Ilmiy jurnal

3-jadval 
O„spirinlarning huquqiy savodxonlikni asosiy mezonlariga bo„lgan munosabati ko„rsatkichlari
 
Baholash mezonlari 
O„spirinlar 
munosabat miqdori 
nafar 
 Foiz
Huquqni bilish, huquqiy faollik 
315 
51,10 
Huquqiy ishonch, qonunni his etish 
156 
25,24 
Xulq-atvorning qonunga muvofiqligi 
78 
12,62 
Sotsial-huquqiy faollik 
68 
11,04 
Shuningdek, o‗spirinlarning huquqiy savdxonlikni asosiy mezonlari bo‗yicha tajriba-sinov natijalari 
quyidagi empirik ko‗rsatkichlarga ega bo‗ldi.
O‗spirinlar tomonidan huquqiy savodxonlikning asosiy mezonlari sifatida quyidagilar inobatga 
olingan. Buning uchun huquqiy savodxonlikning asosiy mezonlari to‗rta band bo‗yicha taqdim etildi: 
-huquqni bilish, huquqiy-bilish faollik; 
-huquqiy ishonch, qonunni his etish; 
-xulq-atvorni qonunga muvofiqligi; 
https://buxdu.uz

---

№ 1, 2023 “PSIXOLOGIYA” ILMIY JURNAL * НАУЧНЫЙЖУРНАЛ * SCIENTIFIC JOURNAL
 
225 
-sotsial-huquqiy faollik. 
O‗spirinlar ushbu mezonlarning huquqiy savodxonlikni belgilovchi asosiy mezonlar sifatida 
«huquqni bilish, huquqiy faollik» e‘tirof etilgan (315 nafar o‗spirinlar (51,10%)). Bundan ko‗rinadiki, 
o‗spirinlarning tadqiqotga ishtirok etganlarining yarmi huquqiy savodxonlikning asosiy mezoni sifatida 
huquqni bilish va huquqiy faollikni baholagan. Bundan ko‗rinadiki, huquqiy savodxonlikka munosabat 
to‗g‗ri munosabatni o‗zida aks ettira olgan, ya‘ni huquqni bilish va unga mos harakatni amalga oshirish 
bilan uyg‗unlashtirilgan holda munosabat aks etgan.
Huquqiy savodxonlikning muhim mezon sifatida baholagan ikkinchi guruh respondentlar 156 nafar 
(25,24%)ni tashkil etdi. Ushbu respondentlarning fikricha huquqqa bo‗lgan ishonch, qonunni his etish 
huquqiy savodxonlikni belgilovchi sifatida baholangan. Bir jihatdan o‗spirinlarning munosabatiga ko‗ra 
huquqiy savodxonlik uchun huquqqa ishonch va qonunni his etish ham belgilangan. 
O‗z navbatida o‗spirinlar huquqiy savodxonlikning belgilovchi mezonlari sirasiga «xulq-atvorni 
qonunga muvofiqligi»ni kiritganlar. Ularning talqinicha, xulq-atvorning qonunga muvofiqligi 78 nafar 
respondent (12,62%) tomonidan e‘tirof etilgan. Bu esa o‗spirinlarning xulq-atvorni qonunga muvofiqlik 
bir jihatdan o‗spirinlar tomonidan me‘yoriy-hujjatlarni yaxshi bilishi va tushunishi hisoblanadi. 
O‗spirinlarning xulq-atvorni qonunga muvofiqligi ularning mantiqiy fiklashi, xulq-atvorga quyiladigan 
qonuniy va ijtimoiy talablarning yaxshi tahlil etishi bilan bog‗liqdir. 
O‗spirinlar tomonidan «sotsial-huquqiy faollik» mezoni huquqiy savodxonlikning asosiy baholash 
mezoni sifatida qayd qilingan (68 nafar (11,04%)). Ular aslida huquqiy savodxonlik masalasining 
mazmuniy xususiyatiga chuqur tus berganliklarini ifodalamoqda. Agar sotsial-huquqiy faoliyatni 
tavsiflaydigan bo‗lsak, u "qonunga qiziqish, qonunni hurmat qilish, huquqiy institutlar faoliyatining yuqori 
nufuzini tan olish, shaxsning o‗z vakolatlaridan foydalanish yoki fuqarolik burchlarini amalga oshirishning 
eng samarali usullarini izlash bilan bog‗liq bo‗lgan ixtiyoriy, ongli faoliyat tarzida tushuniladi. Demak, 
huquqiy savodxonlikka berilgan mazmuniy talqin kam son o‗spirinlar tomonidan e‘tirof etilmoqda. Shu 
sababli ham o‗spirinlarning huquqiy savodxonlik darajalarini subyektiv baholanishiga e‘tibor qaratildi. 
Xulosa. Ta‘lim tizimida huquqiy savodxonlikni shakllantirishga qaratilgan dars mashg‗ulotlarining 
mavjudligiga huquqiy profilaktikaning dastlabki bosqichi sifatida qarash mumkin. Huquqiy 
profilaktikaning mazkur bosqichida huquqbuzarlik, huquqiy javobgarlik, huquqiy mas‘uliyat va 
majburiyatlar bo‗yicha fundamental bilimlarni egallash imkoni mavjud bo‗lib, buning uchun to‗g‗ri 
pedagogik metodlarni tanlash yoki shakllantirish huquqiy ta‘limda muhim pedagogik vazifa sifatida amalga 
qiladi. 
Huquqshunoslik sohasida ham huquqiy savodxonlikni shakllantirish sohaning jamiyatni 
barqarorligini ta‘minlash kabi vazifasini to‗liq bajarishda asosiy vosita sifatida xizmt qiladi.