Ilmiy rahbar: f f. d.,dotsent, Bekova N. J

Nishasta forig`-ul-bolem dar davri tagòri may,
Rondan dur natvon kard az on cho chun magas moro .
Baytda ajratib ko`rsatilgan so`z MATning 18-tomida vaTo`la asarlar X jildlikning(5-tomida),,nishasta’’ tarzida.
Nashasta forig`-ul-bolem dar davri tagòri may,
Rondan dur natvon kard az on cho chun magas moro .(14;
Alisher Navoiy Asarlar XV tomlik(1-kitob)da ,, nashasta’’ tarzida berilgan.
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanovning ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt “da ,, nishasta“ ,1)o`tirish; aylamoq, qilmoq 2)qaror toptirmoq,o`rnatmoq ma`nolari berilgan .Bayt mazmuni:May togòrasi tevaragiga bemalol o’tirib olganmiz,pashshani haydash mushkil bo’lganidek,bizni ham hech kim quvib yuborolmaydi. Aynan o`tirmoq ma`nosi bayt mazmuniga to`liq mos tushadi .,,nashasta”so`zining ma`nosini esa lugàtlarda ifodalanmagan.
17-gàzal Tatabbui Xoja Hofiz
Bayt:Chi po`shonam zi mardum k-otashi ishqu mai ravshan,
Zi choki sina zohir kard sirri maxfin moro
Baytda ajratib ko`rsatilgan so`z MATning 18-tomida vaTo`la asarlar X jildlikning(5-tomida),,sina’’ tarzida.
Chi po`shonam zi mardum k-otashi ishqu mai ravshan,
Zi choki siyna zohir kard sirri maxfin moro.
Bayt mazmuni:Ishq o`ti bilan tiniq may maxfiy sirimni siynam .Chokidan ko`rsatib turgandan keyin men uni odamlardan qanday yashirayin.
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanovning ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt ida ,, siyna“ va ,,sina” ko`krak ma`nosi berillgan(251-b) Bayt mazmuni: Chi po’shonam zi mardum k-otashi i Baytdagi har ikkala so`z to`g`ri qo`llangan.
25-gàzal Tatabbui mahdumiy
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Dar in sahro zi bodi hodisa har so’i chun lola ,
Bak xok aftoda bin ,toji g’ururi komgoronro .
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Dar in sahro zi bodi hodisa har so’i chun lola ,
Bak xok aftoda bin ,toji g’ururi komkoronro .
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’ikkinchi jildida.,,komkorona” podshoxona ,hukmronlarcha ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.(126-b)Nashrlardagi tafovut arab alifbosidagi kva g harfining ifodalanishi bilan bog`liq .Lugàtlarda komgoron so`zining ma’nosi istifoda etilmagan.Bayt mazmuni quyidagicha: Ko’rginki ,bu sahroda hodisa yelidan davlatlilarning g’urur toji lola bargidek har tomonda tuproqqa qorishib yotipdi.
29-g’azal Tatabbui mahdumi
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Xonai dil bud obodam zi taqvo,vax,ki soxt
Ishvahoi soqiyu seli qadah vayron moro
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Ishvahoi soqiyu sayli qadah vayron moro.
Xonai dil bud obodam zi taqvo,vax,ki soxt
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’uchinchi jildida.,,sel” sel yogìn ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.(69-b) Mazkur lugàtning aynan shu jildida ,,sayl” qattiq yog’in (27-b) Bayt mazmuni quyidagicha: Taqvo va parhez bilan ko’nglim uyi obod edi,ey vohki ,soqiyning nozu ishvalariva qadah seli vayron qildi.
Bayt mazmunidan shuni anglashimiz mumkinmi har ikkala kalima ham bayt mazmuniga mos keladi .
40-g’azal Tatabbui yori Aziz
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Zog’e ki kunad gohi chunun mayli nishastan ,
Bar farq buvad to’ma zi zahmi saram o’ro.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Zog’e ki kunad gohi chunun mayli nashastan ,
Bar farq buvad to’ma zi zahmi saram o’ro
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanovning ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt “da ,, nishasta“ ,1)o`tirish; aylamoq, qilmoq 2)qaror toptirmoq,o`rnatmoq ma`nolari berilgan .Bayt mazmuni:Telbalik chog’imda boshimga qo’nuvchi qarg’aga (junun qushiga) boshimning yarasi yemish bo’ladi. Aynan o`tirmoq ma`nosi bayt mazmuniga to`liq mos tushadi .,,nashasta”so`zining ma`nosini esa lugàtlarda ifodalanmagan.
41-g’azal muxtara
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Man, ki g’arqi may shu dam z-iqboli piri maykada,
Muhtasib in dam kujo yobad ba justujo’ maro?
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Man, ki g’arqi may shu dam z-iqboli piri maykada,
Muhtasib in dam kujo yobad ba justu jo’ maro?
