Ilmiy kengash chirchiq davlat pedagogika universiteti arziqulov zayniddin qo

Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi. Mazkur tadqiqot natijalari 2 ta xalqaro 
va 4 ta respublika ilmiy-amaliy konferensiyalarda muhokamadan o„tkazilgan.
Tadqiqot natijalarining e‟lon qilinganligi. Dissertatsiya mavzusi bo„yicha 
jami 20 ta ilmiy-uslubiy ish, jumladan, O„zbekiston Respublikasi Oliy ta‟lim, fan va 
innovasiyalar vazirligi huzuridagi
Oliy attestatsiya komissiyasining doktorlik 
dissertatsiyalari asosiy ilmiy natijalarini chop etish tavsiya etilgan ilmiy nashrlarda 7 
ta maqola, jumladan, 5 tasi Respublika va 2 tasi xorijiy jurnallarda nashr etilgan. 
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi. Dissertatsiya kirish, uch bob, xulosa, 
foydalanilgan adabiyotlar ro„yxati va ilovadan iborat. Ishning umumiy hajmi 136 
sahifani tashkil etadi. 
DISSERTATSIYANING ASOSIY MAZMUNI 
Kirish qismida dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati asoslangan, 
tadqiqotning O„zbekiston respublika fan va texnologiyalarni rivojlantirishning 
ustuvor yo„nalishlariga mosligi, muammoning o„rganilganlik darajasi, tadqiqotning 
dissertatsiya bajarilgan oliy ta‟lim muassasasi ilmiy tadqiqot ishlari rejalari bilan 
bog„liqligi, tadqiqotning maqsadi, vazifalari, shuningdek, ob‟ekti va predmeti 
aniqlangan hamda ilmiy-amaliy ahamiyati, natijalarning ishonchliligi, amaliyotga 
joriy qilinishi, tadqiqot ishining aprobatsiyasi, tuzilishi va hajmiga oid ma‟lumotlar 
keltirilgan. 
Dissertatsiyaning “Fizika fanini axborot ta‟lim resurs vositalari asosida 
o„qitishning nazariy asoslari” deb nomlangan birinchi bobida fizika fanini elektron 
ta‟lim resurslari vositasida o„qitishning ilmiy-metodik ta‟minotini takomillashtirish 
masalalari, fizika fanini AKT asosida o„qitish nazariyasiga oid tadqiqotlar sharhi, 
fizika fanini AKT asosida o„qitish amaliyotidagi muammolar kabi masalalar yoritilgan. 
So„ngi yillarda fizika faniga bo„lgan talabalarning qiziqishini susayishi 
natijasida bilim darajasining pasayishi kuzatilmoqda. Ushbu muammo mavzuning 
murakkabligi, ko„rgazmali materiallarning kamligi, jihozlarning ovozsizligi va ilmiy 
hamda qo„shimcha adabiyotlarning yetishmasligi bilan izohlanadi. Bugungi kunda 

---

10 
zamonaviy talabani odatiy o„qitish metodikasi usullari bilan ajablantirish murakkab. 
O„quv jarayonida talabalarga topshiriqlarni ortiqcha yuklamasdan, to„g„ridan-to„g„ri 
mashg„ulotda o„rganadigan qilib tashkillashtirish, o„quv xonada psixologik qulaylik 
muhiti, muvaffaqiyat holatini yaratish bo„yicha maqsadga muvofiq ish olib borish 
ham professor-o„qituvchining asosiy vazifasiga aylanmoqda. Turli xil tuzilmalar va 
shakllardagi mashg„ulotlardan foydalanish, ularni o„spirinlarning psixologik 
xususiyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda, ularning ichki dunyosini idrok 
etishga, psixologik holatni his qilishga harakat qildirish kerak. 
OTMlarida zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanish zamonaviy 
OTMning maqsad va vazifalariga javob berishi lozim. Tadqiqot ishida aks etgan 
tajriba shuni ko„rsatadiki, fizika mashg„ulotlarida axborot texnologiyalaridan 
foydalanish 
professor-o„qituvchilarning 
ham, 
talabalarning 
ham 
ijodiy 
imkoniyatlarini kengaytiradi, mavzuga qiziqishni oshiradi. Nafaqat fizika 
mashg„ulotlarida, balki umuman OTMda qo„llaniladigan axborot kompyuter 
texnologiyalari tufayli professor-o„qituvchi talabalarning xayoliy va ijodiy 
tafakkurini rivojlantiradi. O„qitishning amaliy innovatsion usullari shaxsning 
individual kognitiv ehtiyojlariga yo„naltirilgan bo„lib, talabalarning birgalikdagi 
kompyuter loyihalarini almashish va qayta ishlash jarayonida kognitiv qiziqishini, 
kommunikativligini tarbiyalaydi. 
Tajribalar shuni ko„rsatadiki, fizika mashg„ulotlarida o„quv vazifalari va o„quv 
faoliyatining asosiy turlariga mos keladigan elektron ta‟lim resurslaridan (ETR) 
foydalanish noan‟anaviy ta‟lim modellari va hamkorlik asosida professor-o„qituvchi 
va talabalar o„rtasidagi o„zaro ta‟sir shakllarining tarqalishiga yordam beradi. 
Shuningdek, talabalarning faol mustaqil faoliyatiga asoslangan yangi o„quv 
modellarining paydo bo„lishi, bu asosiy ta‟lim dasturini o„zlashtirish natijalariga 
qo„yiladigan talablarning meta-predmet qismi hisoblanadi. 
Ta‟lim jarayonini elektron resurslar asosida tashkil etish ta‟lim jarayoniga 
ommaviy ravishda kompyuter texnologiyalari va aloqa vositalari kirib kelishiga sabab 
bo„ldi. Bu esa o„z navbatida barcha fanlar qatori fizika o„qitishda yangi istiqbollarni 
ochdi. So„nggi yillarda dunyo miqyosida fizika o„qitishda elektron resurslardan 
foydalanish, kompyuter dasturlari, dasturiy ta‟minotlar, ma‟lumotlar bazalari 
kabilarni ta‟lim jarayoniga qo„llash borasida ko„plab ilmiy tadqiqotlar amalga 
oshirildi. 
Oliy ta‟limda o„qitiladigan fizika mashg„ulotlarida axborot texnologiyalaridan 
foydalanish muammosiga bag„ishlangan tadqiqotlardan M.V.Alekseev, E.V.Demin, 
L.S.Konovales, A.A.Laktionov, L.V.Mironova, D.P.Muravlev va boshqalarning 
ishlari omma tomonidan katta qiziqish bilan kutib olindi. 
Pedagogika oliy o„quv yurtlarida kvant fizikasini o„qitish jarayonida elektron 
ta‟lim resurslaridan foydalanish metodikasi E.V.Demin tomonidan yozilgan ilmiy 
tadqiqot ishlarida ko„rib chiqilgan.
G.N.Yunusova esa monografiyasida o„zlashtirish 
qiyin bo„lgan mavzularni fizika o„qitish jarayonidan ajratib olib, animatsiyalar, 
kompyuterlar, onlayn va saytlar muhitida kompyuterlar vositasida o„qitish 
masalalarini ko„rib chiqqan. B.N.Xushvaqtov o„zining “Fizikaning «Optika» 
bo„limini noan‟anaviy o„qitish metodikasini takomillashtirish” mavzusida yozgan 

