Ilmiy jurnal

№ 1, 2023 “PSIXOLOGIYA” ILMIY JURNAL * НАУЧНЫЙЖУРНАЛ * SCIENTIFIC JOURNAL
 
52 
Biroq qabila tizimi sharoitida fanning konseptual apparati hali rivojlanmaganligi va faoliyatning 
professional sohalari ajratilmaganligi sababli biz bunday davriylashtirishga rozi bo'lishimiz qiyin. 
Binobarin, professional imijni shakllantirish muammosini ilmiy tushunishni davriylashtirish, bizning 
fikrimizcha, tarixdan oldingi davrlardan boshlash maqsadga muvofiq emas.Bugungi kunda imij tushunchasi 
juda xilma-xil talqin qilinmoqda, turli soha vakillari tomonidan o'rganilmoqda va uning turli xil kasb 
sohalari bilan aloqasini koʻrishimiz mumkin: shaxs, kasb, tashkilot, kompaniya, mintaqa, shahar, brend 
nomi va boshqalar. 
Imijni o'rganishga ilmiy yondashuvga ko'ra sotsiologik, psixologik, ijtimoiy-psixologik, siyosiy, 
marketing, pedagogik va boshqa tushunchalar ajralib turadi. Imijni shakllantirishning asosiy manbalariga 
qarab, ularni yetakchi rol ichki yoki tashqi omillarga berilgan yo'nalishlarga bo'lish mumkin.Ichki reja 
nazariyalariga imijni yaratish mexanizmini va uni idrok etishni birinchi o'ringa qo'yadigan psixologik 
tushunchalar kiradi, ya'ni "imij idrok etuvchi "men" va imijning asosi bo'lgan "men emas" mavzulari 
o'rtasida ma'lum bir kelishuv sifatida tushuniladi" . Aslida, imij paydo bo'lishining obyektiv asosi bo'lgan 
prototip - bu qabul qiluvchining faol ishtirokiga muhtoj bo'lgan ma'lum bir belgi-idrok etuvchi shaxs yoki 
odamlar guruhidir. Shu tufayli "boshqa"lar ishtirokida shakllangan munosabat, stereotip shakllanadi 
[Pocheptsov, 1999;]. 
Imijni shakllantirishning akmeologik konsepsiyasi psixologik yondashuvga yaqin bo'lib, shaxsning 
rivojlanishning bir bosqichidan ikkinchisiga o'tish mexanizmlarini o'rganish zarurligini ta'kidlaydi.Imijni 
yaratish jarayonida sub'ektning irodaviy sa'y-harakatlari birinchi o'ringa chiqadi, bu nafaqat uni idrok 
etayotgan insonlar uchun obraz yaratadi, balki o'z-o'zini anglash konsepsiyasiga o'zgarishlar kiritadi, o'z-
o'zini anglashni, o'zini o'zi qadrlashni uyg'unlashtiradi, ichki dunyosini o'zgartiradi, individual, shaxsiy va 
kasbiy salohiyatni to'liq amalga oshirishga erishadi. 
Sotsiologik yondashuv imijni shakllantirishda ijtimoiy omillarning yetakchi ahamiyati haqidagi 
g'oyalarga asoslanadi va shuning uchun quyidagilarni taklif qiladi: 
- jamoatchilik fikrini o'rganish; 
- maqsadli auditoriyani ularni birlashtirgan mezonlarga muvofiq tasniflash; 
- ijtimoiy o'zaro ta'sir jarayonida yuzaga keladigan munosabatlarni aniqlash; 
- imijni tavsiflovchi ramzlar va ramziy tizimlarda o'z ifodasini topadigan qadriyatlar, me'yorlar, 
ma'nolar, madaniy farqlarni tahlil qilish va boshqalar. 
Sotsiologik tahlil nuqtayi nazaridan tasvirni shakllantirish muammosi Rus olimlaridan M. V. 
Berdinskiy [Berdinskiy, 2012], D. P. Gavra [Gavra, 2011], A. A. Shelyag [Shelyag, 2010], V. V. 
Shcherbina [Shcherbina, 2018] va boshqalar asarlarida talqin etilgan.Ular pedagogik tahlil nuqtayi 
nazaridan ijtimoiy o'qituvchi yoki ijtimoiy xodimning kasbiy imijini shakllantirishni o'rganishgan. 
Mualliflar quyidagi muhim savollarga javob qidirganlar: 
- tanlangan tarkibiy qismlarga ko'ra kelajakdagi ijtimoiy o'qituvchining kasbiy imijini 
shakllantirishni o'rganish [Atamanskaya, 2016; Gluzman, 2017, Fedosova, 2016]; 
- imijning mutaxassislarning kasbiy faoliyati muvaffaqiyatiga ta'siri [karlar, 2012; Plugina, 
Donskaya, Znamenskaya, 2013]; 
-professional imijning ramziy va ramziy ma'nosi [Gu-Rina, 2014]; 
- ijtimoiy xodimning kasbiy faoliyati imijiga muvofiqligi [Kambolov, 2014]; 
- kasbiy martaba o'sishini rivojlantirishda ijtimoiy o'qituvchi imijining roli [Malovidchenko, 2011]; 
Yuqorida keltirilga ilmiy izlanishlarda, imij fenomeniga (substansional holat) bag'ishlangan va uning 
shakllanish jarayonini (protsessual ontologik holat) ko'rib chiqadigan tadqiqotlarni farqlash kerak.Shu bilan 
birga, mualliflar ko'pincha professional imidjni shakllantirishning individual darajasini tahlil qilish bilan 
cheklanib, mutaxassislarning shaxsiy fazilatlariga e'tibor berishadi. Bunday tadqiqotlarning ahamiyatiga 
yo'l qo'yib, shuni ta'kidlaymizki, ularning ba'zilarida "tayyorlik", "kompetentsiya", "professionallik" 
tushunchalarini "moda" "imidj" atamasi bilan oddiy almashtirish mavjud.Chet ellik mualliflarning 
asarlarini o'rganish kasb imidji turli madaniyatlar va mamlakatlarda turlicha shakllanganligini 
ko'rsatadi.Ijtimoiy-pedagogik faoliyatni o'z ichiga olgan shakllantirishda madaniy, tarixiy va siyosiy-
iqtisodiy omillarning xususiyatlarini hisobga olish ayniqsa muhimdir.
19 - asr oxiri-20-asr boshlarida Germaniyada juda ko`plab tadqiqot ishlari olib borilgan.Bugungi 
kunda imij ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ish shaklida taqdim etilgan. Yigirmanchi asr davomida ijtimoiy 
ishchilar o'z faoliyatini aholi orasida ommalashtirishga va uning ijobiy imidjini tasdiqlashga katta e'tibor 
berishdi, buning uchun ommaviy axborot vositalari, ommaviy va targ'ibot tadbirlari, Internet va 
boshqalardan foydalanishdi. 
https://buxdu.uz

---