To`rt jildlik ,,Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lugàti’’birinchi jildida.,,justujo’” qidirish,axtarish ,so’roqlash ma`nosini ifodalashi aytib o`tilgan.Lugàtda ,,justujo’’ kalimasi qo’shib yozilgan .Orfografik xato tufayli Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da ,,justu jo’’ tarzida ifodalangan.Bayt mmazmuni:Mayxona pirining iltifotidan men mayga g’arq bo’ldim,endi muhtasib izlab meni qaydan topa oladi.Ko`rinadiki ,,justujo’ “ kalimasi to’g’ri hisoblanadi.
44-gàzal Tatabbui Shayx
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Koshki tabxola az la’lash ba dandon barkanam,
To kunam forig’ zi ranjish la’li yori xeshro
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan.
Koshki tabxola az la’lash ba dandon bar kanam,
To kunam forig’ zi ranjish la’li yori xeshro
Bayt mazmuni:Yorimning la`l labini og’riqdan qutqarish uchun labidan uchug’ini tishim bilan uzib ololsam koshki edi.Bayt ,mazmunidan anglashiladiki ,,bar kanam “ uzib olmoq ma’nosini ifodalayapti va ajratib yozilgan so’z bayt mazmuniga muvofiq keladi.
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) da bayt quyidagicha:
Ro’zgoram tira shuda az ranji on mah,kay buvad
To digar binam safoi ro’zgori xeshro
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Ro’zgoram tiyra shud az ranji on mah,kay buvad
To digar binam safoi ro’zgori xeshro
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan
Ro’zgoram tira shud az ranji on mah,kay buvad
To digar binam safoi ro’zgori xeshro
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanovning ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt “da ,, tiyra “,,tira’’ ,1)qorong’u aylamak 2)qora qilmoq ma`nolari berilgan (279-b).Bayt mazmuni:U oy kasal bo’lgani sababli ro’zg’orim qorong’ilandi,ro’zg’orim yorigan chog’ini yana qachon ko’rar ekanman?Bayt mazmuniga har ikki kalima ham mos keladi.
49-g’azal Tatabbui SHayx
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom )da bayt quyidagicha berilgan:
Ey zi ro’yat mohro sadguna tob ,
Mah mago’ boshad suxan dar oftob
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan:
Ey zi ro’yat mohro sad guna tob ,
Mah mago’ boshad suxan dar oftob
Bayt mazmuni:Yuzingdan oyga yuz xil tob bo’lgan ,ey go’zal ,quyoshdan so’z bo’lub turganida oyga yo’l bo’lsin.,,Sad guna” so`zi baytda to’g’ri qo’llangan.
51-g’azal Tatabui Xoja Salmon
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Murdanam boshad zi tag’yiri mizoji nozukash,
Bimi qatlam kay buvad az tundii xo’i habib.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan:
Murdanam boshad zi tag’yiri mizoji nozikash,
Bimi qatlam kay buvad az tundii xo’i habib.
Filologiya fanlari doktori Botirbek Hasanovning ,,Navoiy asarlari uchun qisqacha lugàt’’ ida ,, nozik “ va ,,nozuk” so’zining nozik ma`nosi berillgan(116-b) Bayt mazmuni:mening o’limim u nozik mijozning o’zgarganidan bo’lsa,uning achchig’I tezligidan menda o’lim xavfi qachon bo’lg’ay .Baytdagi har ikkala so`z to`g`ri qo`llangan.
57-g’azal Muxtara
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Bad-on umed ,ki shoyad ba mohi man birasad,
Shabi firoq rasonam baosmon ,yo Rab.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan:
Bad-on umed ,ki shoyad ba mohi man birasad,
Shabi firoq rasonam baosmon ,yo rab
Bayt mazmuni:Mening bu afg’onlarim u oyga yetsa degan umidda firoq kechasi afg’onimni,,yo Rab’’,deb osmonga yetkazaman.Baytda ajratib ko’rsatilgan so’z Rab ,Olloh so’zlari bosh harf bilan yoziladi.
54-g’azal Dar tavri Mahdum
Alisher Navoiy,, Mukammal asarlar to`plami’’ XX tomlik (18-tom ) va Alisher Navoiy ,,To`la asarlar’’XV jildlik beshinchi tom (1-kitob)da bayt quyidagicha berilgan.
Manu zi hajri mahe,nolavu fig’on har shab,
Fig’onu nola rasondan ba osmon har shab.
Alisher Navoiy ,,To`la asarlar to`plami”o`n jildlik (5-jild)da bayt quyidagicha ifodalangan:
Manu zi hajri mahe,nolau fig’on har shab,
Fig’onu nola rasondan ba osmon har shab.
Bayt mazmuni:Mening ishim bir oy yuzlining hajridan har kecha nola-yu afg’ondir ,fig’onu nolani har kecha osmonga yetkazaman.Har ikki kalima ham bayt mazmuniga mos tushadi.,,nolavu “ kalimasi to’g’ri qo’llangan.