatlar ham uchraydi. Hikoyatlar qissalardagi muayyan voqea – hodisalar yoki alohida qahramonlarning tegishli xususiyatlarini izohlash vazifasini bajaradi.
• “Qissasi Rabg’uziy” o’zbek badiiy nasrining ilk namunalaridandir. Unda adib Nosriddun Rabg’uziyning yuksak badiiy mahorati atroflicha namoyon bo’lgan. “Qissasi Rabg’uziy” o’zining ma’rifiy hamda badiiy – estetik ahamiyati bilan barcha avlodlar ma’naviy kamoloti uchun ham qadrlidir.

• E'TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.