---

11 
dissertatsiya ishida Optika bo„limini o„qitishga yangicha yondashuv, usul va 
vositalarni kiritdi. Bu esa bilimlarni aktuallashtirish talabaning psixologik 
tayyorgarligini anglatadi: diqqatni jamlash, bo„lajak faoliyatning ahamiyatini anglash, 
mashg„ulotga qiziqishni uyg„otish (motivatsiya tuzilishi qanday amalga 
oshirilayotganligini anglash oson). 
Fizika o„qitish metodologiyasi O„zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 
“Ta‟lim to„g„risida”gi Qonuni, «O„zbekiston Respublikasi Oliy ta‟lim tizimini 2030 
yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to„g„risida»gi 2019 yil 8 oktyabrdagi 
PF-5847-sonli, O„zbekiston Respublikasi Prezidentining «Oliy ta‟lim tizimini yanada 
rivojlantirish chora-tadbirlari to„g„risida»gi 2017 yil 20 apreldagi PQ-2909-sonli, 
«Oliy ma‟lumotli mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirishda iqtisodiyot sohalari va 
tarmoqlarining ishtirokini yanada kengaytirish chora-tadbirlari to„g„risida»gi 2017 yil 
27 iyuldagi PQ-3151-sonli, 2021 yil 19 martdagi PQ-5032-sonli “Fizika sohasidagi 
ta‟lim sifatini oshirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish chora-tadbirlari 
to„g„risida” qarorlari hamda mazkur sohaga oid me‟yoriy-huquqiy hujjatlar tashkil 
etadi. Shuningdek, fizika fani o„qitishda Davlat ta‟lim standartlari orqali tartibga 
solinadi.
Asosiy maqsad - axloqiy fazilatlarga ega, mustaqil ravishda qarorlar qabul 
qilishga qodir, hamkorlikka tayyor, zamonaviy tez o„zgaruvchan dunyoda, o„z 
shaxsiyati uchun javobgarlik hissi bilan muvaffaqiyatli ijtimoiy moslashishga qodir 
bo„lgan shaxsni shakllantirish. 
Amaliy mashg„ulotlarning tashkiliy-metodik ta‟minotini zamonaviy ilmiy 
tadqiqot natijalari va pedagogik texnologiyalar yordamida takomillashtirishning 
innovatsion yondashuvida talabalarda fizikani axborot ta‟lim resurs vositalari asosida 
o„qitishga qiziqishlarining yanada kuchayishi, fanga doir bilimlarni yanada to„liq va 
chuqur egallashlarini hamda egallagan bilimlarni ilmiy hamda pedagogik faoliyatda 
mustaqil qo„llay olish ko„nikmalarini rivojlantirishga e‟tibor qaratilgan. Talabalarda 
axborot 
kommunikatsion 
texnologiyalarning 
fanlar 
integratsiyasi 
orqali 
shakllantirilishi va pedagogika oliy ta‟lim muassasalarida joriy etilishi, fanning 
ma‟ruza va amaliyot mashg„ulotlarini o„tkazish hamda mustaqil ta‟limda talabalarni 
ijodiy faollikka yo„naltirib, erishilgan bilim, ko„nikma va malakalarini yangi 
vaziyatlarda qo„llay olish, fizik hodisa va jarayonlar orasidagi o„zaro bog„lanish 
qonuniyatlarini bilishi, ularda kurs ishi, loyiha ishlarini bajarishda eng maqbul 
usullarni taklif qilish ko„nikmalarining shakllanishiga imkon beradi. 
Dissertatsiyaning ikkinchi bobi “Fizika fanining “Optika” bo„limini elektron